وضعیت اورکات ایرانی پس از فیلترینگ

پس از فيلترينگ
جمعيت
ايرانى هاى اوركات به صفر مى رسد

در پس ساعت ها چشم دوختن به صفحه اى درخشان و دور شدن از فضايى واقعى و حتى حقيقى و رسيدن به عالمى مجازى، نيازمندى هايى را براى انسان به وجود مى آورد كه برآورده شدن آنها در دنياى واقعى به هيچ وجه مقدور نيست.
كم نيستند افرادى كه نيمى از دگى شان را در دنياى مجازى گذرانده اند و در آنجا با افرادى رابطه برقرار مى كنند، دوست مى شوند، در غمشان شريك شده و با شاديشان مى خندند، اما اگر با همان فرد در دنياى واقعى برخورد كنند، ممكن است حتى دست به يقه هم شوند.
شايد همين نياز داشتن به جامعه اى واحد در دنياى مجازى براى كاربران وب بود كه گردانندگان گوگل را بر آن داشت تا شهرى مجازى را طراحى كنند كه در معرفى خود ابتدا اين هدف را اعلام مى كند: «به جهت دوست يابى و تفريح»

براى انسان امروزى مفهوم دوست يابى فراتر از آن چيزى است كه انسان هاى حداقل يك قرن پيش باور داشتند. اگر ساكنان قرن نوزدهم و يا حتى بيستم ميلادى با فردى رابطه برقرار مى كردند كه بتوانند با هم دنيايى را جابه جا كنند و آتش جنگى بيفرود، انسان مدرن دنبال فردى مى گردد كه با او خنده اى بر لب داشته باشد و لحظه اى از تنهايى اش دور شود. تنهايى كشنده اى كه ساخته خود اوست و فرار كردن از آن چنان سخت است كه هيچ كس حاضر نيست به راحتى تنهايى اش را با كس ديگرى قسمت كند.
اين چنين است كه اگر تنهايى آدمها با دنياى مجازى تلفيق شده و زمانى يكسان را با عالم لايتناهى وب مشترك مى شود، پديده هاى اين دنياى كاذب هم به موهبت تنهايى آدمها نفوذ مى كند و آنچنان استقبالى را تجربه مى كند كه مديرانش را وا مى دارد چند روزى آن را تعطيل كنند تا گستره شهر را تا بى نهايت بيفزايند. گرچه در ابتداى ورود Orkut به دگى آدم هاى خاكى همه از آن به عنوان ابزارى جاسوسى نام مى بردند، اما همه آنها با حس كنجكاوانه شديدى سير آفاق و انفسى در آن به راه انداختند و خود ناخواسته آنچنان تبليغى برايش كردند كه حال، دهكده كوچك جهان اوركات، به كشورى مجازى تبديل مى شود كه ملت و رنگ و نژاد تنها جزئى كوچك از آنند.
جزئى كه قسمتى از مسير هدف اصلى شهر مجازى (تفريح و دوست يابى - ارتباط خوب) است. آدمهاى حقيقى با خصوصيات واقعى، در وب دنبال افرادى مى گردند كه حداقل شرايط آنها را براى خنديدن و تفريح كردن داشته باشد.
حال مى خواهد آن فرد «قهوه كارى» در برزيل باشد و يا اشراف زاده اى انگلوساكسون در بريتانياى كبيرو يا حتى يك آريايى ساكن شهرهاى گمنام ايران.
دكتر محمد كوثرى، استاد ارتباطات دانشگاه تهران مى گويد: «برخلاف گمان دانشمندان مبنى بر اينكه وبلاگ ها و محيط هاى گفت وگو به دليل مسأله گمنامى افراد با استقبال بى رويه مواجه شده اند، اما اوركات تنها به اين خاطر كه براساس دنياى واقعى ساخته و در اصل شبيه سازى دنياى آدم هاست و هر شخص هويت واقعى خودش را نمايش مى دهد، مورد توجه عامه قرار گرفته است.»
