سال 2004 ، سالی مرگبار برای خبرنگاران

در اين گزارش، کشور عراق، "مرگبارترين سرزمين" برای خبرنگاران قلمداد شده و شمار خبرنگارانی که طی سال گذشته در اين کشور به قتل رسيده اند نوزده نفر اعلام و مسئوليت قتل چهار تن از آنان که خبرنگاران شبکه های تلويزيونی العربيه و العراقيه بوده اند به ارتش آمريکا نسبت داده شده است.

ارتش آمريکا مسئوليت کشته شدن دو خبرنگار العربيه را پذيرفته است.

گزارشگران بدون مرز، پس از جنگ عراق، افشای فساد و جنايات سازمان يافته را دومين عامل عمده قتل خبرنگاران در سال گذشته ميلادی دانسته اند که شش مورد آن به فيليپين و چهار مورد به بنگلادش مربوط می شود.

طی سال گذشته در عراق، آن گونه که در اين گزارش آمده، دست کم دوازده خبرنگار به گروگان گرفته شدند که يکی از آنان، انزو بالدينی، خبرنگار هفته نامه ايتاليايی دياريو به دست گروگانگيران کشته شد.

به گروگان گرفتن خبرنگاران طی سال گذشته ميلادی در کشورهای ساحل عاج و نپال نيز گزارش شده است.

در ساحل عاج، گی آندره کيفر، خبرنگار کانادايی که برای روزنامه فرانسوی لا لتر دو کنتينان (نامه قاره) و چند روزنامه محلی در ساحل عاج کار می کرد حدود 9 ماه است ناپديد شده و در نپال نيز، دانا روکا ماگار، خبرنگار نپالی حدود بيست ماه است به دست شورشيان مائوئيست کشورش به گروگان گرفته شده است.

خاورميانه

گزارشگران بدون مرز، وضعيت خبرنگاران در خاورميانه را "متزلزل" ارزيابی و در گزارش خود اشاره کرده اند که در سوريه و عربستان سعودی، "هنوز حکومت راه را بر ظهور رسانه های مستقل سد می کند، خودسانسوری حرف اول را می زند و بسياری از موضوعها امکان مطرح شدن ندارند" و در ايران "روزنامه نگاران و افرادی که از طريق اينترنت مخالفت سياسی خود را مطرح می کنند پی در پی به دان می افتند و قوه قضائيه در تسلط افراد تندرويی است که همچنان مصمم به نابود کردن مطبوعات مخالفند".

در الجزاير نيز آن گونه که در اين گزارش آمده، بيست و دو روزنامه نگار طی سال گذشته ميلادی بازداشت شده اند.

گزارشگران بدون مرز با اشاره به کشته شدن يک خبرنگار و حمله به تعداد زيادی از خبرنگاران در باريکه غزه، وضعيت سرزمينهای اشغالی فلسطينی برای کار رسانه ای را "متأثر از بی ثباتی سياسی" ارزيابی کرده اند اما در عين حال تصريح کرده اند که در سال 2004 ميلادی، نقض آزادی بيان در کشورهای لبنان و اسرائيل کاهش يافته است.

گزارشگران بدون مرز، برخورد حکومتهای تونس و مراکش با رسانه ها را نيز "مانع از آزادی واقعی بيان" دانسته اند.

آسيا

در گزارش ساليانه گزارشگران بدون مرز، شرق آسيا از لحاظ آزادی بيان، "بدترين" بخش جهان دانسته شده و دولتهای کره شمالی، برمه، چين، ويتنام و لائوس، "عمده ترين ناقضان آزادی بيان" در اين منطقه خوانده شده اند.

آن گونه که در اين گزارش آمده، در کره شمالی، روزنامه نگاران مجبور به تعريف و تمجيد از کيم جونگ ايل، رهبر کشورند و دهها تن از آنان به دليل آنکه کارشان دارای "اشتباهات حرفه ای" تشخيص داده شده به "اردوگاههای بازآموزی" فرستاده شده اند.

در اين گزارش، چين با بيست و شش روزنامه نگار دانی و برمه با دوازده روزنامه نگار دانی، بزرگترين دانهای روزنامه نگاران خوانده شده و دولتهای مالديو، نپال و بنگلادش نيز ديگر دولتهای "سرکوبگر" روزنامه نگاران در آسيا قلمداد شده اند.

