آغاز دوباره کشت خشخاش

آغاز دوباره کشت خشخاش ، ریسکی که به جان خریدیم

بالاخره پس ازچندسال بررسی ، کشت خشخاش با نام "شقایق الئوفرا " توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام صادر شد که بازخوردهایی را درجامعه بدنبال داشت به طوری که بسیاری معتقدند این مجوز، معضل اعتیاد و قاچاق موادمخدر را با سوء استفاده از این کشت،بحرانی خواهد کرد. این برای سیزدهمین بار در تاریخ ایران است که رویکرد برخورد با مواد مخدر تغییر کلی پیدا می کند.

براساس اخبار و اطلاعات منتشر شده به نقل از برخی مسئولان کشوری ، مجوز کشت قانونی خشخاش درپی رفع نیاز کشور به مواد اولیه داروهای مسکن که منشاء مخدر دارند ، صادر شده است.

برخی از کارشناسان معتقدند کشت خشخاش می تواند عاملی برای گسترش و شیوع مصرف مواد مخدر در جامعه شود . ایران به لحاظ مواد اولیه داروهایی که دارای منشاء مخدر هستند نیازی به کشت خشخاش ندارد و صدور این مجوز براساس نظریات کارشناسی نبوده است و صرفا بر اساس خواسته یک شرکت داروسازی توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام مصوب شده است و تمامی تلاش های سال های اخیر در امر مبارزه با موادمخدر را به هدر می دهد.

براساس آمار موجود نخستین فرمان دولتی در باب مبارزه با مواد افیونی در زمان شاه طهماسب صفوی در سال 940 هجری قمری صادر شد و پس از آن در زمان شاه عباس دوم ، دومین فرمان حکومتی برای برچیدن بساط افیونبه اجرا در آمد ولی این فرمان دیری نپایید و در زمان قاجار سیاست های دولت تغییر کرده و اجازه صدور تریاک ایران به هندوستان (از سوی دولت انگلستان) اخذ شد.

این بار درسال 1290 قانون تحدید تریاک و در سال 1301 قانون منع واردات مواد مخدر به ایران به تصویب مصوب مجلس شورای ملی رسید.

قانون جدید انحصار دولتی تریاک مصوب مجلس شورای ملی در سال 1307 و تاسیس انجمن مبارزه با تریاک و الکل و تاسیس کمیسیون مبارزه با تریاک و الکل در وزارت بهداری در سال 1322 ، واگذاری سهمیه 25 درصدی کشت مجاز خشخاش و تولید مجاز تریاک توسط سازمان ملل متحد در ایران در سال 1328، قانون منع کشت خشخاش و استعمال تریاک در سال 1334، قانون تشدید مجازات قاچاقچیان مواد مخدر در سال 1334، آزادی کشت خشخاش در برخی نواحی کشور تحت نظارت و مراقبت دولت در سال 1347 ، قانون تشدید مجازات قاچاقچیان مواد مخدر و قانون انفصال خدمت یا اخراج معتادان در سال 1347 ، توزیع کارت های جیره بندی تریاک معتادان 50 سال به بالا و بیمار در سال 1350 ، طرح و تاسیس مراکز درمان و بازپروری معتادان ازجمله درمان با متادون در سال 1352،غیرقانونی شدن تولید،نگهداری،حمل و نقل،داد و ستد و مصرف هرگونه موادمخدر درسال 1359،دادن فرصت شش ماهه به معتادان برای ترک و تصویب لایحه تشدید مجازات،حذف موضوع اعتیاد و معتاد از حوزه فعالیت های وزارت بهداری ، اشتغال مراکز بازپروری از کمیته های انقلاب اسلامی به سازمان بهزیستی در سال 62 ، تصویب قانون جدید مبارزه با مواد مخدر توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام همراه با مهلت چندماهه برای ترک به معتادان،بحث درباره بیمار بودن یا مجرم بودن بیمار از سال 76 به بعد، تاسیس مراکز جدید بازپروری توسط سازمان بهزیستی در سال 80 به ترتیب سیاست های ایران در طول 400 سال برخورد با مواد افیونی بوده است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی شهید بهشتی در این زمینه می گوید:اززمان شاه طهماسب تاکنون 12 تصمیم گیری در ارتباط با موادمخدر در کشور اجرا شده است و زمانی که این تصمیم گیری ها را درطول 400 سال بررسی می کنیم به یک حرکت مارپیچی می رسیم به طوری که برای مدتی سیاست مبارزه با مواد مخدر بوده و پس ازمدتی به مسامحه یا به تعبیری تشویق تبدیل شده است.

