تلاش براى يك جبهه‌ى فراگير دمكراسى‌خواهى و حقوق بشر و پرهيز از تفرقه

• حسن شریعتمداری نماينده اتحاد جمهوريخواهان براي مذاكره در مورد تشكيل “ جبهه دموكراسي و حقوق بشر “ در مصاحبه با صداي آلمان گفت: • نمی‌توان یک انجمن یا جبهه‌ی دمکراسی و حقوق بشر تشکیل داد و شرط تشکیل آن را پایبندی به اصول شناخته شده‌ی دمکراسی و حقوق بشر نگذاشت و برعکس شرط آن را التزام به قانون اساسی موجود گذاشت. آنهم قانون اساسی‌ای که به اعتراف بیشتر تشکیل دهندگان چنین جبهه‌هایی در بسیاری از موارد با حقوق بشر و دمکراسی در تناقضی آشکار است. البته برای ما واضح است که کار قانونی در ایران و کار علنی مستلزم تبعیت از قانون اساسی و قوانین موجود است. در این نکته شکی نیست، ولی این شرط تشکیل چنین جبهه‌ای نیست. این تنها شرط فعالیت علنی و قانونی چنین جبهه‌ای می‌تواند باشد.

در پى اعلام توافق‌هاى نخستين بر سر تشكيل يك «جبهه‌ى دمكراسى‌خواهى و حقوق بشر» در ايران با شركت نهضت آزادى ايران، نيروهاى ملى/مذهبى و نيروهاى حامى دكتر مصطفى معين، كانديداى اصلاح‌طلبان پيگير ايران براى مقام رياست جمهورى، نيروهاى سياسى با رويكرد مسالمت‌آميز نسبت بدان واكنش نشان دادند و در عين خوش‌بينى مخالفت خود را با التزام به قانون اساسى به مثابه‌ى شرط همكارى با اين جبهه را اعلام داشتند. يكى از اين نيروها «اتحاد جمهوريخواهان ايران» است. در اين زمينه صداى آلمان گفتگويى داشت به آقاى حسن شريعتمدارى، عضو شوراى سياسى و سخنگوى اين تشكل سياسى.

مصاحبه‌گر: داود خدابخش

دویچه وله: آقای شریعتمداری، هم‌اکنون جبهه‌هایی حول محور دمکراسی‌خواهی و حقوق بشر در حال شکلگیری‌ست و رایی‌هایی هم در این عرصه به وقوع پیوسته است. به نظر شما و بهتر است بگوییم از نظر اتحاد جمهوریخواهان ایران شرط شکلگیری چنین جبهه‌ای در چیست؟

حسن شریعتمداری: من جدا از اتحاد جمهوریخواهان ایران یک نکته‌ی تاریخی را باید خودم تذکر بدهم و بر مبنای آن نظر خودم را که بعنوان نماینده‌ی اتحاد جمهوریخواهان ایران در مورد این مسئله انتخاب شده‌ام آن را هم بیان کنم. خاطر بیشتر کسانی که اکنون دست اندرکار تشکیل چنین جبهه‌هایی برای دمکراسی و حقوق بشر برای ایران هستند مسلما مستحضر است که این تلاش‌ها و کوشش‌ها در طول تاریخ سیاسی ایران همیشه وجود داشته است. منتها اغلب با فروکاستن مقوله‌ی دمکراسی و حقوق بشر به مقاصد سیاسی روز باعث شده که از آن نتایج درازمدت گرفته نشود و این جبهه‌ها هم بوجود نیایند و درصورت وجود هم به آنچه از آنها انتظار می‌رفت عمل نکنند. آخرین آن، اگر خاطرتان باشد، انجمن دفاع از حقوق بشر در قبل از انقلاب و در انتهای نظام سلطنتی بود. اغلب این دوستان دست اندرکار در نهضت آزادی و جبهه‌ی ملی در آن شرکت داشتند و مستحضرند که این انجمن چون از ابتدا برای مقاصد سیاسی و برای افشاگری و فشار به نظام شاه و تسهیل در امر انتقال سلطنت به جمهوری تشکیل شده بود، به وظیفه‌ی اصلی‌اش که دفاع از حقوق بشر بود، نپرداخت و این انجمن دفاع از حقوق بشر، با وجود اینکه از شخصیت‌های بسیار دمکرات و بسیارخیرخواه تشکیل شده بود، چنان انقلابی زده شد که پس از انقلاب چشمش را برنقض حقوق بشر، اعدام‌ها و مصادره‌ها و تجاوز مستمر به حقوق بشر بست.