گزارشگران بدون مرز تأکيد کرده اند که در نپال و بنگلادش، روزنامه نگاران همه روزه مورد حملاتی فيزيکی قرار می گيرند که به تحريک دولت يا گروه های شورشی و خلافکار انجام می گيرد.

در اين گزارش تصريح شده که در کشورهای اندونزی و هند نيز چنين حملاتی انجام می گيرد اما نمی تواند مانع از رشد رسانه های مستقل شود.

اروپا

سازمان گزارشگران بدون مرز هنگامی که به اروپا می رسد، تأکيد می کند که کشورهای عضو اتحاديه اروپا، از جمله ده کشوری که بتازگی به اين اتحاديه پيوسته اند، آزادی بيان را "پاس می دارند" اما در عين حال حساب کشورهای اروپايی غيرعضو اين اتحاديه اروپا را از بقيه جدا کرده و تصريح کرده است که وضعيت آزادی بيان در اين کشورها، بويژه در جمهوريهای عضو شوروی سابق بشدت متفاوت با کشورهای عضو اتحاديه اروپاست.

در مورد روسيه، پوشش تلويزيونی ماجرای گروگانگيری در مدرسه ای در شهر بسلان در اوستيای شمالی، واقع در جنوب روسيه "به شکل فاحشی جانبدارانه" قلمداد و نشانه ای از "تسلط کامل دولت بر شبکه های تلويزيونی" دانسته شده است.

در روسيه، آن گونه که گزارشگران بدون مرز اعلام کرده اند، خبرنگاران داخلی و خارجی از کار در منطقه بحران زده چچن منع می شوند و اخبار اين منطقه سانسور می شود.

طی سال 2004 خبرنگار خبرگزاری فرانسه در روسيه ناپديد شد و دو روزنامه نگار در اين کشور به قتل رسيدند که يکی از آنان، سردبير نسخه روسی مجله آمريکايی فوربز بود.

در جريان انتخابات اخير اوکراين و قيامی که اين کشور در پی آن شاهد بود، گزارشگران بدون مرز از مواردی از حمله به روزنامه نگاران مخالف دولت و سانسور رسانه های خارجی خبر داده اند.

بنابر گزارش آنان، حمله فيزيکی به خبرنگاران طی سال گذشته ميلادی در اوکراين بسيار معمول بوده و افرادی که خبرنگاران، از جمله گئورگی گونگادزه را به قتل رسانده اند هنوز مجازات نشده اند.

در اين گزارش آمده است که در بلاروس، آلکساندر لوکاشنکو، رئيس جمهور اين کشور "هيچ انتقادی را تحمل نمی کند و هر تلاشی به خرج می دهد تا چند صدای مخالفی را هم که از گوشه و کنار به گوش می رسد به شکل سازمان يافته ای خفه کند".

در جريان همه پرسی که در هفدهم اکتبر سال 2004 برگزار شد، وزارت اطلاع رسانی بلاروس ده دوازده روزنامه را توقيف کرده و پرونده ناپديد شدن نام ديميتری زاوادسکی، خبرنگار بلاروس، بسته شده است، در حالی که گزارشگران بدون مرز اعتقاد دارند که شماری از شخصيتهای بلندپايه مملکت در ماجرای ناپديد شدن او دخيلند.

ازبکستان تنها کشور آسيای ميانه است که گزارشگران بدون مرز نام آن را به ميان آورده و تعيين مجازات حبس بلندمدت به اتهام همجنسگرايی برای رسلان شريف اف، روزنامه نگاری که اکنون در خارج از اين کشور پناهنده است را نمونه ای از "سرکوب بيرحمانه مطبوعات مستقل" دانسته اند.

گزارشگران بدون مرز نوشته اند که در جمهوری آذربايجان از اکتبر 2003 که الهام علی اف در پی انتخاباتی بحث برانگيز به رياست جمهوری رسيد، تقريباً هيچ رسانه مستقلی وجود ندارد، روزنامه نگاران در شرايط مناسبی به سر نمی برند و در سال 2004 يک روزنامه نگار به پنج سال دان محکوم شده است.

