سالانه 350 هزارتن کاغذ می سوزد

درايران فرايند تبديل تفاله نيشكر به كاغذ وجود ندارد

ازگذشته تا امروز انباشت بقاياى گياهى معضلى بوده است كه كشاورزان با آن مواجه هستند. شاخ و برگهاى اضافى درختان، زمين مزرعه هاى روستا را مى پوشانند و تجمع آنها به ظاهر زيباى روستا آسيب مى رساند.
اهالى روستا براى رهايى از شر زباله هاى گياهى آنها را در گوشه اى جمع آورى و سپس مى سوزانند. اما مشكلات ديگرى نيز پيش مى آيد؛ مثل آلودگى هواى روستا، جارى شدن سيلهاى عظيم در اثر بارش باران و برف هرچند اندك، كاهش توانايى بيولوژيك خاك و...
ظهور چنين معضلاتى مسؤولان وزارت جهادكشاورزى را بر آن داشت با برگزارى همايش علمى كاربردى «مديريت بقاياى گياهى با تأكيد بر نقش تخريبى سوزاندن» به ارائه راهكارهاى علمى مناسب دراين باره بپرداد.
درهمايش فوق كه ۳ آذرماه درمحل همين وزارتخانه برپاشد حدود ۳۲۰نفر از متخصصان و مسؤولان مؤسسات تحقيقاتى وابسته به وزارت جهاد كشاورزى كه درارتباط با بيولوژيك خاك كارمى كنند حاضرشدند و ۵۰مقاله علمى ارائه دادند.
اگرچه گروهى از مقالات در فرم پوستر بودند اما درباره محورهاى اصلى همايش ازجمله بررسى علل سوزاندن بقاياى گياهى دركشور، راهكارهاى مناسب مديريت بقاياى گياهى، اثرات زيانبار سوزاندن بقاياى گياهى برمحيط زيست و تنوع زيستى، قوانين وآيين نامه هاى مديريت بقاياى گياهى درداخل و خارج از كشور، نقش نظامهاى بهره بردارى در ميزان توليد ضايعات كشاورزى، نقش تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزى در بهبود مديريت بقاياى گياهى بحث كردند.
دكتر بهروز دهزاد عضو هيأت علمى دانشگاه شهيدبهشتى كه دراين همايش به عنوان يكى از متخصصان و محققان محيط زيست ناظر بر راهكارهاى ارائه شده است تا مغايرتى با سلامت انسان و محيط زيست نداشته باشد؛ معتقداست: «به دليل نبودن راهها يا امكانات مناسب، سوزاندن بقاياى گياهى از روشهاى رايج در بسيارى از كشورهاى دنياست. سوزاندن بقايا بر دو نوع است. در بعضى مناطق بقاياى گياهى مثل ساقه گياهان را پس از برداشت در يكجا جمع آورى، سپس آنها را مى سوزانند. گروهى ديگر به باقيمانده گياهان كه روى زمين پخش شده اند كبريت مى ند و آنها را مى سوزانند. وقتى از كشاورزان علت را مى پرسيم مى گويند عناصرى درون ساقه گياهان وجود دارند كه پس ازسوزاندن دوباره به خاك بازمى گردند. نكته مهم آن است كه عناصر در گياهان به دو نوعند، مقدار كمى از آنها معدنى هستند و پس از سوزاندن گياه دوباره به خاك بازمى گردند و بخش اعظم عناصر مثل فسفر و ازت از عناصر اصلى رشد ساقه گياه هستند و براثر سوزاندن وارد هوا مى شوند. درنتيجه سوزاندن سبب نمى شود همه عناصر گرفته شده ازخاك دوباره به آن باز گردند.
راه ديگر باقى ماندن بقاياى گياهى روى زمين است كه محل تجمع آفتهاى گياهى در زمستان يا تداخل بقايا با كشت بعدى خواهند شد.
