دستاوردهاي محدود مذاکرات سازمان تجارت جهانی در هنگ کنگ

گروه خبر - مذاكره‌كنندگان ارشد تجاري عضو سازمان تجارت جهاني در خصوص برداشتن موانع تجارت جهاني دراجلاس هنگ كنگ به دستاوردهاي محدودي نايل آمدند.

گزارش‌ ايرنا از هنگ كنگ حاكيست دراجلاس وزيران سازمان تجارت جهاني در هنگ كنگ پيشرفت‌هايي در مورد برداشتن يارانه‌هاي تجاري حاصل شد امااين پيشرفت‌ها به گونه‌اي نيست كه بتوان براي دستيابي به يك پيمان تجاري دراين خصوص تا پايان سال آينده ميلادي اميدوار بود.

"پيتر ماندلسون" نماينده ارشد تجاري اتحاديه اروپا روز يكشنبه در پايان اجلاس وزيران هنگ كنگ گفت كه اين توافقات را نمي‌توان يك موفقيت به حساب آورد اما حداقل از شكست مذاكرات جلوگيري به عمل آورد.

وي درحالي اين مطلب را عنوان كرد كه اتحاديه اروپا با فشار زيادي براي لغو وكاهش يارانه‌هاي تجاري كشاورزي از سوي اعضاي سازمان تجارت جهاني روبروست.

درآخرين روز برگزاري اجلاس وزيران عضو سازمان تجارت جهاني در خارج از محل برگزاري اجلاس در هنگ كنگ نيز پنج هزار نفر دست به اعتراضات زده و مخالفت خود را بار ديگر با سياست‌هاي آزادسازي تجاري اين سازمان اعلام كرده و شعارهايي دراعتراض به اين سازمان سر دادند.

روز گذشته نيز صدها نفر در جريان اين اعتراضات با نيروهاي امنيتي هنگ كنگ درگير و پليس گروهي را دستگير كرد.

مقام‌هاي سازمان تجارت جهاني در پايان اجلاس درخصوص لغو يارانه‌ها بر روي محصولات صادراتي كشاورزي از سوي كشورهاي پيشرفته تا هفت سال آينده ميلادي به توافق رسيدند.
------------------------------------------
بررسی پيش نويس اعلاميه

پيش نويس اعلاميه سران کشورهاي شرکت کننده در مذاکرات بازرگاني در هنک کنگ نشان مي‌دهد که در مورد تعيين تاريخ دقيقي براي پايان دادن به يارانه‌هاي صادراتي مرتبط با کشاورزي، توافقي حاصل نشده است.

آمريکا و کشورهاي در حال توسعه مي‌خواستند سال 2010 براي پايان يارانه‌ها تعيين گردد ولي اتحاديه اروپا بر اين عقيده بود که تا هنگامي که پيشرفت‌هايي از ساير جهات صورت نگرفته، با اين درخواست مخالفت خواهد کرد. گفت‌وگوها امروز، پايان يابد ولي نمايندگان برخي از 149 کشور شرکت کننده در اجلاس تهديد کرده‌اند که در صورتي که نگراني‌هاي آنان رفع نشود، مذاکرات را ادامه نخواهند داد. اتحاديه اروپا با تعيين تاريخ براي پايان دادن به يارانه‌هاي صادراتي در زمينه کشاورزي مخالفت مي‌کند. بيش از يکصد کشور در حال توسعه در جريان اجلاس سازمان تجارت جهاني در هنگ‌کنگ متحد شده‌اند تا براي دسترسي به بازارهاي کشورهاي غني فشار بياورند.

کشورهايي از جمله برزيل، هند و چند کشور آفريقايي مي‌گويند در اجلاس جاري محور مشترکي را براي مذاکره دنبال خواهند کرد. سلسو آموريوم، وزير خارجه برزيل، اعلام کرد: اين لحظه‌اي تاريخي و نوعي انقلاب در سازمان تجارت جهاني است.