ما از این می‌ترسیم که فروکاستن مقولات بسیار عمیق دمکراسی و حقوق بشر به مقاصد سیاسی این نتایج را ببار بیاورد. لذا، بسیار حساسیم که طرز شروع این جریان و شرایط ایجاد آن باید چنان باشد که از هم‌اکنون مقصد نهایی از آن را بسیار شفاف بکند و همه را به آن پایبند بکند. بعنوان مثال نمی‌توان یک انجمن یا جبهه‌ی دمکراسی و حقوق بشر تشکیل داد و شرط تشکیل آن را پایبندی به اصول شناخته شده‌ی دمکراسی و حقوق بشر نگذاشت و برعکس شرط آن را التزام به قانون اساسی موجود گذاشت. آنهم قانون اساسی‌ای که به اعتراف بیشتر تشکیل دهندگان چنین جبهه‌هایی در بسیاری از موارد با حقوق بشر و دمکراسی در تناقضی آشکار است. البته برای ما واضح است که کار قانونی در ایران و کار علنی مستلزم تبعیت از قانون اساسی و قوانین موجود است. در این نکته شکی نیست، ولی این شرط تشکیل چنین جبهه‌ای نیست. این تنها شرط فعالیت علنی و قانونی چنین جبهه‌ای می‌تواند باشد. به معنای دیگر، چون هم نهضت آزادی، آقای دکتر یزدی، آقای سحابی و آقای معین اعلام کرده‌اند که در این جبهه برای همه باز است و ایرانیان خارج از کشور و تشکلات آنها هم می‌توانند در آن شرکت کنند، بنابراین بخشی از چنین جبهه‌ای که در ایران به فعالیت علنی و قانونی، البته مسالمت‌آمیز، مشغول خواهد بود، ملزم است که اعتراف و تصریح بکند که در چارچوب قوانین موجود و در تبعیت از آنها، البته با حق اعتراض و خواستن دگرگونی آنها فعالیت خواهد کرد و اصولا فعالیت برای توسعه‌ی دمکراسی و حقوق بشر راهی جز فعالیت برای تغییر قوانین موجود و قانون اساسی موجود نخواهد داشت.

اما بخشی از چنین تشکل وسیعی را سازمان‌های حقوق بشری، NGO ها و سازمان‌های خارج از ایران تشکیل می‌دهند که اصولا برای آنها التزام به چنین قیدی ضروری نیست و آنها با التزام به حقوق بشر و دمکراسی و روش مسالمت‌آمیز عملا در چارچوبی خواهند بود که آن چارچوب با موازین چنین جبهه‌ای در تضاد نخواهد بود. از طرف دیگر افرادی هم عضوش هستند که لزوما با اصلاحات به تعبیری که جبهه‌ی مشارکت با آن موافق هست، موافق نخواهند بود. البته ما بعنوان اتحاد جمهوریخواهان همدلی و همکاری در اینسو داشته‌ایم. اما بخشی از نیروهای دمکرات و جمهوریخواه و همچنین سازمان‌های حقوق بشری هستند که با چنین دیدی از اصلاحات موافق نیستند، ولی به حق نیروهای دمکرات و معتقد به دمکراسی و حقوق بشرند و چنین قیدهایی آنها را از عضویت در چنین جبهه‌ای محروم خواهد کرد. در صورتیکه این جبهه قاعدتا برای مقاصد بسیار درازمدت و سیاسی و غیرسیاسی باید تشکیل بشود و باید اهداف خودش را از پیش بداند.

دویچه وله: حال فکر می‌کنید این جبهه از چگونه ترکیبی باید برخوردار باشد؟

حسن شریعتمداری: من فکر می‌کنم، یعنی اتحاد جمهوریخواهان هم چنین فکر می‌کند که این جبهه نه فقط از شخصیت‌ها و گروه‌های سیاسی به معنی خاص خودش تشکیل باید بشود، بلکه مسئله‌ی مهم ایران گسست جامعه‌ی مدنی و نهادهای مدنی آن از دگانی سیاسی آنست و این جبهه باید این گسل را پر بکند و بنابراین باید با آغوش باز شخصیت‌های فعال حقوق بشری، نویسندگان، NGO ها، تشکل‌های ان، جوانان و دیگر اقلیت‌های مورد تبعیض را بپذیرد و براین اساس باید سمینارهایی با حضور آنها تشکیل بشود و اصولا تشکیل چنین جبهه‌ای باید با مشورت و ابتکار همه باشد و باید گروهی در مصاحبه‌های خودشان اینطور وانمود نکنند که این ابتکار را آنها از اکنون یا مدتی قبل داشته‌اند. اصولا شما می‌دانید که تشکیل اتحاد جمهوریخواهان ایران خود بر مبنای چنین طرز فکری بود و چنین طرز فکری سنتی به درازای مبارزه برای دمکراسی در نظام جمهوری اسلامی ایران دارد و همه‌ی کوشندگان در این راه از ابتدا چنین اندیشه‌ای را داشته‌اند. اکنون هم جبهه‌ی ملی و کوشندگان سیاسی‌ای که معتقد به یک جمهوری سکولار هستند در داخل ایران کوششهای موازی دارند و در این کوشش‌های موازی خودشان هم تفسیر دیگری از شرایط دارند. باید سعی کنیم همه‌ی این کوششها را یکپارچه کنیم، از تفرقه بپرهیزیم و همه را در قالب یک جبهه‌ی فراگیر برای دمکراسی هم در تشکیل‌اش و هم در تعمیم و گسترش‌اش شرکت داد.