البته اين روش فوايدى هم دارد، مثلاً آنكه پوشش گياهى مناسب براى خاك مى شوند. به هرحال سوزاندن و باقى گذاشتن بقايا برروى خاك، روشهايى هستند كه ساليان درازى است به عنوان مديريت بقاياى گياهى در كشورهاى ديگر استفاده مى شوند. اما تجربه هاى ۲۰ تا ۳۰ ساله دركشورهاى داراى آب و هواى مشابه با كشور ما نشان مى دهند نگه داشتن بقايا روى زمين از راه حلهاى مفيد براى خاك منطقه و اقتصاد كشاورزى است.»
عضو هيأت علمى دانشگاه شهيدبهشتى با اشاره به آنكه سالانه چندصدهزارتن بقاياى گياهى كه قابل استفاده هستند را زائل مى كنيم، افزود: «در بسيارى از كشورها مثل اروپاى غربى، آمريكاى شمالى و... بقاياى گياهى به عنوان علوفه دام، خوراك طيور يا حتى مواد مورداستفاده در صنعت بسته بندى كاربرد دارند.»
وى كه بسيار تأكيد دارد ما بايد از تجربه كشورهاى ديگر استفاده كنيم و با استفاده از آنها به مديريت بقاياى گياهى دركشور بپردازيم مقالات ارائه شده در سمينار را به دليل مغايرت با اين اصل مهم نقد مى كند.
ازجمله به مقاله اى خاص اشاره كرد و گفت: دراين مقاله راههاى نگهدارى از بقاياى گياهى را دو نوع مى داند.
يكى آنكه بقايا را برروى زمين بپاشند و ديگرى بقايا را با ماشين خردكن خردكنند، سپس با عناصر شيميايى يا كود حيوانى مخلوط و به خاك افزوده شود. نويسنده مقاله به اين نتيجه رسيده بود كه اگر بقاياى گياهى مخلوط با كود حيوانى در هنگام شخم زدن به زمين انتقال داده شوند بهتر است و به كشاورزان حكم مى كرد همين روش را اجراكنند. درحالى كه اين حكم نتيجه يك تحقيق علمى يكساله بود و سخنران توجه نداشت گاهى بعد از ۲ يا ۳ سال نتايج آزمايشگاهى، معكوس خواهند شد.
بنابراين باتوجه به فرصت كمى كه دراختيار داريم بهتر است از اصول علمى اثبات شده درجهان كه تجربه ۲۰ تا ۳۰ ساله را در پشت سر خود دارند، استفاده كنيم.
البته نتايج علمى برگرفته از تجربه ديگران بايد ۳ شرط انتشار درمنابع علمى معتبر جهانى، حاصل از آزمايش در شرايط مشابه با شرايط اقليمى كشورمان و قابل تأييد آزمايش كشاورزان درايران را دارا باشند.
وى در پايان با اين پيش زمينه كه سعى داشته مقاله اش هرسه شرط را دارا باشد، گفت: «درمقاله ام با بررسى مشكلات و محدوديتهاى كشاورز، علل به وجود آمدن چنين مشكلاتى درزمينه سوزاندن يا باقى ماندن بقاياى كشاورزى و ارائه راهكارهاى خاص آن به اين نتيجه رسيدم كه باقى ماندن بقاياى گياهى روى زمين زراعتى مناسب و سوزاندن آنها اشتباه است.»
مهندس احمد اصغرزاده معاون بخش تحقيقات بيولوژى خاك از ديگر محققان شركت كننده دراين همايش، به سير قهقرايى موادآلى در خاك كه به حالت بحران رسيده است، اشاره كرد و گفت: هنگامى مى توان به ماده اى لقب خاك داد كه مواد آلى در آن وجود داشته باشد.
ماده آلى جزو حياتى خاك است و بدون آن خاك يك ماده معدنى محسوب مى شود كه ده نيست.
