جغد شوم اعتیاد همچنان بر بام خانه آواز می خواند

روند مبارزه با مصرف مواد مخدر در کشور

سایه خمیده پدر را می دیدم ، هر روز که جنازه خسته اش را به خانه می آورد ، می دانی درباره چه کسی با تو حرف می م !؟ درباره یک جنازه حرف می م که ما او را پدر می خواندیم ، جسم متحرک و بدون روحی که گاهی جوراب هایش را هم اشتباهی به پا می کرد ، انه و مردانه اش مهم نبود ، در آن حالت نئشگی ، کفش های لنگه به لنگه اش را هم نمی توانست درست در پا نگه دارد ، لباسهای نامرتب ، موهای ژولیده ، سرو رویی به هم ریخته ... و چشمان کودکانه ما که با تعجب او را می نگریست !
او که همیشه خاکستر سیگارش ، فرش ، پتو و ملحفه ها را می سوزاند ، در آن حالت نئشگی نمی توانست حتی چایش را بنوشد ، قاشق غذا را هزار بار به سروصورتش می زد ، موقع غذا خوردن روی سفره تا کمر خم می شد طوری که هر لحظه ممکن بود با صورت وسط سفره بیفتد .

شاید آن روزها تنها دلخوشی من و خواهرم تصویر زندگی گذشته پدر بود ، تصویر مردی با چشمانی سالم و هوشیار و اندامی محکم و کشیده و نه سست و لرزان که با تلنگری نقش زمین شود ! تصویری از زندگی گذشته او در آلبوم قدیمی خانواده ، در رخت و لباس ورزشی یا با کت و شلوار دامادی !

این عکس ها اما هیچ شباهتی به سایه خمیده پدر نداشت ، سایه ای که خیلی شب ها به خانه نمی آمد و وقتی هم که می آمد از بوی تعفن مواد باید بینی ات را می گرفتی ! سایه ای که هیچ چیز در دنیا برایش مهم نبود حتی گوشواره های طلای خواهر کوچکم و چرخ خیاطی کهنه و قدیمی مادرم که تنها منبع درآمدمان بود ، برایش هیچ فرقی نداشت همه را می توانست شب هنگام پنهانی از خانه بیرون ببرد و آنها را به چند نخ سیگار یا بسته کوچک گردی بفروشد .

می دانی درباره چه کسی با تو حرف می م ؟ سایه شومی که بودنش درد بود ، نبودنش دلواپسی و بازآمدنش مصیبت !

به یاد می آورم هر چند ماه یکبار صحنه تکراری را که همراه مادر و خواهرم جلوی در مراکز بازپروری معتادان ، منتظر چهره دگرگونی بودیم که به ظاهر ترک کرده بود ، سرحال و قبراق و کمی شبیه به همان تصویر آلبوم خانوادگی اما طولی نمی کشید دوباره همه چیز به حالت اول برمی گشت و آن گرد لعنتی دوباره زندگی مان را سیاه می کرد .

چشمهایم به مادر که می افتد، غم دنیا در دلم جمع می شود ، اگر او را ببینی نمی شناسی اش ، پیرو فرتوت با هزار درد و بیماری ، رنج و مصیبتی که در این سالها کشیده او را بیست سال از سن واقعی اش بزرگتر نشان می دهد .

اما حالا که پس از گذشت سالها وقتی به آن سالهای سیاه فکر می کنم، می بینم من و خواهرم باز هم خوشبخت بودیم چون لااقل سایه مادر را بالای سرمان داشتیم ، صبور ، شکیبا و امیدوار ... اما حالا....
***