در مورد ترکيه، گزارشگران بدون مرز معتقدند که قوانينی که اخيراً برای رعايت بيشتر معيارهای اروپايی در اين کشور وضع شده، تغيير چشمگيری در وضعيت آزادی بيان پديد نياورده است.

قاره آمريکا

"خشونت روزافزون" عنوانی است که گزارشگران بدون مرز برای توصيف وضعيت رسانه ها در قاره آمريکا انتخاب کرده اند.

طی سال 2004 دوازده خبرنگار در کشورهای آمريکای لاتين کشته شده اند و کشور کوبا پس از چين، مقام دوم را به عنوان بزرگترين دان روزنامه نگاران به خود اختصاص داده است.

در اين کشور بيست و دو روزنامه نگار در دانند و هر نوع انتقادی از فيدل کاسترو، رهبر کشور جرم محسوب می شود.

گزارشگران بدون مرز نوشته اند که در کلمبيا، امکان بيان ديدگاههای مختلف در رسانه ها وجود دارد اما روزنامه نگاران بهای چنين امکانی را با جان خود می پرداد.

آن گونه که در گزارش آنان آمده، افشای اعمال گروههای مسلح طرفدار يا مخالف دولت و همچنين فساد اداری در کلمبيا خطرناکتر از هر کشور ديگری در آمريکای لاتين است و تنها طی سال گذشته در اين کشور، پنجاه روزنامه نگار تهديد شده يا مورد حمله فيزيکی قرار گرفته اند.

هائيتی در اين گزارش به عنوان کشوری مورد اشاره قرار گرفته که وضعيت رسانه ها در آن طی سال گذشته و در پی سقوط حکومت ژان برتران آريستيد که اوائل سال صورت گرفت بهبود يافته، هرچند مشکلاتی که در جريان تحقيقات در مورد قتل دو خبرنگار در اين کشور پديد آمده است نشان می دهد که اين کشور راه درازی در پيش دارد.

گزارشگران بدون مرز معتقدند که در آمريکای شمالی، آزادی بيان واقعی وجود دارد اما مشکل محفوظ نگه داشتن منابع خبری رفته رفته به مشکلی جدی برای خبرنگاران تبديل می شود.

در آمريکا برای نخستين بار شبکه ای تلويزيونی در فهرست سازمانهای تروريستی جای گرفته و پخش برنامه های آن در اين کشور ممنوع شده است (تلويزيون ماهواره ای المنار متعلق به حزب الله لبنان).

آفريقا

گزارشگران بدون مرز می گويند در ساحل عاج، خبرنگاران برای انجام دادن کار خود هر روز زندگی شان را به خطر می انداد، در طول سال گذشته چهل خبرنگار تهديد شده يا مورد حمله فيزيکی قرار گرفته اند و 9 روزنامه نگار سر از دان در آورده اند.

در اريتره نيز وضعيت رسانه ها "تيره و تار" توصيف شده است، چراکه هيچ رسانه ای که در تملک دولت نباشد وجود ندارد، خبرنگاران خارجی در اين کشور حضور ندارند و آن گونه که گزارشگران بدون مرز می گويند، آزادی بيان رعايت نمی شود.

چهارده روزنامه نگار در اين کشور بازداشت و بدون محاکمه در مکانی نامعلوم حبس شده اند.

گزارشگران بدون مرز، وضعيت را در زيمبابوه نيز چندان متفاوت نديده و نوشته اند که حملات پی در پی دولت به روزنامه ديلی نيوز (اخبار روزانه) شمار مطبوعات غيردولتی را چنان کاهش داده که بيش از يکی دو هفته نامه چيزی از آنها بر جای نمانده است.

در آستانه انتخابات زيمبابوه، دولت اين کشور مخالفان خود را از استفاده از رسانه های دولتی منع کرده است.

به نظر گزارشگران بدون مرز، وضعيت آزادی بيان در کشورهای آفريقايی بنين، بوتسوانا، کيپ ورد، غنا، مالی، موريس، ناميبيا و آفريقای جنوبی بهتر شده اما در کشور بورکينافاسو کسانی که شش سال پيش، خبرنگاری به نام نوربرت زونگو را به قتل رساندند هنوز مجازات نشده اند.