در حال حاضر مذاکرات بر سر درخواست کشورهاي فقير براي توقف پرداخت يارانه در کشورهاي ثروتمند به بن بست رسيده است. تنش ميان آمريکا و اتحاديه اروپا نير بالا گرفته است و هر دو طرف اصرار مي‌کنند که ديگري بايد براي کسب توافق درباره آزاد سازي تجارت امتياز بدهد.

مقامات اتحاديه اروپا حاضر نشده‌اند سال 2010 را براي توقف يارانه‌هاي صادراتي خود تصويب کنند و آمريکا بر سر يارانه پنبه نيز کوتاه نيامده است. کشورهاي در حال توسعه در بيانيه‌اي قول دادند مذاکراتشان را تشديد کنند تا بتوان به نتيجه‌اي همسو با دستور کار توسعه خواهانه دور مذاکرات دوحه به توافق رسيد. اين نخستين باري است که اين تعداد کشور در حال توسعه بيانيه‌اي مشترک در اجلاس سازمان تجارت جهاني منتشر مي‌کنند.

پاسكال لامي، مديركل سازمان تجارت جهاني در تلاش براي پايان دادن به بن‌بست جاري در مذاكرات وزراي تجارت و بازرگاني 149 كشور عضو سازمان تجارت جهاني دو تاريخ را براي توقف روند پرداخت يارانه‌هاي صادراتي به كشاورزان اروپايي و تسريع كاهش يارانه‌هاي اعطايي به كشاورزان پنبه كار مشخص كرد.

براساس پيش‌نويس پيشنهاد مطرح شده توقف پرداخت يارانه‌هاي صادراتي به محصولات كشاورزي از سال 2010 يا پنج سال پس از اجرايي شدن توافقنامه نهايي در اين زمينه اجرايي مي‌شود. در شرايطي كه اتحاديه اروپايي به عنوان بزرگ‌ترين پرداخت كننده يارانه‌هاي كشاورزي سال پيش وعده داده بود در آينده اعطاي اين يارانه‌ها را متوقف كند، اما در برابر تعيين زماني مشخص براي اجرايي شدن اين وعده تا زماني كه ايالت متحده، برزيل و هند هم در مورد يارانه‌هاي كشاورزي خود تضمين جدي اتخاذ كنند، مقاومت مي‌كند.

در پيش‌نويس ارائه شده از سوي لامي، از ايالات متحده نيز خواسته شده در سال 2006 ميلادي و پيش از توقف پرداخت يارانه‌هاي كشاورزي از سوي بقيه كشورهاي توسعه يافته، اعطاي يارانه به توليد كنندگان پنبه اين كشور را متوقف كند.

راب پرتمن، نماينده تجاري ايالات متحده كه براي شركت در نشست وزراي تجارت و بازرگاني WTO به هنگ‌كنگ رفته است، به خبرنگاران گفت: ما در مورد پيشنهاد لامي براي لغو يارانه پنبه‌ نگران هستيم، چرا كه با توجه به اهميت موضوع ما هميشه آن را بيش از آن كه مساله‌اي اقتصادي بدانيم موضوعي سياسي مي‌پنداريم.

گفت‌وگوهاي نشست جاري WTO كه امروز به كار خود پايان مي‌دهد، بايد به شكل دهي چارچوبي منتج شود كه مبناي توافقنامه‌اي خواهد بود كه بايد تا ژوئيه سال 2007 به تاييد نهايي برسد. 149 عضو سازمان تجارت جهاني سال‌ها در تلاش بوده‌اند كه مذاكرات كشاورزي را كه هدف آن حذف يارانه‌هاي كشاورزي و تسهيل تجارت با از ميان برداشتن موانع تجاري بوده است، به ثمر برسانند. به اعتقاد كشورهاي در حال توسعه رفع موانع تجاري به نفع كشاورزان جهان سوم تمام مي‌شود كه قادر خواهند بود با حذف اين موانع محصولات خود را به كشورهاي پيشرفته صادر كنند.