ایران به لحاظ جغرافیایی همسایه بزرگترین کشور تولید کننده خشخاش و مخدرهای طبیعی است که به طور متوسط سالانه حدود سه هزار تن مواد مخدر تولید می کند و در سال جاری نیزبنا بر اطلاعات دریافتی با کمک و همکاری بیشتر کشورهای مستقر در افغانستان کشاورزان خشخاش کارتوانستند این میزان را به پنج هزار تن برسانند، لذا با توجه به فرهنگ اعتقادی اسلامی ایرانیان و ناهنجار شناختن مصرف مواد مخدر ، جامعه ایران در بعد مبارزه با عرضه و تقاضا هر ساله هزینه های هنگفتی صرف می کند به طوریکه طی این سال ها سهم ایران از این مبادلات به شهادت رسیدن 3 هزار و 486 نفراز بهترین جوانان ایرانی در راه مبارزه با باند های قاچاق مواد مخدر، وجود دو میلیون معتاد رسمی و تفننی، 300 هزار معتاد تزریقی، ارتباط مستقیم 60 درصد طلاق های کشور با اعتیاد، وارد آمدن سالانه بین 4 تا 5 هزار میلیارد تومان خسارت مالی از این طریق به کشور و مرگ روزانه 10 تا 12 معتاد و صدها معضل و مشکل دیگر است .

قائم مقام سازمان بهزیستی کشور از وجود 185 میلیون معتاد و 10 میلیون قاچاقچی در جهان بر اساس آمارهای رسمی خبرداده و می گوید : در حالی که اعتیاد عامل 40 درصد سرقت ها،55 درصد طلاق ها ، 65 درصد کودک آزاری و همسرآزاری ها و بیش از 70 درصد ابتلا به ایدز در کشور است، روزانه 4 تن مواد مخدر در کشور مصرف می شود .

دکتر محمد خباز با بیان این مطلب به وجود بیش از 2 میلیون معتاد در کشور و ضرورت اقدامات پیشگیرانه و علمی برای مقابله با آن اشاره و اظهار می دارد : روزانه 4 تن مواد مخدر در کشور مصرف می شود و هر فرد معتاد قادر است 10 نفر دیگر را نیز به اعتیاد آلوده کند .

وی همجواری ایران با کشور افغانستان را تهدید بزرگی در زمینه مصرف مواد مخدر دانست و افزود : سالانه بیش از 4 هزار تن مواد مخدردر افغانستان تولید می شود که کشور ما بهترین راه توزیع و یا عبور مواد مخدر به دیگر کشورهای مصرف کننده است .

وی با بیان اینکه در طول 25 سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی می گذرد ، تاکنون 46 هزار تن تریاک در افغانستان تولید شده که این رقم در25 سال گذشته آن 265 تن بوده است ، اظهار می دارد : مواد مخدر امروزه به عنوان اولین و مهمترین منبع درآمد اقتصادی جهان است، به طوری که سالانه 1600 میلیارد دلار درآمد مالی از این بخش تامین می شود .

وی می افزاید : اگرچه امروز آمریکا بر افغانستان حاکم است اما نه تنها مانع تولید مواد مخدر در این کشور نمی شود بلکه کشاورزان آنها را نیز به کشت مواد مخدر تشویق می کند که همین لزوم هوشیاری مسئولین و متولیان امر را نسبت به این خطر بزرگ که تهدید جدی برای نسل های آینده این کشور به شمار می رود ، هر روز بیش از روز گذشته آشکارتر می سازد .

هر دقیقه یک معتاد می میرد

یکی از مسوولان ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور در این باره می گوید: در ایران هر دقیقه یک معتاد می میرد و طی چند سال اخیر نیز حدود دو میلیون و 700 هزار معتاد دستگیر شده اند که سن آنها بین 10 تا 100 سال بوده است.

درحالیکه این مسوول از مصرف روزانه دو تن مواد مخدر به ارزش 45 هزار میلیارد ریال در کشور خبر می دهد بر خی کارشناسان و دستگاهها معتقدند که روزانه بین دو تا شش تن مواد مخدر توسط معتادان ایرانی مصرف می شود و 12 میلیون نفر نیز به نوعی درگیر با مشکل مواد مخدر هستند و به طور متوسط هر فرد معتاد در طول زندگی خود حدود 10 نفر را به کام اعتیاد می کشاند که البته با توجه به ادامه روند رشد 20/13 درصدی بیکاری در سال می توان حدس زد که اغلب آنها جوانان بیکار یا فاقد هر گونه مهارت اجتماعی هستند.

