نوبل صلح و ادبيات در دست ان

گروه اجتماعى، نيكى محجوب: وانگايى ماتايى، كنيايى فعال و حامى محيط زيست جايزه صلح نوبل امسال از ميان ۱۹۴ كانديداى اين جايزه از آ ن خود كرد. اين جايزه براى نخستين بار در طول ۱۰۳ سال اهداى اين جايزه به يك آفريقايى اهدا شد. ماتايى ۶۴ ساله اين جايزه را به خاطر ۳۰ سال فعاليت در زمينه محيط زيست، مبارزه با فقر، دفاع از حقوق بشر و دموكراسى دريافت كرد. به گفته فعالان محيط زيست ماتايى و همراهان وى تاكنون ۱۳۰ اصله درخت در آفريقا كاشته اند. ماتايى با تاكيد بر حفظ محيط زيست مى گويد يكى از مهمترين راهكارهاى حل مشكل فقر در كنيا و ديگر كشورها درختكارى و گسترش فضاى سبز است. جايزه صلح نوبل امسال براى نخستين بار به حوزه محيط زيست تعلق گرفت. مدير كميته جايزه نوبل نروژ در اين رابطه مى گويد: برقرارى صلح در زمين به توانايى ما در زمينه فعاليت محيط زيستى بستگى دارد. ماتايى در اين زمينه مى گويد: اين بزرگ ترين هديه دگى است، من هرگاه درختى مى كارم، احساس مى كنم كه دانه صلح در زمين كاشته ام. دولت كنيا نيز با استقبال از دريافت جايزه توسط اين اعلام كرد: ماتايى براى سال هاى متمادى در امر محيط زيست فعال است و دريافت جايزه صلح نوبل توسط او تمام افراد كنيايى را خوشحال كرد. ماتايى پس از گرفتن مدرك علم بيولوژى از كالج آت چسيپون در سال ۱۹۶۴ پروژه «گ سبز» را آغاز كرد. بسيارى از زنان كنيايى نيز در اين پروژه محيط زيستى فعال شدند. جايزه صلح نوبل از بين ۱۹۴ كانديدا به ماتايى اهدا شد. رقم اين جايزه يك ميليون و ۳۶ هزار دلار است. سال گذشته جايزه صلح نوبل به شيرين عبادى حقوقدان ايرانى به سبب فعاليتش در دفاع از حقوق بشر اهدا شد. اين جايزه در دهم دسامبر (۲۰ آذر) مصادف با روز جهانى حقوق بشر از سوى پادشاه نروژ به برنده آن اعطا مى شود، اين جايزه تنها جايزه نوبل است كه توسط نروژ اعطا و در بقيه موارد اين جايزه توسط سوئد به برندگان اهدا مى شود.

