مجتهدزاده: خزر به عنوان ژئوپلتيكي كه آمريكا شلوغش كرده بود و حتي ما هم از آن پيروي مي‌كرديم، وجود ندارد
- مجتهدزاده معتقد است: ما نمي‌توانيم به نتيجه رسيم، مگر آن‌كه جمهوري آذربايجان و تركمنستان [بر سر حق‌شان در درياي خزر] از خودگذشتگي نشان دهند، چرا كه اگر به مدل‌ها بازگرديم، نمي‌توانيم به آن‌چه كه مي‌گوييم، برسيم.
- كولايي با بيان اين كه مي‌توان ساعت‌ها در خصوص مباحث مربوط به درياي خزر به بحث و گفت‌وگو پرداخت، خاطرنشان كرد: در جهان، بحث ازخودگذشتگي از جانب هيچ كشوري وجود ندارد، چرا كه نهايتا اين امر به معناي خيانت تلقي خواهد شد.
- وي افزود: پس از فروپاشي شوروي سابق به دليل عدم شناخت از دوران پيشين نيز متاسفانه هم‌چنان به اين فرصت‌ها توجه نداشتيم و خزر تنها يكي از مصاديق اين غفلت‌هاي ساختار مي‌باشد.
- دكتر ناظمي به تشريح فني و حقوقي از سابقه‌ي تقسيم آب‌هاي دريايي جهاني پرداخت و ابراز داشت كه در مساله‌ي خزر نيز مي‌توان از نمونه‌هاي حقوقي مشابه كه در عرصه‌ي حقوق بين‌الملل رخ داده است، بهره گرفت.
November 16, 2005 08:45 AM
در بحث خزر انعطاف نشان دهيم
گزارش نشست علمي «رژيم حقوقي درياي خزر ...»
نشست علمي «رژيم حقوقي درياي خزر، چالش‌ها و چشم‌اندازها» عصر روز سه‌شنبه در مركز مطالعات عالي بين‌المللي دانشكده‌ي حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران برگزار شد.
در اين نشست علمي دكتر مهرداد ناظمي، پژوهشگر دفتر مطالعات حقوقي دانشگاه تهران، مجتبي دميرچي، رييس دبيرخانه‌ي مسايل درياي خزر وزارت امور خارجه و پيروز مجتهدزاده، رييس موسسه‌ي يوروسويك لندن به ايراد سخنراني پرداختند.
در ابتداي اين نشست دكتر ناظمي به تشريح فني و حقوقي از سابقه‌ي تقسيم آب‌هاي دريايي جهاني پرداخت و ابراز داشت كه در مساله‌ي خزر نيز مي‌توان از نمونه‌هاي حقوقي مشابه كه در عرصه‌ي حقوق بين‌الملل رخ داده است، بهره گرفت.
سپس مجتبي دميرچي، از وزارت خارجه به تشريح سابقه‌اي تاريخي از درياي خزر پرداخت و ضمن بيان آخرين وضعيت تحولات درياي خزر، بر لزوم نگاه اجمالي به تاريخ تحولات اين منطقه براي تحليل و بررسي تحولات درياي خزر تاكيد كرد.
وي تصريح كرد: اگر به اين موضوع پاسخ دهيم كه حقوق و تكاليف ايران در درياي خزر چيست، راحت‌تر خواهيم توانست در خصوص موفقيت يا عدم موفقيت‌مان در اين عرصه قضاوت نماييم.
رييس دبيرخانه‌ي مسايل درياي خزر وزارت امور خارجه در ادامه با بيان اين كه بهتر است در تحولات حقوقي به عرف استناد نكرد، ابراز داشت: پس از فروپاشي شوروي شاهد شرايط و مباحثي از سوي كشورهاي اين منطقه و ايجاد نوعي ذهنيت نسبت به حقوق ايران در طرف مقابل هستيم.
دميرچي خاطرنشان كرد: در سال 1368 براي اولين بار بحث حضور ايران در خزر مطرح شد، البته در خصوص حضور نظامي روشن است كه غير از نيروهاي آموزشي حضور ديگري در كار نبوده و در عرصه‌ي شيلات نيز همين موضوع صادق است.
وي افزود: از جمله تحولاتي كه مي‌توان پس از فروپاشي شوروي در اين چارچوب بررسي كرد، برگزاري اولين اجلاس سران همسايه‌ي خزر است كه البته بايد به موضوع برگزاري اين اجلاس در سطح سران با كمي تساهل نگريست. در نتيجه‌ي اين اجلاس بود كه پيشنهاد ايجاد سازمان همكاري‌هاي خزر داده شد و كميته‌هاي شش گانه كه يكي از آنها كميته‌ي حقوقي بود، كارشان را آغاز كردند.