در این میان سردار مهدی ابویی نیز در تشریح برخی از اقدامات و هزینه های صرف شده در امر مقابله با عرضه مواد مخدر در کشور به کشف 201 تن و 500 کیلو گرم مواد مخدر در سال گذشته اشاره می کند و می افزاید: این میزان کشفیات با انجام یک هزار و 185 فقره عملیات با گروههای مسلح قاچاق مواد مخدر و با به شهادت رسیدن 25 تن از ماموران نیروی انتظامی صورت گرفته است.وی همچنین به گوشه ای از تبعات شیوع مصرف مواد مخدر در کشور اشاره می کند و می گوید: بنابر آمار رسمی پزشکی قانونی در سال 81 سه هزار و 500 نفر و در سال گذشته چهار هزار و 500 معتاد جان خود را از دست دادند که اغلب آنها در تهران فوت کرده اند.

سردار ابویی با بیان اینکه در 8 ماهه اول امسال نسبت به 8 ماهه سال گذشته مقدار کشفیات اداره مبارزه با مواد مخدر ناجا 56 درصد افزایش داشته است ، اظهار می دارد : این در حالی است که بر اساس برآوردهای صورت گرفته در همین زمان ورود مواد مخدر به کشور فقط بین 20 تا 30 درصد افزایش داشته است .

وی با اشاره به کاهش 500 درصدی قیمت تریاک در افغانستان در 6 ماهه اول امسال نسبت به سال گذشته می افزاید : در حالیکه متوسط قیمت تریاک در داخل کشور در سال جاری نسبت به افغانستان 50 درصد و در برخی استانهای کشور اصلا تغییری نکرده است ، در صورتیکه همیشه این امر کاملا بر عکس بوده یعنی اگر قیمت مواد مخدر در افغانستان 50 هزار تومان بود، در سیستان و بلوچستان ویا در سایر شهرهای شرقی کشور بالاتر بوده است .

سردار ابویی با اشاره به افزایش تولید مواد مخدر در سال جاری در افغانستان اظهار می دارد : در سه ماهه اول امسال 4 هزارو 200 تن مواد مخدردر افغانستان تولید شده که این رقم در سه ماهه اول سال گذشته 3 هزار و 600 تن بوده است .

47 درصد معتادان کشور بین 25 تا 40 سال دارند

وی با بیان اینکه 47 درصد معتادان کشور در سنین 25 تا 40 سال هستند ، اظهار می دارد : بر اساس آمار سازمان ملل 3 درصد از معتادان دنیا را جوانان 15 تا 20 سال تشکیل می دهند که در کشور ما نیز فقط 3 درصد از معتادان رسمی کشور معادل 1 میلیون و 200 هزار نفر را جوانان زیر 20 سال تشکیل می دهند .

سردار ابویی به راهکارهای مبارزه و کنترل ورود ، توزیع و مصرف مواد مخدر در کشور اشاره کردو معتقد است : متوا ساختن همه فعالیتهایی که در راستای مبارزه با مواد مخدر صورت می گیرد به خصوص در بعد فعالیت کاهش عرضه و تقاضا ، جمع آوری معتادان خیابانی ازسطح شهر و ایجاد مرکز بازتوانی و نگهداری معتادانی که اقدام به ترک نمی کنند و مجازات قاطع و به موقع با عناصر اصلی قاچاق مواد مخدر که در تمام این موارد نیازمند برنامه ریزی های کارشناسانه در دوره زمانی 5 تا 10 ساله در امر پیشگیری و درمان اعتیاد هستیم .