دویچه وله: فکر می‌کنید یک جبهه‌ی دمکراسی‌خواهی و حقوق بشر چه سازوکار و رویکردی باید داشته باشد تا از خطرات گوناگون چپ و راست در امان بماند؟

حسن شریعتمداری: من با این صحبت آقای یزدی موافقم که این جبهه باید مقدرات مردم را به ناکجاآبادها حواله نکند. باید به تغییرات ممکن، گام به گام، آهسته، معقول و متناسب با فضای داخل و فضای بین المللی دست بد. اما این باعث این نمی‌شود که کار خودش را محدود به فضای انتخابات و تغییر در تعادل نیرو در درون حاکمیت بکند. باید بقول آقای اکبر گنجی صداقت و صراحت خودش را در کارهای مشخصی ارائه بدهد. این پیشنهاد آقای گنجی بسیار خوب است که اولین اقدام مهم چنین جبهه‌ای می‌تواند حمایت عملی از دانیان سیاسی، فراخوان برای اعتصاب غذا برای دانیان سیاسی، حمایت از دانیان سیاسی حداقل در سطح بیانیه‌های مشترک باشد و نشان بدهد که واقعا و در عمل حاضر است برای اینکار مایه بگذارد و کار خودش را محدود به فعالیت‌های سیاسی آنهم در حدود تغییر در تعادل قوای موجود در دامن تنگ حاکمیت نکند. تلاشش این باشد یک جامعه‌ی سیاسی و جامعه‌ی مدنی را با دگانی روزمره‌ی مردم وصل کند و به مردم نشان بدهد که راهی جز این نیست که برای دمکراسی و حقوق بشر باید هزینه صرف كند و با حوصله، با دقت و بدون ماجراجویی و با روش مسالمت‌آمیز باید به این هدف‌ها برسیم. من فکر می‌کنم راهکار چنین جبهه‌ای باید در چنین جهتی باشد.

دویچه وله: اتحاد جمهوریخواهان ایران چه گام‌هايى را در زمینه‌ی تشکیل چنین جبهه‌ای برداشته است؟

حسن شریعتمداری: پس از پیام‌هایی که هم از سوی جبهه‌ی مشارکت و هم از طرف جبهه‌ی ملی مستقیم و غیرمستقیم برای ما آمد و با توجه به اینکه این خواست را از قبل همیشه خودمان هم داشته‌ایم، جلساتی را تشکیل دادیم. در طی این جلسات مفصل به این نتیجه رسیدیم که این اقدامات را باید مثبت تلقی بکنیم. باید از این اقدامات صرفا حمایت نکنیم، بلکه بیش از حمایت، باید بعنوان یک شريك صحبت در مذاکرات حضور پیدا بکنیم. اتحاد جمهوریخواهان ایران من را بعنوان نماینده‌ی کمیسیونی که برای این مذاکرات باید تشکیل بشود انتخاب کرده است. ما در عرض این هفته این کمیسیون را تشکیل خواهیم داد و مذاکرات رسمی خودمان را با دو ابتکار، یعنی ابتکار جبهه‌ی ملی و ابتکار مشارکت و نهضت آزادی و نیروهای ملی ـ مذهبی شروع خواهیم کرد و سعی خواهیم کرد که از دایره‌ی تنگ سیاست‌زدگی که همیشه خطرش ما را تهدید می کند، این گفتمان و این جبهه را در مقاصد اصلی خودش تشویق بکنیم و در آن جهت همکاری کنیم تا هم گسترش پیدا کند و هم ایجاد بشود.

دویچه وله: آقای شریعتمداری خیلی متشکرم از توضیحاتی که برای ما داده اید.

حسن شريعتمدارى: خواهش مى‌‌كنم.