گزارش از وضع دان و دانی در کشور

در سومين نشست انجمن دفاع از حقوق زندانيان مطرح شد

جمعيت زندانيان بيش از ظرفيت دان


شرق: بيش از ۵۰ درصد زندانيان تمام دان هاى كشور به اختلالات حاد روانى مبتلا هستند. جمعيت زندانيان در اكثر دان هاى كشور بيش از ظرفيت دان است. در دان زاهدان در فضاى ۴۰۰ نفرى، ۲۸۰۰ دانى و يا در دان مركزى همدان در اتاق هاى ۲۰ نفرى، ۵۰ نفر دوران حبس خود را سپرى مى كنند. جمعيت زندانيان با تعداد دستشويى و حمام ها نيز تناسبى ندارد. در حالى كه مطابق با آئين نامه دان ها، زندانيان بايد حداقل هفته اى يك بار حمام كنند و بهدارى دان مطابق با آئين نامه دان ها مكلف است ماهانه از تك تك زندانيان معاينه كامل پزشكى انجام دهد. اقدامات درمانى بايد در داخل دان فراهم شود و هر دانى در بدو ورود تا دو ماه بايد در قسمت تشخيص پزشكى براى انجام دوره كامل معاينات جسمى و روانى نگهدارى شود. در حالى كه بنابر گزارش هاى غيررسمى در پرونده زندانيان هيچ موردى از انجام تست هاى روانى و انجام معاينات كامل روانى و جسمى ديده نمى شود.براساس نتايج چند تحقيق درباره شيوع اختلالات روانى در دان عادل آباد شيراز در دو مرحله و با روش معاينه روانپزشكى مشخص شد كه ۹۶ و ۷۵ درصد زندانيان مرد مبتلا به اختلالات حاد روانى هستند. در دان قصر بين زندانيان ۲۸-۱۸ سال ۹ نوع اختلالات روانى شايع بود. در حالى كه در دان شهركرد ۲/۵۵ درصد زندانيان دچار اختلال شخصيتى با مهمترين شاخص اختلال شخصيت ضداجتماعى بودند.به گفته سعيد مدنى استاد دانشگاه و پژوهشگر روند تحولات داخل دان ها مستقل از روند تحولات اجتماعى نيست و وضعيت روحى و بهداشت روانى زندانيان تحت تاثير تحولات بيرون از دان قرار مى گيرد و براى اينكه وضعيت دان هاى كشور را بررسى كنيم بايد ابتدا شرايط اختلالات روانى در خارج از دان را در نظر بگيريم. بر همين اساس در آخرين تحقيق ملى مربوط به سال ۷۹ كه از سوى وزارت بهداشت و درمان كشور انجام شد، در جمعيت بالاى ۱۸ سال حداقل ۱۱ درصد و حداكثر ۳/۰ درصد شيوع اختلالات حاد روانى گزارش شده است و شايع ترين اختلالات، اختلال اضطرابى و افسردگى عنوان شده است. شيوع اختلالات در زنان ۴۳/۱۴ درصد و در مردان ۳۴/۷ درصد يعنى دو برابر مردان است. در مناطق شهرى ۱۳ درصد و در مناطق روستايى ۳/۹ درصد و در گروه سنى ۴۱ سال به بالا بيشتر از گروه سنى كمتر از ۴۰ سال مشاهده شده است.براساس مطالعه اى در آمريكا شيوع اختلالات روانى در دان ها دو تا سه برابر جمعيت عادى است و ۷۵ درصد زندانيان مبتلا به اختلال روانى شخصيت ضداجتماعى هستند.مدنى همچنين تاكيد كرد: به طور قطع در درون دان ها به دلايل مختلف شيوع اختلالات روانى بسيار بيشتر از خارج دان است. يكى از دلايل اين است كه در هنگام وقوع جرم عامل روانى دخالت دارد و فردى كه وارد دان مى شود دچار نوعى اختلال روانى است و شرايط داخل دان هم به آن اضافه مى شود و اگر فردى بدون اختلال روانى وارد دان شود شرايط دان مى تواند آن را به مرحله حاد برساند.نوع اختلالات خارج از دان با درون دان مشابه است اما از نظر ترتيب اختلالات در درون دان اختلالات حاد در رتبه بالاترى قرار دارند.وى اين فرضيه را كه دان در كشور ما مى تواند دليل كاهش اختلالات روانى باشد رد كرد و گفت: «تنها در زمانى كه سه شاخص حفظ پيوند با خانواده و تقويت آن، حفظ پيوند با جامعه و تقويت آن و تغيير خودپنداره فرد نسبت به خود به سمت مثبت شدن برود مى توان انتظار داشت كه دان اختلالات روانى را كاهش دهد.» مطالعه اى كه در سال ۸۰ در دان هاى اوين و قصر درباره تاثير دان بر دانى قبل از ورود به دان و پس از آن در فواصل مختلف انجام شده است نشان مى دهد دان بر سه شاخص پيوند با خانواده و اجتماع خود پنداره تاثير منفى داشته است و مجموعه شرايط داخل دان مستعد بروز اختلالات روانى است و مسئله اعتياد در دان ها شيوع اختلالات روانى را افزايش مى دهد و بهداشت دان ها يك اولويت جدى پيدا مى كند. مدنى به چند عامل براى مثبت شدن ذهنيت دانى از خودش براساس مطالعات انجام يافته اشاره مى كند: «دسترسى به فعاليت هاى فنى و حرفه اى، دسترسى به مددكار، برنامه ريزى براى اوقات بيكارى، افزايش امكان ادامه تحصيل، تقويت برنامه مراقبت بعد از خروج، تقويت معاينات پزشكى و مهم ترين عامل مديريت علمى دان ها است.»