رييس دبيرخانه‌ي مسايل درياي خزر وزارت امور خارجه ادامه داد: پس از گذشت مدتي، كميته‌هاي ديگر با اذعان به پيچيدگي كار حقوقي تا روشن شدن وضعيت حقوقي اين منطقه كارشان را متوقف ساختند و كميته‌هاي حقوقي نيز با وجود برگزاري چندين جلسه به توافقي دست نيافتند.
پس از اين اظهارات پيروز مجتهدزاده تصريح كرد كه جامعه‌ي دانشگاهي بايد نگاهي نقادانه به مسايل كشور و عملكرد حكومت داشته باشد.
وي ابراز عقيده كرد: مساله‌ي خزر يك مساله‌ي تكنيكي و جغرافيايي بود كه در مقاطعي به "فوتبال سياسي داخلي" تبديل شده بود.
رييس موسسه‌ي يوروسويك لندن با بيان اين‌كه ايران سابقه‌ي عملي سياسي - جغرافيايي و تاريخي را در بحث رژيم حقوقي خزر نداشته است، گفت: ناگهان دريايي فراموش شده در طول تاريخ موضوع داغي شد كه آمريكا عامل آن بود.
مجتهدزاده معتقد است كه پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي سابق بار ژئوپلتيك منطقه دستخوش تغييرات عظيمي شد و در اين تحول قطب باقي مانده در عرصه‌ي جهاني تلاش كرد تا نظامي جديد را ايجاد كند و ايران از اين بحث غفلت كرد.
وي ادامه داد: آمريكا آمده بود تا صحنه‌هاي جديدي را ايجاد كند و علنا ثابت كرد در پي محروم كردن ايران از اين عرصه است و حتي به زبان آورد كه نمي‌خواهد شاهد ايران در حيطه‌ي خزر باشد.
اين استاد دانشگاه با ابراز اين‌كه آمريكا در صدد جاانداختن تك‌قطبي خود بود، ابراز داشت: آنها اين تصور را ايجاد كردند كه خزر و خليج‌فارس مي‌تواند بزرگ‌ترين منبع تامين نفت براي آينده باشد، اما به واقع اين موضوع صحت نداشت.
رييس موسسه‌ي يوروسويك لندن در ادامه‌ي اظهاراتش با اشاره به آن‌چه كه "جنجال‌آفريني در مطبوعات بر سر مساله‌ي خزر" خواند، از اين مساله انتقاد كرد و اظهار داشت: بحث‌هاي فني بايد در اتاق مذاكرات باشد نه در مطبوعات و اين را بايد بدانيم كه اين مساله با جيغ و داد به نتيجه نمي‌رسد.
مجتهدزاده معتقد است: ما نمي‌توانيم به نتيجه رسيم، مگر آن‌كه جمهوري آذربايجان و تركمنستان [بر سر حق‌شان در درياي خزر] از خودگذشتگي نشان دهند، چرا كه اگر به مدل‌ها بازگرديم، نمي‌توانيم به آن‌چه كه مي‌گوييم، برسيم؛ بنابراين بايد آنها را در بحث‌هاي دور از احساسات و زياده‌خواهي قانع كرد.
وي سپس با اشاره به ايده‌ي ابتدايي روسيه مبني بر مشاع بودن درياي خزر، اين ايده را براي ايران مفيد دانست، اما گفت: عملا در اين‌باره بحث نكرديم كه مشاع چه معنايي دارد، چرا كه بحث مشاع ساحل به ساحل، اقدامي عاقلانه نيست و لذا در درياها نمي‌توان در درياها هيچ مشاع كاملي را داشت و حتي خود روسيه نيز از اين ايده منصرف شد.
اين استاد دانشگاه در ادامه‌ي اين بحث خاطرنشان كرد: زماني‌كه ما بحث 20 درصد را مطرح مي‌كرديم، اگر قرار بود به مشاع بودن تن دهيم، 20 درصد از سهم جغرافيايي، بي معنا مي‌بود، چرا كه در مشاع مي‌توان منافع را تقسيم كرد ولي جغرافيا را خير.
رييس موسسه‌ي يوروسويك لندن افزود: بايد در بحث خزر انعطاف نشان دهيم، رفتن به بحث درصد حتي مي‌تواند باعث به راه افتادن جنگ جهاني سوم شود و نبايد حرف آخر را اول بيم و يا مساله را سياسي داخلي يا سياسي خارجي كنيم.