متن در دست بررسي

پيش‌نويس ارائه شده از سوي لامي كه طي روزهاي گذشته مذاكرات زيادي روي آن انجام شد، خواستار از ميان برداشته شدن همه اشكال سوبسيدهاي صادراتي در بخش كشاورزي است. اتحاديه اروپايي تحت فشار بوده تا بر سر اين مساله مصالحه كند و به حذف اين يارانه‌ها طي پنج‌سال آينده كه احتمالا دولت‌هاي اروپايي هم موافقت مي‌كنند و نوعي مصالحه دوجانبه تلقي مي‌شود، تن دهد. پيتر پور، سخنگوي پيتر ماندلسون كه در حال حاضر كميسيونر تجاري اتحاديه اروپايي است صرفا به گفتن اينكه نمايندگان اين اتحاديه در حال بررسي متن پيش‌نويس هستند، بسنده كرده و حاضر به ارائه توضيحات بيشتري در اين زمينه نشده است.

اين در حالي است كه خاوير كاريم، از مذاكره‌كنندگان تجاري آفريقاي جنوبي در نشست جاري مي‌گويد: توافق بر سر زمان پايان دادن يارانه‌هاي صادراتي كار دشواري است و به لحاظ سياسي بسيار بسيار مهم است.

وي مي‌افزايد: كاملا مشهود است كه اتحاديه اروپايي در اين زمينه با مشكلات زيادي روبه‌رو است.

ايالات متحده بيشتر علاقه‌مند است كه از سال 2010 اعطاي يارانه‌هاي صادراتي را متوقف كند. يارانه‌هاي صادراتي اتحاديه اروپايي از 12ميليارد دلار در سال 1994 طي يك‌دهه به حدود 6/3ميليارد دلار در سال گذشته ميلادي رسيد.

اين در حالي است كه يارانه‌هاي صادراتي ايالات‌متحده هيچ‌گاه از چند 10ميليون دلار فراتر نمي‌رود. در متن پيش‌نويس لامي اعمال محدوديت‌هاي جديد در زمينه اعطاي كمك‌هاي غذايي ايالات متحده و شركت تجاري دولتي استراليا و كانادا پيش‌بيني شده است. البته در اين زمينه به جزئيات اشاره نشده است. اما در مقابل تاكيد شده در مورد جزئيات اين مسائل در نشست‌هايي كه تا قبل از ماه مارس سال جديد ميلادي برگزار مي‌شود، گفت‌وگو خواهد شد.

خدمات تجاري

پيشنهاد لامي براي گشايش بازار‌ها به روي صنايعي چون شركت‌هاي حمل و نقل فوري و بيمه‌گرها به رغم آن كه كشور‌هاي در حال توسعه چون آفريقاي جنوبي و مالزي در اين حيطه‌ها پيشرفت‌هاي خوبي داشته‌اندبا استقبال شركت‌كنندگان در نشست اخير روبه‌رو شد. رابرت وستين، رييس اتحاديه صنايع خدماتي ايالات متحده با اشاره به اين كه چنين رويكردي لطمات جدي به شركت‌هاي خدماتي ايالات متحده وارد نمي‌آورد، مي‌گويد: اين ضربه سنگيني به موسسات خدماتي غربي تلقي نمي‌شود اما براي آناني كه مي‌خواهند در اين حيطه‌ها پيشرفت كنند اين رويكرد انگيزه‌ساز است. با اين حال هنوز تضميني وجود ندارد كه كشور‌هاي عضو WTO پيشنهاد مطرح شده از سوي لامي را بپذيرند. به اعتقاد بسياري، بيشترين انتظاري كه مي‌توان در اين مقطع داشت اين است كه اعضا به توافقي كلي بر سر پيشنهاد طرح شده در پيش‌نويس ارائه شده از سوي لامي براي كاهش تعرفه بر واردات محصولات كشاورزي از كشور‌هاي فقير و كاهش تعرفه‌هاي صنعتي و قوانين موجود براي سرمايه‌گذاري خارجي در زمينه‌هايي چون بانك‌ها، شركت‌هاي بيمه‌اي و تجارت الكترونيك دست پيدا كنند.