• دسترسى به مواد مخدر كمتر از دو دقيقه

محمود عليزاده طباطبايى وكيل دادگسترى سخنران ديگر سومين نشست انجمن دفاع از حقوق زندانيان بود. او كه هم سابقه فعاليت در سازمان دان ها و هم خود دو ماه حبس را در دان هاى اوين و قصر تحمل كرده است از ديده هاى خود گفت: دان يكى از شهرها ۴۰۰ نفر ظرفيت و ۲۸۰۰ نفر دانى دارد در حالى كه دانشگاه هايش ۵۰۰۰ نفر ظرفيت اما ۵۰۰ دانشجو دارد من به مسئولان پيشنهاد دادم جاى اين دو را با هم عوض كنند.وى گفت: در كل كشور دسترسى به انواع مواد مخدر كمتر از ۲۰ دقيقه امكان پذير است. در حالى كه نان را نمى توان در ۲۰ دقيقه پيدا كرد. در همه دان هاى كشور در كمتر از دو دقيقه مى توان انواع مواد مخدر آن هم با ۵ تا ۱۰ برابر قيمت بيرون را پيدا كرد. گسترش بيمارى هاى جنسى در همه دان هاى كشور وجود دارد. طباطبايى با اشاره به توجيه قضات نسبت به كاهش حكم دان براى مجرمان گفت: «در چندين مورد به مسئولان قوه قضائيه پيشنهاد دادم مثل دانشجويان پزشكى كه مدتى را در بيمارستان ها به عنوان كارآموز مى گذرانند قضات ما هم مدتى از دوران دانشجويى را در دان بگذرانند تا به راحتى حكم دان ندهند. خيلى از مواقع حكم دان معادل حكم اعدام است و زندانيان كه از دان خارج مى شوند نمى دانند به انواع بيمارى ها مبتلا هستند.»

• پنج ميليون پرونده مفتوح و هفت هزار قاضى

در دهه هاى ۶۰ و ۷۰ سالانه دو ميليون نفر به جمعيت كشور اضافه شد. بدين معنا كه تنها در طول يك دهه ۲۰ ميليون نفر به جمعيت جوان كشور كه جوياى كار و نيازمند يك دگى حداقل هستند افزوده شده است. در حالى كه در كنار افزايش جمعيت وجود ۷۰۰ عنوان مجرمانه ۵ ميليون پرونده مفتوح در دادگسترى كشور با تنها ۷ هزار قاضى وجود دارد.مرضيه مرتاضى لنگرودى عضو انجمن دفاع از حقوق زندانيان نيز گفت: «انجمن در نظر دارد با جدا كردن عمل خطا از انسان خطاكار عمل را محكوم كند و به اين انسان براى بازگشت به جامعه كمك كند. در اين راه آيين نامه سازمان دان ها بسيار منطبق با آخرين قواعد استاندارد براى بهداشت زندانيان است اما علت اجرايى نشدن آن افزايش جمعيت و كمبود بودجه و امكانات است.»مرتاضى لنگرودى با اشاره به اين نكته كه انجمن مدت ها است براى گرفتن مجوز جهت بازديد از دان ها براى تهيه گزارش كارشناسى اقدام كرده اما تا اين لحظه موفق نشده است و به وضعيت بهداشت چند دان كه براساس گفته هاى وكلا، دانيان، پزشكان، مددكاران و پرسنل دان ها تهيه شده بود اشاره كرد.