مجتهدزاده هم‌چنين اظهار داشت: آمريكا كار خود را كرد، ولي نهايتا به اين نتيجه رسيد كه خزر و نفتي در كار نيست و حتي بايد بشكه‌هاي نفت اين دريا را با سوبسيد به بازار تحويل دهد.
وي در پايان اظهاراتش ابراز عقيده كرد: خزر به عنوان ژئوپلتيكي كه آمريكا شلوغش كرده بود و حتي ما هم از آن پيروي مي‌كرديم، وجود ندارد.
به گزارش ايسنا، پس از اظهارات سخنرانان اين نشست الهه كولايي، استاد دانشگاه به عنوان رييس اين جلسه ضمن تشكر از حاضران و سخنرانان اين نشست علمي تاكيد كرد: ما اساسا به منطقه‌ي شمال كشورمان و منافع گسترد‌ه‌ي آن هيچ‌گاه توجه بايسته و شايسته نداشته‌ايم.
وي افزود: پس از فروپاشي شوروي سابق به دليل عدم شناخت از دوران پيشين نيز متاسفانه هم‌چنان به اين فرصت‌ها توجه نداشتيم و خزر تنها يكي از مصاديق اين غفلت‌هاي ساختار مي‌باشد.
كولايي اظهار اميدواري كرد كه قشر دانشجويي كشور بتواند در خصوص توجه دادن به منافع ارزان و فراوان اين منطقه كه به لطف فروپاشي شوروي در اختيار كشورمان قرار گرفته است، تحقيق و روشنگري كند.
اين نماينده‌ي سابق مجلس شوراي اسلامي تصريح كرد: از مهم‌ترين مباحث مرتبط با بحث رژيم حقوقي درياي خزر موضوع مسيرهاي ارتباطي بوده است، چرا كه به هر ميزان هم كه منابع انرژي را بالا فرض كنيد، فورا اين سوال مطرح مي‌شود كه انتقال اين منابع از كدام مسير صورت خواهد گرفت.
اين استاد دانشگاه با بيان اين كه استراتژي آمريكا در اين خصوص "همه غير از ايران" بوده است، گفت: در اين خصوص فاكتور سياسي از موارد بسيار برجسته است كه بايد به آن توجه نمود.
كولايي ادامه داد: پس از اين حوادث، مكانيسم مذاكره، فضاي چانه‌ي و به دست آوردن امتيازات بيشتر ايجاد شد كه اين نكته كه چقدر توانستيم از اين فضا استفاده كنيم، خود جاي تامل دارد.
وي با بيان اين كه مي‌توان ساعت‌ها در خصوص مباحث مربوط به درياي خزر به بحث و گفت‌وگو پرداخت، خاطرنشان كرد: در جهان، بحث ازخودگذشتگي از جانب هيچ كشوري وجود ندارد، چرا كه نهايتا اين امر به معناي خيانت تلقي خواهد شد.
به گزارش ايسنا مجتبي دميرچي در بخش پرسش و پاسخ اين نشست تصريح كرد كه بحث "ديپلماسي رسانه‌يي" و "جايگاه افكار عمومي در سياست خارجي" غيرقابل انكار است و افكار عمومي در شكل‌گيري سياست خارجي نقش يافته‌اند كه اين موضوع جنبه‌ي مثبت و خوبي است.
رييس دبيرخانه‌ي مسايل درياي خزر وزارت امور خارجه هم‌چنين گفت: عوامل شكل‌گيري افكار عمومي در بحث خزر عمدتا عواملي مانند "انباشت تاريخي" و " مسايل سياسي داخلي" بود. جناح خارج از حاكميت مطالبي بي‌اساس را مطرح مي‌كند، مبني بر اين كه ايران داراي حقوقي است كه دولت نمي‌تواند آن را استيفا كند و جناح داخل حكومت نيز در پاسخ مسايلي ديگر را مطرح مي‌كند و به اين ترتيب مباحث جناحي مي‌شود.
دميرچي در بخش ديگري از اظهاراتش با اشاره به اين انتقاد كه گفته مي‌شود "در مبحث خزر از كارشناسان استفاده نشده است"، پاسخ داد: براي مثال اگر 24 درياچه در سراسر جهان داشته باشيم، بعضا براي بررسي مسايل حقوقي اين درياچه‌ها از حقوق‌دانان خارجي نيز استفاده كرده‌ايم كه شايد جاي طرح اين مباحث در مطبوعات نباشد.
1384/08/25
ايسنا