وی با بیان اینکه نمی توان آمار دقیقی از میزان مصرف مواد مخدر در کشور ارائه داد ، اظهار می دارد : خوشبختانه در حال حاضر میزان گرایش به مصرف مواد مخدری همچون هروئین کمتر شده و ما بیشترین کاهش در گرایش به مصرف مواد را در هروئین شاهد بوده ایم در حالیکه میزان مصرف حشیش به دلیل افزایش کشفیات مواد مخدری همچون تریاک و هروئین و افزایش ناخالصی این مواد افزایش یافته است .

بنابر اعلام رسمی برخی از کارشناسان و مسئولان سازمان بهزیستی کشور اعتیاد به مواد مخدر در بروز بسیاری از بزه ها از جمله 50 درصد طلاق ها و از هم پاشیدگی کانون خانواده، 40 درصد اعمال خشونت علیه کود کان ، 67 درصد انتقال ویروس ایدز و درصد قابل توجهی از خودکشی ، دیگر کشی، خشونت و فحشا موثر است و همچنین 65 درصد بزهکاری کودکان و 30 درصد کودک آزاری نیز بنابر تحقیقات صورت گرفته در خانواده هایی روی می دهد که طلاق به علت اعتیاد یکی از والدین در آن به وقوع پیوست.

شایان ذکر است که اغلب داد خواست های ارایه شده برای طلاق از سوی زنان نیز به خاطر اعتیاد همسرانشان است و همچنین اعتیاد علت العلل اکثر خود کشی ها است.

بیش از 90 درصد معتادان ایرانی متاهلند

نتایج بررسی مشترک دفتر کنترل مواد مخدر سازمان ملل و سازمان بهزیستی بین سالهای 77-78 بیانگر این امر است که 4/93 درصد از معتادان ایرانی را مردان متاهل بین 23 تا 44 سال سن تشکیل می دهند که این افراد می توانند به نوعی بر روی سایر اعضای خانواده نیز تاثیر منفی برجای بگذارند

عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با بیان این مطلب اظهار می دارد : چنانچه تعداد کل معتادان ایرانی را دو میلیون نفر محاسبه کنیم که تنها 70 درصد آنها متاهل باشند و فقط 85 درصد آنها بیش از دو فرد نداشته باشند ، بر این اساس حدود 2 میلیون و 500 هزار کودک پدر معتاد در کشور شرایط سخت و دشواری را در محیط خانواده تجربه می کنند .

دکتر حبیب آقابخشی می افزاید : چنانچه تعداد کل معتادان ایرانی را دو میلیون نفر محاسبه کنیم که تنها 70 درصد آنها متاهل باشند و فقط 85 درصد آنها بیش از دو فرد نداشته باشند ، بر این اساس حدود 2 میلیون و 500 هزار کودک پدر معتاد در کشور شرایط دشوار و سردرگم کننده جامعه پذیری را تجربه می کنند .

وی با بیان اینکه نوعی نگرانی و اضطراب دایمی بر فضای خانواده پدر معتاد سایه افکنده ، اظهار ادامه می دهد : اعضای خانواده همواره دچار بیم دستگیری پدر خانواده هستند ، فردان هنگام مراجعه پدر به خانه به جای اینکه او را با دست پر ببینند ، معمولا هنگام رفتن از منزل نظاره گرند که با دست پر از منزل خارج می شود تا وسیله ای را به پول تبدیل کند .

این جامعه شناس حمایت از مادران برای سرپرستی فردان ، حمایت قانونی از زنان شوهر معتاد و واکسیناسیون اجتماعی کودکان در برابر اعتیاد را از جمله راهکارهای پیشگیرانه دانست و معتقد است : بسیاری از مهارتهای فردی و اجتماعی نظیر تصمیم گیری به موقع و به جا ، جلوگیری از بروز کم رویی در کودکان و پرورش اعتماد به نفس آنها از موارد محتوایی این واکسیناسیون اجتماعی به شمار می آید .