اوركات، انسان مدرن و تنها را وا مى دارد تا براى دگى در شهر مجازى به اولين شرط حيات پايبند باشد. ذات انسان با ارتباط پيوند خورده و او بدون داشتن رابطه به راحتى به سوى انقراض پيش مى رود. اين چنين تا با فردى رابطه نداشته باشى حق عضويت در اوركات را هم نخواهى داشت. دكتر كوثرى در اين مورد مى گويد: «ظاهراً اوركات جاى خالى روابط اجتماعى در ايران را پر كرده است. شما در اوركات اين قدرت را داريد كه دوست خود را انتخاب كنيد، دقيقاً قدرت انتخابى كه در جامعه ده وجود ندارد. همين مزيت باعث به وجود آمدن تأثير روانى بر شخص مى شود تا روابط اجتماعى اش را گسترش دهد و انسان هاى بيشترى را كه مى پسندد به شبكه دوستانش اضافه كند.» دكتر كوثرى عقيده دارد اوركات باعث شده كه ايرانيان آداب اجتماعى بيشترى ياد بگيرند.
شهروند اوركات مى خواهد دگى كند و دگى كردن شرايط و ابزار خود را مى خواهد. ابزارى كه خورد و خوراك روزانه را شامل مى شود و تا علاقه مندى هاى خاص هر فرد پيش مى رود. در اين صورت در شهر مجازى جوامعى كوچك پديد مى آيد كه البته گاه همه اعضاى شهر را دربر مى گيرد. دكتر كوثرى در طى پژوهشى كه البته هنوز كامل نشده است در مورد اين اجتماعات كوچك تحقيق كرده است. تحقيقات او نشان مى دهد كه عضويت ايرانيان در انواع كاميونيتى (Community)ها رابطه مستقيم و غيرمستقيمى با فرهنگ جارى و غيررسمى شان دارد: «مردم در ايران به نشانگان فرهنگى فكر مى كنند كه با جريان رسمى (دولتى) فرهنگ متفاوت است. ايرانيان در واقع در اوركات به جزئيات فرهنگى روى مى آورند كه طى ۵۰-۶۰ سال اخير در ميانشان ريشه دوانده است.»
اما اگر در دنياى واقعى افرادى هستند كه از مسير درست دگى خارج مى شوند، در دنياى وب هم پيدا مى شود آدم هايى كه از جوامع دوستى مجازى به سود خود استفاده كرده و در برخى مواقع آنچنان افراطى دارند كه كل جامعه را با مشكل مواجه مى كنند: «اكثر فارسى زبانان به خاطر حس كنجكاوى به كاميونيتى هاى sex مراجعه مى كنند. اكثر اين كاميونيتى ها هم اسپانيولى زبان هستند كه ساخته اعضاى برزيلى اوركات اند. چيزى كه نشان مى دهد در برزيل هم روابط اجتماعى (محدوديت) مشابه ايران وجود دارد.» البته كوثرى فراموش نمى كند بگويد همه جا افراد منحرف و مريض وجود دارند: «اجتماعات sex متعلق به كاربران عادى اوركات نيست. افراد سودجو در اينترنت زياد پيدا مى شوند.» همانطور كه در جوامع واقعى و بيرونى تأثيرگذارى اوركات در جوامع آنقدر بالاست كه جان كرى اولين فردى بود كه به جهت رسيدن به بالاترين مقام مملكتى دنيا وارد شهر مجازى شد. فردى خوش ظاهر كه در نهايت و با تمام تلاشى كه در دنياى وب، خودش و حاميانش داشتند، از جرج بوش شكست خورد تا چند ماه بعد در مراسم تحليفش، به او با چشم حسرت بنگرد.
اما اگر حساب ساكنان خشكى هاى آن طرف آب ها را از خودمان جدا كنيم، به سياسيونى مى رسيم كه در صدر آنها محمدعلى ابطحى (مشاور رئيس جمهور) و سپس عبدالله رمضان زاده (سخنگوى دولت) و احمد پورنجاتى (رئيس كميسيون فرهنگى مجلس ششم) شهروند اوركات شده اند. همچنين بايد مهدى كروبى (رئيس مجلس ششم و نامزد رياست جمهورى دوره نهم) را به جمع شهروندان سرشناس اضافه كرد. ضمن اينكه كاميونيتى هواداران دكتر مصطفى معين نيز ديگر كانديداى رياست جمهورى مدتى است شهروند مى پذيرد.
با اين حال هيچ كدام از اينها باعث وارد شدن شوك به جامعه شهروندان ايرانى اوركات نيست. چه اينكه اينها همه در چارچوب قوانينى فعاليت مى كنند كه سال هاست ملكه ذهنشان شده است و حتى خود جزئى از تدوين كنندگانش بوده اند.