"فرید فدایی"می افزاید:رواج تریاک مربوط به زمان مغولان است که یک عکس العمل دربرابر مشکلات و شوربختی برای ملتی که انسجام خود را از دست داده است، بود که این مواد مخدر به نخستین حکومت فراگیر ملی یعنی صفویه به ارث می رسد.

وی ادامه می دهد:در زمان صفویه مساله اجتماعی اعتیاد مورد توجه قرار گرفت و شاه طهماسب دستور منع مصرف تریاک در دربار و ترک افراد معتاد را داد اما پس ازچندسال این حکم در زمان شاه عباس دوم تبدیل به مسامحه شد و تریاک در زمان این شاه در کوکنارخانه ها به فروش می رسید.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی شهید بهشتی اظهار می دارد:افغان ها که با تریاک و حشیش و رواج در آن ایران همواره در ارتباط بودند به دنبال شکست شاه سلطان حسین افغان ها به درابر راه یافتند و تریاک و حشیش را به ایران آوردند و مصرف مواد مخدر شیوع بیشتری پیدا کرد . در دوره قاجاریه تریاک شیوع داشت ولی شاه دانه فقط به درویشان محدود بوده است از آن زمان تا کنون ایران مرتبا با سیل ورود مهجران افغان و ورورد تریاک و حشیش روبرو بوده ایم.

این روانپزشک تصریح می کند:در زمان قاجاریه،تنها منبع درآمد ارزی ایران تجارت ابریشم بود،بنابراین دولت به این فکر افتاد تا درآمد جدیدی برای ارز پبدا کند و به همین دلیل به زحمت اجازه صدور تریاک به هندوستان را از انگلیس گرفت و این موجب شد تا اقتصاد ایران به فروش تریاک وابستگی پیدا کند.

وی می گوید:درسال 1290 قانون تحدید استعمال شیره و تریاک پس ازهشت سال اجرا شد و برای معتادان کارت تهیه شده و به تریاک مصرفی مالیات تعلق گرفت و درسال 1305، 80 درصد ازکل درآمد دولت از فروش تریاک بود.

به گفته فدایی، قانون سال 1290 نتوانست مصرف تریاک را محدود کند و تنها فروش قاچاق این ماده را افزایش داد به طوری که درسال 1305 هیات چند ملیتی جامعه ملل برای بررسی وضعیت مصرف تریاک به ایران آمد و اعلام کرد که نیمی از مردم ایران تریاک می کشند.با اعلام این مطلب در سال 1307 قانون جدید انحصار دولتی تریاک از تصویب شورای ملی گذشت و پس از جنگ جهانی دوم انجمن غیر دولتی مبارزه با تریاک تشکیل شد.

وی خاطرنشان می کند:پس ازمدتی مجددا تصمیم گیری های دولت تغییر می کند و درسال 1949 سازمان ملل اجازه کشت قانونی خشخاش را به ایران و ترکیه داد و این مساله موجب افرایش متقاضیان تریاک در ایران شدکه پس از آن دوباره قانون منع کشت خشخاش و استعمال تریاک به تصویب رسید و همچنین قانون تشدید مجازات قاچاقچیان موادمخدر اجرا شد که تنها موجب پرشدن دانها ازقاچاقچیان موادمخدر و قراردادن ایران به عنوان سردمدار مبارزه باموادمخدرشدبه طوری که 60 درصدکل دستگیر شدگان جهان،22 درصدتریاک مکشوفه دنیا و 14درصد هرویین مکشوفه در ایران بود.

فدایی می افزاید:آمار رسمی درخرداماه سال 54 نشان دهنده وجود 170 هزارمعتاد ثبت نامی درکشور است که بنابر آمار تعدادکل معتادان در آن زمان بین 200 تا 500 هزارنفر تخمین زده می شود اما یک پژوهش میدانی دقیق و قابل استناد که در آن زمان انجام شد نشان می دهد که 5/2درصد از مردم کشور،معتاد به تریاک بودند.

به گفته این استاد دانشگاه ، با افزایش ناگهانی درآمد نفت درسال 52 کشت خشخاش متوقف شده و طرح های درمان معتادان و استفاده از متادون آغاز شد و این مسیر مارپیچی سیاست های دولت در امر برخورد با مواد مخدر را پس از انقلاب نیز شاهد هستیم .

وی تاکید می کند:اگر از این تجربیات تاریخی در زمینه کشت خشخاش عبرت گرفته نشود و این طرح به اجرا در آید مسلما به گسترش مصرف تریاک منجر خواهد شد.

شرکت تماد که تولیدکننده مواد اولیه داروهای مسکن است ، به عنوان یکی از مجریان طرح کشت آزمایشی خشخاش را آغاز کرده است.