آقابخشی تصریح می کند : در نتیجه این واکسیناسیون اجتماعی نوجوانی که اکنون دیگر خجالتی بار نیامده ، از اعتماد به نفس بالایی برخوردار شده و جسارت نه گفتن به پیشنهادهای خلاف را می آموزد لذا چنانچه در شرایط آسیب زا قرار بگیرد از جمله دعوت شدن به کشیدن سیگار و یا مصرف مواد مخدر به راحتی می تواند مناسب ترین تصمیم را بگیرد .

درمان اعتیاد در ایران بیش از پیشگیری اهمیت دارد

اما در این میان برخی از مسئولین امر نیز یکی از دلایل افزایش آمار تعداد معتادان جامعه و به طبع آن کاهش سن اعتیاد و گرایش جوانان و حتی نوجوانان به سوی مصرف مواد مخدر را کمرنگ شدن نقش اقدامات پیشگیرانه و بها ندادن به آن عنوان می کنند ، بطوریکه معتقدند در ایران به درمان بیش از پیشگیری اهمیت داده می شود .

شرف بروجردی در این زمینه معتقد است : بالا رفتن آمار اعتیاد درایران به دلایل مختلفی مانند اعتیاد حمل کنندگان مواد ، پرداختن به بحث پیشگیری بیش ازدرمان وعدم آموزش واطلاع رسانی کافی افراد جامعه درمبارزه با اعتیاد وهمچنین افزایش مراکز ترک اعتیاد وداروهای جایگزین صورت گرفته است.

وی می افزاید : درزمینه مبارزه با اعتیاد گامهای کندی تا به امروز انجام شده ، باید آموزشها را ار طریق آموزش چهره به چهره وهمچنین برگزاری کلاسهای آموزشی درسطح مدارس ، دبیرستان ، دانشگاه ومهدهای کودک وتمامی آموزشگاهها برای افراد خانواده ها فراگیرکنیم .

معاون امور اجتماعی وزارت کشور خاطر نشان می کند : اگر به بحث آموزش اعتیاد نگاه وبرنامه ریزی درستی شود ، درسالهای آینده با مشکل ومعضل بزرگ اعتیاد روبرو نخواهیم شد.

بروجردی معتقد است : یک ستاد نهادی مانند ستاد مبارزه با مواد مخدر نمی تواند به تنهایی این معضل را حل کند ونیاز به همکاری وهماهنگی تمام نهاد های مرتبط مانند صدا وسیما ، آموزش وپرورش ، وزارت بهداشت و...وجود دارد .

وی تصریح می کند : برای کاهش اعتیاد، باید مکانیزمهای قویتری بروی کنترل توزیع مواد درکشور صورت گیرد وهمچنین دانیان معتاد نیز از سایر دانیان جدا شوند .

در ایران زمانی که معتادین مواد مخدر محدود به تعداد اند کی از جمعیت بزرگسال بود به عنوان یک مساله اجتماعی و پایه آسیب های اجتماعی تلقی نمی شد ولی با توجه به ساختار جمعیت فعلی کشور و فراهم بودن بسترهای لازم برای شیوع مصرف این ماده در بین جوانان از قبیل افزایش نرخ بیکاری ، اقتصاد بیمار ، بالا رفتن سن ازدواج و ... حدود 44 میلیون نفر از جمعیت جوان کشور در معرض این آسیب و خطر جدی قرار دارند و بالطبع باید راهکار مناسبی جهت مصون سازی جوانان و نوجوانان کشور در برابر این دیو پلید تباهی پیدا کرد و به نوعی اقدامات پیشگیرانه را تقویت کرد .

بنابر اعلام ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور از بودجه 30 میلیارد تومانی مبارزه با مواد مخدر در سال گذشته فقط 100 میلیون آن به امر پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر در خانواده ها اختصاص یافته بود، یعنی سرانه هر جوان 55 ریال بوده است و سهم اقدامات پیشگیرانه از بودجه 60 میلیارد تومانی امسال نیز چندان قابل توجه نمی باشد . این در حالی است که مافیای قاچاق مواد مخدر هر روز سرمایه گذاری های خود در امر تولید ، توزیع و تشویق جوانان به مصرف را افزایش می دهد.