• در اوين

در زمينه بهداشت مكانى، دان اوين داراى دو بخش تازه ساز و قديمى است. در بخش قديمى برخلاف آيين نامه دان ها سلول هاى انفرادى فاقد نورگير كافى هستند. در هنگام شلوغى زندانيان حتى هفته اى يك بار هم نمى توانند به حمام بروند. خميردندان و مسواك جيره بهداشتى زندانيان است اما گاهى فراموش مى شود. بيمارى هاى پوستى، سل و هپاتيت و بيمارى هاى مقاربتى در دان ديده شده اما آمار دقيقى از آن وجود ندارد، فقر ويتامين و سوء تغذيه رايج است. اجناس فروشگاه كه مطابق با آيين نامه دان ها بايد اجناس تعاونى عرضه كند بسيار گران است و معمولاً زندانيان عادى قدرت خريد ندارند و اغلب زندانيان فقير از طريق كاركردن براى زندانيان ديگر پول دريافت مى كنند تا بتوانند پاره اى از احتياجات خود را برطرف كنند در حالى كه طبق آيين نامه دان ها هيچ دانى نمى تواند دانى ديگرى را اجير كند. در مركز بهدارى اوين كه طبق آخرين گزارش ۳۰۰۰ نفر جمعيت دارد معمولاً ۳ يا ۴ پزشك عمومى و يك پزشك متخصص در دان حاضرند.

• دان مركزى همدان

دان بسيار شلوغ است و چندين برابر گنجايش ۲۳۰ نفرى خود دانى دارد. ملحفه، پتو، بالش و تخت به تعداد كافى وجود ندارد و ملحفه اصولاً يك وسيله تجملاتى محسوب مى شود و به دلايل امنيتى مثل فرار و خودكشى معمولاً در اختيار زندانيان قرار نمى گيرد. تعداد حمام ها كافى نيست. در حالى كه جمعيت زندانيان زياد و تعداد مامور محافظ يا كم است و يا جرات مداخله ندارد. زندانيان جوان تر در هنگام ورود مورد آزار و اذيت جنسى زندانيان شرور قرار مى گيرند و طبقه بندى در زندانيان صورت نگرفته است.

• دان قزوين

در اين دان طبقه بندى وجود دارد. زندانيان از امكان استحمام روزانه برخوردارند. آزمايش سل به طور رايگان انجام مى شود. پزشك دان ۲۴ ساعته حاضر است اما امنيت ندارد. غذا خوب است اما ميوه و سبزيجات توزيع نمى شود. سوءتغذيه و بيمارى هاى گوارشى شايع است. به رغم آئين نامه دان ها كه مسئولان دان نسبت به آزادى بيماران پير و لاعلاج بايد اقدام كنند، هنوز در دان افراد پير و لاعلاج ديده مى شوند.

• دان تبريز

دان تبريز كه زير نظر سازمان دان ها اداره نمى شود از نظر وضعيت بهداشتى نسبتاً خوب است اما مشكلات روانى و روحى در آن زياد است. يك دليل آن ممنوع الملاقات شدن دانى ها است. امكان هواخورى ۵ روز در هفته تنها ۱۰ تا ۱۵ دقيقه است كه برخلاف آئين نامه دان ها است. رفتار پزشك با زندانيان رفتار پزشك با بيمار نيست، بلكه مثل رفتار دانبان با دانى است كه توهين آميز است. بيمارى هپاتيت و ايدز بالا است اما آمار دقيقى وجود ندارد. حمام هر روز وجود دارد اما بيمارى هاى پوستى در تمام بندها قابل رويت است. بيمارى سل در اين دان كنترل شده است.

• در دان ديزل آباد كرمانشاه

در اين دان جمعيت زياد است. زندانيان تمايلى به انجام وظايف خود كه نظافت بندها، محوطه، دستشويى و آشپزخانه است، ندارند و محوطه آلوده به زباله است. در بند عمومى امكان هفته اى يك بار استحمام وجود ندارد.