مدیرعامل شرکت تماد در گفتگو با خبرنگار سینا در این زمینه گفت:کشور ایران در بحران تامین دارو درچندسال آینده قرار دارد و برای تامین مواد اولیه این داروها نیاز به کشت این گیاه که گونه ای از شقایق با نام "الئوفرا " است ، دارد.

" فرامرز اختراعی "با تاکید بر این که این گیاه امکان سوء استفاده و استهسال تریاک از آن را ندارد ، افزود : بدلیل سوء مصرف تریاک ، گونه دیگری از خشخاش که در آزمایشگاههای تحقیقاتی استرالیا با پیوند زدن شقایق الی فرای ایرانی تهیه شده است ، در سال 53 در دنیا ثبت شد و از این گل امکان استخراج تریاک وجود ندارد و به همین دلیل تصمیم به تولید آن در کشور گرفته شده است .

وی اظهار داشت : در حال حاضر تریاک قانونی برای تولید دارد تنها در هندوستان کشت می شود و 9 کشور دیگر ماده ای با عنوان شقایق کشت می کنند.

به گفته وی ، 14 سال است که ایران به کشت مواد مشتق از تریاک به عنوان دومین واحد داروهای مواد مخدر در دنیا فعالیت می کند و 90 درصد سهم داروهای تولیدی به آمریکا و 10 درصد بقیه به کشورهای فرانسه ، اسپانیا و ایران اختصاص دارد.

اختراعی تاکید کرد : مصرف تریاک به عنوان دارو ، سابقه مصرف پنج هزار ساله در جهان دارد و این داروهای خاص ، عوارض جانبی بسیار کمی دارند.

وی با بیان این که ایران سالیانه به 30 تن مرفین برای تهیه 30 تن کدئین فسفات نیاز دارد ، افزود : با توجه به این که ممکن است کشورهای تولید کننده ما را با تحریم مواجه کنند کشت این گیاه در داخل و خودکفایی در این زمنیه ضروری است.

مدیرعامل شرکت تماد با بیان این که این گل شقایق الئوفرا بدلیل عدم امکان سوءمصرف کرد نیازی به نظارت شدید ندارد بر روی کشت ندارد،افزود:5 هزار هکتار زمین زیرکشت این گیاه قرارخواهد گرفت و مسئول کشت آن وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی خواهد بود.

وی درپاسخ به این سوال که چرا برای تولید داروهای مسکن ازمواد کشف شده استفاده نمی شود،اظهارداشت:70 تن درسال کشفیات مواد مخدر در کشور داریم که این تنها 20 درصد نیاز تریاک دارویی کشور را تامین می کند و آن میزانی نیز که برای تبلیغات سوزانده می سوزد، نمایشی است زیرا صمغش خارج شده است.

رئیس اداره پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد مخدر وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی در این زمینه گفت:علاوه بر این که ایران کشور حادثه خیزی است و نیاز به داروهای مسکن در آن غیر قابل انکار است اما ازسوی دیگر ایران با چندین میلیون معتاد است و هم اکنون ثابت شده که در درمان اعتیاد بهترین روش مساله جایگزینی موادغیرقانونی مخدر با داروهای قانونی است.

"محسن وزیریان"در گفتگو با خبرنگار سینا افزود:به همین دلیل برای درمان معتادان کشور به مقدار بسیار بالایی، داروهای افیونی نیاز داریم به طوری که اگر 200 هزارمعتاد تحت درمان با متادون قرار گیرند به هفت تن متادون در سال نیازاست داریم و با توجه به تهدیداتی که ممکن است کشورهای کشت کننده خشخاش در زمینه تحریم کشور ما انجام دهند،اگر این کشت درکشور صورت گیرد به نفع ما است.

رئیس اداره پیشگیری و درمان سوء وی تاکید کرد:اگر خشخاش به منظور استهسال دارو کشت شود مفید است ولی باید تحت کنترل شدید باشد.

به گفته وی،درطرح درمان معتادان با متادون مقدار قابل توجهی از این ماده از سیستم خارج شد و هنوز سیستم اجرایی نتوانسته نظارت لازم را بر روی توزیع این مواد انجام دهد و با اجرای طرح کشت خشخاش وضعیت نظارت از اهمیت جدی تری برخوردار می شود.

وی اظهارداشت:در تحقیق وزارت بهداشت در سال 80 انجام داد نشان می دهد که سالیانه حدود چهار میلیون و 200 هزار نفر کدئین از داروخانه های تهیه کرده اند که این قرص ها به مصرف غیر قانونی آنان رسیده است.

یک اقتصاددان نیز که از مخالفین طرح کشت خشخاش در داخل کشور است ، در این زمینه می گوید : این طرح شاید در چهارچوب موازین طب علمی و درمان جایی داشته باشد ولی آسیب ها و مسایل اقتصادی در آن به هیچ وجه مدنظر قرار نگرفته است .