• فمينيست اتريشى


نوبل ادبيات را ربود
گروه ادب و هنر- ليلا نصيرى ها: الفريده يلينِك نوبل ادبيات ۲۰۰۴ را ربود؛ ى ۵۷ ساله و بسيار خجالتى كه حتى حاضر نيست براى گرفتن جايزه ادبى خود در جشن نوبل شركت كند، و فمينيستى كه نوشته هايش خوانندگان را آشفته اما شيفته مى كند. يلينك از مهم ترين و جنجالى ترين نويسندگان حوزه ادبيات آلمانى زبان تلقى مى شود. در پى انتخاب غيرمنتظره آكادمى نوبل، او اولين نويسنده اتريشى و دهمين ى است كه موفق مى شود نوبل ادبيات را كه از ۱۹۰۱ تاكنون به طور سالانه اعطا مى شود از آن خود كند. آكادمى سوئد كه برندگان نوبل را انتخاب مى كند در يادداشتى درباره علت اعطاى جايزه به يلينك نوشته است كه جايزه به خاطر«جريان آهنگين آراى موافق و ناموافق در رمان ها و نمايشنامه هايش به كمك زبانى كه با حرارت بيهودگى كليشه هاى اجتماعى را نمايان مى سازد، كليشه هايى كه اجتماع را مقهور خود مى كند» به او اعطا شده است. يلينك علاوه بر فمينيست بودن يكى از منتقدان بحث بر انگيز اوضاع و احوال سياسى جهان نيز شناخته مى شود. آثار جديد او به تندى دولت جورج دبليو بوش و جنگ عراق را مورد انتقاد قرار داده است. بهترين و معروف ترين اثر او كه شبيه دگى خود او نيز هست، «معلم پيانو» نام دارد كه در سال ۲۰۰۱ ميشائيل هانكه كارگردان آلمانى از روى آن فيلمى را با شركت ايزابل هوپر كارگردانى كرد كه توجه جهان را به خود معطوف كرد. در اين فيلم، شخصيت ى افسرده و ميان سال به تصوير كشيده مى شود كه پيانو درس مى دهد و در خانه اى با مادر سلطه طلب خود دگى مى كند، اما دگى مخفيانه او روى ديگرى دارد: ى كه به شدت دچار اختلالات عاطفى است. يلينك كه اين روزها در حومه وين دگى مى كند، از اين كه برنده نوبل ادبيات شده قدرى هراسان است. او گفته است كه از بيمارى «ترس از اجتماع» رنج مى برد، از جمعيت دورى مى كند و احتمالاً در مراسم اعطاى جايزه نوبل كه ۲۰ آذر در استكهلم برپا خواهد شد، شركت نخواهد كرد. او در مصاحبه اى با لس آنجلس تايمز گفت: «من يك منتقد هستم و سعى مى كنم از اجتماع انتقاد بكنم. اما وقتى چنين جايزه بزرگى مى بريد، آنها سعى خواهند كرد كه شما را در جيبشان بگذارند و اين خطرناك است.» يلينك در آثارش وطنش را به خاطر حضور نازى ها در گذشته و اروپاى امروز را به خاطر بازگشت فاشيست ها و ضد يهودها به باد انتقاد گرفته است. او همچنين صنعت سرگرم سازى و تفريحى (هاليوود، ...) آمريكا را به شدت زير سئوال برده است. هيات داوران نوبل در يادداشت خود همچنين اعلام كرده است كه يلينك در رمان هاى خود دنياى بى رحمى را نمايان مى سازد كه در آن خواننده مدام با دنيايى روبه رو است كه به خاطر خشونت ها و سركوب هايش رو به سقوط است.» به زانو در آوردن زنان و مقهور كردن آنها در مقابل كليشه هاى اجتماعى يكى از موضوعات كليدى آثار يلينك است؛ يعنى همان جايى كه او مدام سعى دارد تا بر بى رحمى ها و قساوت اجتماع نور بتاباند. «من هميشه طرف مظلومان را مى گيرم و هيچ وقت در كنار قدرتمندان قرار نمى گيرم.» اين جمله اى است كه يلينك بعد از گرفتن جايزه نوبل به روزنامه لس آنجلس تايمز گفته است. اما او همچنين مى افزايد، «اما وقتى چنين جايزه اى مى بريد ديگر چنين كارى آسان نخواهد بود.» پدر يلينك يهودى و از اهالى جمهورى چك بوده است. او از كودكى موسيقى مى نواخته و مدتى به دنبال گرفتن مدرك تئاتر و تاريخ هنر در دانشگاه وين تحصيل مى كرده است. پس از انتشار كتابى از مجموعه اشعار خود به نام «سايه ليزا» در سال ۱۹۶۷ و با به عضويت درآمدن در گروه هاى چپ و بعدها در حزب كمونيست تلخى و سياهى در آثار او ظاهر مى شود. يكى از نمايشنامه هاى جديد يلينك كه در سال ۲۰۰۳ ميلادى با عنوان «بامبى لند» منتشر شده با لحنى كنايى و نيش دار و در فضايى سرد و بى روح به حمله آمريكا به عراق و تصويرى كه رسانه هاى آمريكا از جنگ ارائه مى كنند پرداخته است. او مى گويد، ديدن «خبرنگارهاى همراه» در جنگ آمريكا عليه عراق برايش جالب بوده و او پاى تلويزيون همراه با تصاوير بخشى از رمان خود را نوشته است. آخرين نمايشنامه يلينك كه «بابل» نام دارد قرار است بهار ۲۰۰۶ روى پرده برود. نمايشنامه درباره رفتار سربازان آمريكايى با زندانيان ابوغريب در حومه بغداد و كشتار فلوجه است. كتاب نمايشنامه هاى «بابيلند» و «بابل» سال آينده منتشر خواهد شد. با اين حال، آكادمى سوئد اعلام كرده انتخاب يلينك سياسى نبوده است. هوراس انگدال دبير مادام العمر آكادمى به خبرگزارى آسوشيتدپرس گفته است، «قبل از آن كه بابيلند به انگليسى ترجمه بشود، آكادمى تقريباً تصميم خود را درباره يلينك گرفته بود. نمايشنامه «بابيلند» نشان مى دهد كه چطور وطن دوستى راه خود را به سمت ديوانگى طى مى كند.»