موقعيت اقليمى ايران و وجود هواى خشك و نيمه خشك آن سبب افزايش سرعت تجزيه موادآلى درخاك شده است كه براى جبران اين ضرر كودهاى شيميايى به زمين هاى كشاورزى افزوده مى شوند. اما مصرف اين نوع كودها نسبت كربن به ازت و كربن به فسفر خاك را تغيير مى دهند. در چنين حالتى خاك تبديل به كلوخه هايى مى شود كه حيات در آن جريان ندارد و مستعد انواع فرسايش و تخريب است. اگرچه ايده آل ترين درصد ماده آلى در خاك حدود ۵ درصد است ولى متأسفانه در حال حاضر اين مقدار در خاك هاى ايران به كمتر از ۰‎/۵ درصد مى رسد. هرچند اختلال ناشى از استفاده كودهاى شيميايى به كندى صورت مى گيرد اما اثرات مخرب آن برروى خاك بسيار درازمدت است. همچنين ارزش مقدار خاك خارج شده از هر هكتار زمين زراعى به مراتب بيش از محصولى است كه توليد مى شود. زيرا تشكيل ۱ سانتيمتر مربع خاك در شرايط ايده آل بين ۳۰۰ تا ۸۰۰ سال طول مى كشد.
وى به مدفون كردن بقاياى گياهى پس از كشت سالانه در مزارع و فراهم شدن امكان كشت در سال هاى آينده تأكيد كرد و گفت: «در راستاى طرح مديريت بقاياى گياهى نتيجه چند پروژه تحقيقاتى در سراسر دنيا را مطرح مى كنم كه منجربه حفاظت خاك مى شود. حدود دو سال و نيم روى اين طرح كار كرده ايم تا به مرحله اجرا برسد. در اين طرح با استفاده از ميكروارگانيزم هاى مفيد، سرعت تجزيه مواد آلى را به حداقل مى رسانيم.
به عنوان نمونه درصدديم تا از باگاس (تفاله نيشكر) كه متأسفانه بدون مديريت سوزانده مى شود محصولاتى توليد كنيم كه نه تنها يك ماده آلى بلكه به عنوان كود شيميايى بيولوژيك، حاوى باكترى هاى مفيد باشد و به عنوان اصلاح گر و bioactivator عمل كند. همينطور با استفاده از عناصر غذايى كم ارزش مواد قابل استفاده اى براى گياه توليد كنيم كه معادل كود شيميايى باشد (كمپوست: فرآيند تبديل سياماندهاى گياهى به كودآلى). اگر مواد آلى به صورت خام با خاك مخلوط شود تجزيه آن با ميكرو ارگانيزم ها سبب رقابت گياه با ميكروارگانيزم ها مى شود و در اين ميان گياه ما ده است. اما اگر به صورت كمپوست به خاك اضافه شود اين مشكل بوجود نمى آيد.»
در پايان مهندس محمدباقر گلستان مدير محيط زيست شركت توسعه نيشكر و صنايع جانبى با تأكيد بر استفاده از پسماندهاى گياهى گفت: «اگر امروز با بحران هاى مختلف مثل كمبود كاغذ در مملكت مواجه هستيم به دليل فكر نكردن مسؤولان به حل مشكلات از راه علمى است.»
در حال حاضر سالانه چيزى حدود ۱ ميليون و چند صد هزار تن باگاس (تفاله نيشكر) در شركت توسعه نيشكر سوزانده مى شود. درحالى كه با اين مقدار باگاس مى توان سالانه حدود ۳۵۰ هزار تن كاغذ چاپ و تحرير با كيفيت خوب به بازار عرضه كرد. استفاده از كارخانجات توليد باگاس به كاغذ و ديگر كارخانجات بازيافتى توليد مقوا و كارتن پاسخگوى نياز مملكت مى شوند. اما مسؤولان به جاى توجه به اين امر مهم ۵۰۰ هزار تن كاغذ به كشور وارد مى كنند و بقيه اين نياز را با توليد كاغذ از چوب هاى درختان جنگلهاى شمال تأمين مى كنند. «
اين همه متخصص و راهكار و اين مناسب، اين همه همايش براى ارائه و توضيح اين راه حل ها، اين همه توان و پتانسيل جمع شده در جاى جاى اين مملكت و در كنار آن اين همه بى توجهى، كمبود، بحران و مشكل.
به نظر شما علت چيست؟
منبع: روزنامه ایران