گروه‌هاي كشاورزي اروپا، ديروز، اعتراض وسيعي به مندرجات اين پيش‌نويس صورت دادند. ردولف شوارزبك، رييس انجمن كشاورزان اروپا در حاشيه اين اجلاس به خبرنگاران حاضر گفت: «سند نهايي روي ميز است، اما به هيچ‌وجه مورد تاييد ما نيست، اين اجلاس يك گام به پس بود.» همچنين گفته مي‌شود گروه‌هاي زيادي از كشاورزان فرانسوي به محتويات اين پيش‌نويس اعتراض كرده و آن را نپذيرفته‌اند. اروپا ، تحت فشار ايالات متحده، برزيل، استراليا و ديگر كشورها در موافقت نهايي با اين پيش‌نويس است. از قرار معلوم كشورهاي حامي اين پيش‌نويس خواهان پايان دادن تعرفه‌هاي تجاري در فضاي جديد تجارت هستند.

شوارزبك مي‌گويد كه اتحاديه اروپا از ادبيات به كار رفته در اين پيش‌نويس ناراضي است. شوارزبك همچنين گفت: پيش از اين در سال 2003 خط‌مشي‌هاي اتحاديه اروپا در بخش كشاورزي منجر به افزايش حمايت‌هاي داخلي اين اتحاديه از كشاورزان شده بود. اتحاديه اروپا تمام خواسته‌هاي ما را برآورده كرده است و ما قبل از آن كه به هنگ‌كنگ بياييم، تصميم‌مان را گرفته بوديم. او افزود: زمان مقرر شده (سال 2010)، براي پايان دادن به يارانه‌هاي صادراتي، كشاورزان اروپايي را دچار ضرر و زيان مي‌كند، اما ارجاع به نظام‌هاي صادراتي در هر جاي دنيا اغلب در عبارت‌هايي كلي بيان شده است. او اضافه كرد: تقديم پيشنهادي براي پايان دادن به اعتبارهاي صادراتي مي‌بايست هماني باشد كه براي يارانه‌هاي صادراتي اروپا در نظر گرفته شده است. در هر حال، مذاكرات صورت گرفته در هنگ‌كنگ مبني بر اصلاحات كشاورزي در كشورهاي ثروتمند، بيشتر متوجه بازار كشورهاي توسعه يافته بوده تا بازاريابي كشاورزي كشورهاي فقير. در عوض در اين اجلاس به بازارهاي خدماتي و صنعتي توجه بيشتر شد.

حضور هيات ايراني در كميسيون‌هاي WTO

«مسعود ميركاظمي‌» وزير بازرگاني ايران و هيات همراه روزشنبه با حضور در كميته‌ها و كميسيون‌ها و نشست عمومي ‌ششمين اجلاس وزيران سازمان تجارت جهاني ديدگاه‌هاي ايران را درباره مسائل مطرح در اين سازمان تشريح كردند. مقام‌ها و كارشناسان ايراني طي چند روز گذشته به عنوان نخستين حضور ايران به عنوان ناظر در سازمان تجارت جهاني فعالانه در مباحث كميسيون‌هاي اجلاس درباره توسعه، مساله تعرفه‌ها و كشاورزي و وضعيت كشورهاي در حال توسعه و كمتر توسعه يافته در مساله جهاني شدن، شركت كردند.

بيانيه كشورهاي در حال رشد در هنگ‌كنگ

وزيران بيش از100كشور در حال رشد و كمتر توسعه يافته در هنگ‌كنگ بيانيه‌اي در حمايت از منافع ملت‌هاي فقير منتشر كردند.