اما اگركمتر از يك ماه پيش اوركات هم به جمع سايت هاى فيلتر شده پيوست، تنها به اين دليل بود كه تهديدى امنيتى به شمار مى آمد. گرچه كمتر از يك هفته بعد از آن اعلام شد كه فيلتر شهر مجازى برداشته شده است، اما همچنان بر تعداد ispهايى كه به جاى باز كردن صفحه اوركات، مسدود بودنش را اعلام مى كنند، اضافه مى شود.
شايد دليل تهديد امنيتى به شمار آمدن اوركات تنها در يك چيز خلاصه شود و آن جوزدگى ذاتى ما ايرانى هاست. با اينكه مى شود اين جوزدگى را به محيط نه چندان قابل مانور داخل نسبت داد، اما كيست كه نداند ما ايرانى ها استاد افراط و تفريط هستيم؟
افراط و تفريطى كه گاه به سوءاستفاده هاى عجيب و غريبى تبديل مى شود كه همه خلايق در عجب اش مى مانند.
احتمالاً فرستادن پيام هايى كه حاوى درخواست هاى نه چندان معقول بوده و يا راه انداختن كاميونيتى هايى هدف دار و همچنين ايجاد پروفايل هايى غيرواقعى كه برخلاف هنجارهاى جامعه و البته بدتر از ناهنجارى هاى رايج جامعه ماست و چندين و چند مورد ديگر را شايد بايد دليل مسدود شدن اوركات دانست. استاد ارتباطات دانشگاه تهران مى گويد: «مسدود شدن اوركات تنها زحمت كاربران را زياد مى كند، وگرنه در دنياى مجازى سرگرمى هايى غير از اوركات هم پيدا مى شود. به عقيده من نبايد كاربران را توبيخ كرد. سيستم ها بايد چنين افرادى را از شبكه بيرون كنند.»
مثال عينى اين جملات كوثرى پرشين بلاگ است كه مديريت اش خود، وبلاگ هاى مخالف هنجارهاى اجتماعى و تندرو سياسى را كه متعارض با قوانين جارى كشور است، مسدود مى كند: «امنيت خاطرى كه در اوركات وجود دارد باعث شده كه اكثر ايرانى ها بدون هيچ گونه واهمه اى حتى عكس هاى خانوادگى خود را در پروفايل هاشان قرار دهند. اين احساس امنيت در وبلاگ ها وجود ندارد. به طورى كه وبلاگ نويسان ايرانى خارج از كشور هم از معرفى خود در وبلاگشان، تا بتوانند خوددارى مى كنند. اوركات از بسيارى شبكه هاى اينترنتى ديگر امن تر است اگر امنيت نداشت، بسيارى از دختران ايرانى عكس هاى شان را آنجا نمى گذاشتند.»
با اين حال از اين دست اتفاقات براى ايرانى ها چندان عجيب نيست. ايرانيان عادت دارند از هر پديده جديدى با هول و وسوسه وصف ناپذيرى استقبال كنند و در نهايت به دليل معارض بودن با قوانين جارى و يا رسمى دنياى واقعى شان از آن جدا شوند. چه اينكه دنياى وب هيچ قانونى ندارد و دگى انسان ها پر از قوانين دست و پاگير و كليشه اى است. قوانينى كه حتى بسيارى فرهيختگان جامعه ايرانى را هم از حرف زدن در مورد پديده اوركات بر حذر مى دارد. قوانينى نانوشته اما اجراشدنى. (نگارنده اين گزارش قصد گفت وگو با چند استاد ديگر ارتباطات را داشت كه هيچ كدام به دلايلى خاص اما معلوم، تن به مصاحبه ندادند.)
به هر روى نبايد چندان زمانى را منتظر ماند تا نام ايران از رده سوم تعداد شهروندان اوركات پايين بيايد و تنها به ايرانى تبارهاى مهاجرى خلاصه شود كه شايد تنها راه ارتباطى شان با جامعه داخل ايران همين شهر مجازى باشد. گرچه ديگر شهرهاى مجازى پذيراى انبوه ايرانيان مشتاق است، اما در گذشته dotnode, Myspace و hi5 با اقبال مناسب ايرانى ها مواجه نشدند. گويا هميشه اولين بهترين است.
منبع: روزنامه ایران