به گفته "فریبرز رییس دانا" درصد مصرف مواد مخدر در تمام دنیا بالا است زیرا شبکه قاچاق اجازه کاهش مصرف را نمی دهد.

وی تاکید می کند:به طور متوسط سالیانه هزارنفر در ایران در رابطه با مواد مخدر اعدام شده و 20 نفر پلیس نیز کشته می شوند و حالا با اجرای این طرح تمامی تلاش های 22 ساله ایران در امر مبارزه با موادمخدر به هدر رفته و تعداد معتادان کشور که درحال حاضر دو میلیون و 900 هزارنفر است افزایش می یابد.

وی ادامه می دهد:من اطمینان به ماهیت این گیاه کشت شده ندارم و مطمئن نیستم که دولت نظارت را به بخش خصوصی واگذار نکرده و این کشت به صورت بی نظارت ادامه پیدا نکند.

رییس دانا می افزاید:روابط بین الملل در پشت این طرح قرار دارد.باید از مسئولان این سوال را کرد که چرا ایران باید در این موضوع به خصوص خودکفا شود درحالی که تنها 10 کشور این کشت را انجام می دهند و سایر کشورها مواد اولیه مورد نیاز خود را از این کشورها خریداری کرده و ترجیح می دهند خطر این کشت را نپذیرند.

وی تاکید می کند:اگر استدلال مسوولین هزینه های واردات مواد اولیه این داروهاست باید گفت که تا چند سال گذشته 12 میلیارد دلار در حساب ذخیره ارزی پول بوده است و به یک باره این ذخیره به 4 میلیارد دلار رسیده است.پس پرداخت هزینه اندکی برای واردات این داروها فشار سنگینی را به دولت تحمیل نمی کند.

به گفته وی ، طرح کشت خشخاش به هیچ وجه اقتصادی نیست زیرا هزینه های تولید و نظارت برای جلوگیری از سوء استفاده به مراتب بالاتر از هزینه واردات این کالا است.

رئیس دانا خاطرنشان می کند:کشفیات مواد مخدر که سالیانه مقدار زیادی از آنها نیز سوزانده می شوند نیاز دارویی کشور را برطرف خواهد کرد.

وی ادامه می دهد:نهادهای دارویی کشور با مجمع تشخیص مصلحت نظام مشورت کرده و این طرح را به تصویب رسانده اند بدون این که روانشناسان ، جامعه شناسان و کارشناسان در آن جلسات حضور یافته و برای اجرا و یا عدم اجرای آن نظر دهند.

به گفته وی ، این تصمیم گیری عجولانه بوده و تنها جنبه دارویی و اقتصادی برای برخی دارد.

این اقتصاد دان اظهار می کند:اعتیاد هرم دارد که این هرم در ایران بزرگ است .اگر اکنون مساله لینک شدن متادون در چرخه توزیع مطرح است با کشت خشخاش با مساله لینک شدن مرفین مواجه می شویم که این به مراتب بسیار خطرناک تر است.

وی می افزاید:درست است که گیاه مذکور در استرالیا کشت می شود ولی آیا سیستم نظارتی ایران و استرالیا یکسان است.ایران در عرض یک سال به لحاظ فساد اداری 9 پله سقوط کرده است و این مساله نشان می دهد که ایران جای امنی برای کشت نبوده و ایران "عرضه" جلوگیری از خروج مواد مخدر از طریق این کشت را ندارد.

یک عضو انجمن سلامت اجتماعی ایران در این زمینه گفت : مهمترین فریب آنجایی است که واژه شقایق به جای خشخاش برای این طرح به کار برده شده است و این اولین باری است که با فعالیت وسیع سمعی و بصری برای به کرسی نشاندن این طرح روبرو شده ایم.

به گفته رفیعی،مسوولان با به کاربردن اسامی خارجی عوام فریبی کرده و درصدد ایجاد ذهنیت مثبت نسبت به این طرح است.

وی می افزاید:عامل نگرانی دیگر این است که گفته می شود این مواد گیاهی است و از آنجایی که در فرهنگ ما داروهای گیاهی به عنوان داروهای بی خطر در نزد مردم شناخته می شوند ، استفاده از این داروها افزایش خواهد یافت .

به گفته این عضو انجمن سلامت اجتماعی ایران ، گیاهی که مجوز کشت آن از سوی مسوولین صادر شده است ، مرفین آهسته روش تنتور تریاک است با محلولی که 60 درصد تریاک و 40 درصد الکل است.

وی تاکید کرد:بابررسی های که من انجام داده ام ، هیچ گونه از شقایقی که عنوان می شود برای تهیه مواد مخدر کشت خواهد شد ، وجود ندارد.
منبع: خبرگزاری سینا