در اين بيانيه از كشورهاي پيشرفته خواسته شده است با رفع موانع، زمينه را براي دسترسي كشورهاي فقير به بازار هموار كرده و تدابير ويژه و داراي امتياز براي توسعه تبادلات و همكاري‌هاي تجاري با آنها در نظر گيرند. اين كشورها در بيانيه خود خواستار حل مساله تعرفه‌ها و يارانه‌هاي مربوط به محصول پنبه از سوي كشورهاي توسعه يافته شده‌اند.
دنياي اقتصاد/ بلومبرگ

--------------------------

سوابق سلسله مذاکرات سازمان تجارت جهانی
ششمین نشست مذاکرات وزیران کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی روز سه شنبه 22 آذر با هدف به ثمر رساندن مذاکرات " دور دوحه" درهنگ کنگ آغاز به کار کرد . نشست وزیران تجاری طبق ماده 4 موافقتنامه تاسیس سازمان تجارت جهانی (WTO) موسوم به موافقتنامه مراکش ( 1995) بعنوان عالی ترین رکن تصمیم گیری و سیاست ساز WTO تشکیل
می شود و در برهه کنونی بر آن است تا رئوس برنامه های مطرح شده در نشست سال 2001 دوحه را پس از چند دور ناکامی به ثمر برساند .

پیش از مذاکرات دور دوحه ، هشت دور گفتگو انجام شده که سازمان تجارت جهانی محصول همین ادوار مذاکراتی بوده است . سوابق سلسله مذاکرات فوق به شرح زیر است :

- دور اول ژنو ( 1947 )

- دور دوم آنسی فرانسه ( 1949 )

- دور سوم تورکای انگلیس ( 1951 - 1950 )

- دور چهارم ژنو ( 1956 )

- دور پنجم دیلن ( 1962 - 1960 )

- دور ششم کندی ( 1967 - 1964 )

- دور هفتم توکیو ( 1979 - 1973 )

- دور هشتم اوروگوئه ( 1994 - 1986 )

مذاکرات دوردوحه، نهمین دورگفتگوها اززمان پیدایش هسته اولیه سازمان تجارت جهانی محسوب می شود که اهدافی چون پرهیز از حمایت گرایی ، حذف موانع تجاری ، تحریک و تقویت رشد تجاری ، ایجاد اشتغال ، دستیابی بهتر به بازار کالاهای تولیدی را مد نظر دارد .

این خواسته ها نخستین باربرای عملی شدن اهداف سازمان تجارت جهانی و کاهش مخاطرات تبدیل نظام تجاری چند جانبه گات به نظام واحد WTO درچارچوب سلسله مذاکرات دوردوحه مطرح شده اند. آنچه که به این دورازمذاکرات حساسیت بخشیده ، موقعیت زمانی و نوع تعهدات سازمانی اعضا است که نسبت به دوره های هشتگانه قبلی دارای تمایزات عمده می باشد .

تمامی ادوار مذاکراتی پیشین در زمان نظام تجاری گات تشکیل شده اند اما سلسله گفتگوهای جدید در زمان حیات ده ساله نظام تجاری WTO روی می دهد. راز موفقیت و اهمیت سازمان تجارت جهانی بعنوان مرجع مقتدر نظام بخش به روابط اقتصادی جهان ، درضمانت اجرایی مصوبات آن نهفته است . لذا موفقیت اولین دورازگام مذاکراتی این نهاد بین المللی در واقع موفقیت اولین آزمون این سازمان و مقدمه رهیافتهای جدید دیگر خواهد بود .

مذاکرات دور دوحه برحسب زمان پیش بینی شده می بایست در سال 2004 پایان می یافت اما به دلیل حفظ مرزبندی های تجاری از طرف قطب های مختلف اقتصادی هنوز نقطه تفاهمی بدست نیامده است . اختلافات عمده بر سر حمایت اتحادیه اروپا از کشاورزان به دو صورت پرداخت یارانه و بالا بردن تعرفه ها است . در حال حاضر 23 درصد به ورود کالاهای کشاورزی تعرفه بسته می شود که این میزان مغایر با روح منشور سازمان تجارت جهانی است . اروپائیان در پاسخ به اعتراضات بیرونی تنها با کاهش تعرفه ها به سقف 12 درصد موافقت و هرگونه پیشنهاد برای قطع یارانه به کشاورزان اروپایی را رد می کنند .

نقطه ابهام دیگر در پیشبرد مذاکرات دور دوحه به کشورهای صنعتی همانند ژاپن و آمریکا برمی گردد که در زمینه صنایع مادر همانند فولاد و یا صنایع الکترونیکی انعطاف پذیر نیستند .

کشورهای صنعتی جهان بعنوان موسسان اولیه سازمان تجارت جهانی موافقتنامه های تجاری چندگانه زمان گات را در مذاکرات دوراروگوئه به سوی یک نقطه تفاهمی مشترک و با چارچوبهای تعرفه ای مشخص کشاندند و توافق کردند که این تعرقه ها و نظام تجارت آزاد را به تدریج در گذر زمان بسط و توسعه دهند تا از این طریق قدرت خرید کشورها افزایش و به تبع آن درآمد ملی کشورها نیز افزایش یابد و درآمد متوسط سالانه 300 میلیارد دلار را در بیست سال آینده پیش بینی کردند .

با توجه به مطالب فوق نکته ای که دراینجا مطرح است این است که کشورهای پیشرفته ازنقطه تفاهمی بدست آمده که تامین کننده منافع آنها است به هیچ وجه به سمت تحقق بازارآزاد حرکت نمی کنند . این دسته از کشورها به دنبال خلق مزیت بیشتر از درون سازمان تجارت جهانی هستند و اگر اتحادیه اروپا ازطرف آمریکا ، کانادا ، استرالیا تحت فشار قرارمی گیرد نه به خاطر کاهش شکاف درآمدی کشورهای فقیربا غنی است که دردستور کارمذاکرات دوردوحه نیز هست بلکه به این منظور صورت می گیرد که خود این کشورها بزرگترین تولیدکنندگان محصولات کشاورزی هستند وبا کاهش یارانه ها وتعرفه از طرف اتحادیه اروپا برندگان اصلی تجارت خواهند بود . بنابراین چون کاهش یارانه ها به افزایش سطح درآمدی اتحادیه اروپا کمک نمی کند لذا بدون گرفتن امتیاز حاضر پذیرش کاهش حمایت گرایی از کشاورزان نیستند .

درطرف مقابل عدم انعطاف پذیری کشورهای اروپایی باعث خواهد شد که کشورهای درحال توسعه نیزسقف تعرفه های کالاهای صنعتی را در یک موضع واکنشی، سطح بالا نگه دارند که در اینصورت هدف اصلی سازمان تجارت جهانی زیر سوال خواهد رفت و جهان همانند گذشته شاهد شکاف بین کشورهای فقیر و غنی خواهد بود . همین امر حساسیت نشست هنگ کنگ را پس از ناکامیهای مذاکرات سیاتل آمریکا و کانکون مکزیک افزایش داده است . در صورتی که نشست وزیران اقتصادی در هنگ کنگ با عدم دستیابی به نتیجه ای مطلوب پایان یابد ، این نهاد با بحران مواجه خواهد شد . بنابراین پیش بینی می شود این نشست برای حفظ اعتبار سازمان تجارت جهانی فازهای تفاهمی جدیدی را برای آینده هر چند بصورت محدود بگشاید تا کشورهای در حال توسعه را در یک حالت امید و انتظار برای افزایش رشد اقتصادی باقی بمانند .
۱۳۸۴/۰۹/۲۶ مهر