مطالبات صنفی پرستاران از آغاز تا امروز

باد سياست
در روپوش سفيد

مطالبات صنفى ۷۵ هزار پرستار، حتى آنگاه كه پاسخى مناسب از سوى دولت يافت و ۲۰ ميليارد تومان به آنان اختصاص يافت، پايان گرفت. چه آنكه دست اندركاران نظام پرستارى و مردان يك جريان خاصى سياسى در پيوندى پنهان و با اهدافى مشخص، بركوره مطالبات دميدند و ذهن پرستاران را از وضعيت بيماران محل كار خود به سوى درخواست هاى فراقانونى منحرف كردند؛ استخدام پرستار برخلاف پيش بينى برنامه سوم و چهارم توسعه از اين جمله بود. سياسى ها نيز قامت وعده ها را بالا گرفتند و با طرح مزايايى نظير ارائه تسهيلات مسكن به پرستاران در صدد افزايش بخت و اقبال خود براى پيروزى در انتخابات آتى رياست جمهورى برآمدند. ولى اين همه آن چيزى نيست كه در بزرگترين جدال صنفى سال ۸۳ روى داد. گزارش امروز « ايران»، بازگويى ماجراهايى است كه در جريان مطالبات پرستاران اتفاق افتاد.
ناليدن از وضع موجود به عنوان ابزار دست توده هاى بى شكل، آنجا كه حيات اجتماعى از خصلت رفاهى نامناسب در رنج باشد به سلاحى كارساز تبديل مى شود. اين يك اصل ساده اجتماعى است. بدبختى هر چه بزرگتر باشد، ناله آدمى عميق تر مى شود. خواه به گوش برسد و خواه در فاصله حنجره و لب از حركت باز بماند. آنجا كه آدمى از شمارش درد خويش مى ماند، اعتراض آغاز مى شود.
اينجاست كه ناله از سير افقى تغيير جهت داده و عمودى مى شود. در حالت عمودى اين ناله اوج مى گيرد. از پايين به سمت بالا تغيير جهت مى دهد. در اين وضعيت توده هاى بى شكل به صدايى مى انديشند كه قرار است گوش هايى را در طبقات بالاى حيات اجتماعى به جنبش و حركت وادار كند. ناله افقى اما سهم من و توست در گريز از روزهاى سختى كه گاه و بى گاه دوره مان مى كند. ناله عمومى سهم جامعه است. آنجا كه پناه هم مى شويم و با واگويه دردى كه رحم نمى كند، آنجاست كه آغاز مى شويم، گر مى گيريم، آنجاست كه حيات اجتماعى خواسته يا ناخواسته شريك درد مى شود.
معلم كه باشى يا پزشك، راننده باشى يا كارگر، مغازه دار باشى يا محصل فرق نمى كند. باز هم ناله از گلو برمى خيزد. پرستار هم كه باشى ماجرا همين است. براى تو در روزى كه قرار است سهمى از خودت داشته باشى، ناله از گلو برمى خيزد، اوج مى گيرد، عمودى مى شود و از پايين به بالا مى رود. اينجاست كه مى شوى سوژه خبرى تا به مدد سلاحى با نام رسانه در آينه بى تاب اجتماعى انعكاس پيدا كنى. همه به سوژه مى انديشند حتى سياست مداران! ماجراى تو در رويارويى دائم با حيات جمعى و بوروكراسى سخت پوست از كانالهاى خبرى به جهان توزيع مى شود. ما اين سو ايستاده ايم، تو آن سو. قلم كه راوى مى شود، دوربين عكاسى ملاقات دائم را به خاطر مى سپرد. فرداى آن روز، نشريات از آغاز جدايى طولانى خبر مى دهند كه قرار است شعله هاى آن تا بهمن۸۳ همچنان مشتعل بماند. يك سو تو ايستاده اى، يك سو كابينه اى كه افراد سياست تمايل عجيبى به اعمال فشار بر روى آن دارند. به خبرنگاران گفته اى «سال گذشته به دستور رئيس جمهور ۲۰ميلياردتومان براى اجراى طرح انگيزش پرستاران اختصاص يافته...» و افزوده اى: «در اجراى اين طرح كارشكنى مى شود.» اينجاست كه زخم كهنه سرباز مى كند. جدال خاموش يكساله بار ديگر به زمزمه درمى آيد و در متن حيات اجتماعى به جريان مى افتد: «پرستاران منتظر عمل مسؤولان و افزايش حقوق خود هستند به همين علت تجمعاتى در روز ۳۱خرداد در بيمارستانها در اعتراض به تضييع حقوق پرستاران برگزار مى شود.» عقربه ساعت ۱۵‎/۴۵دقيقه بيست و چهارمين روز خردادماه سال۸۳ را نشان مى دهد.

ماجرا
با سخنان رئيس خانه پرستار در بيست و هفتمين روز خرداد۸۳ كه در آن بر «تحريم جشن هاى هفته پرستار» تأكيد شده بود، جدال يكساله پرستاران با دولت بر سر آنچه احقاق حقوق اين قشر از حيات اجتماعى نام گرفته بود به مرحله اى تازه پا گذاشت. حركتى كه تا پيش از اين با چراغ خاموش دنبال مى شد به يكباره در متن اعتراضات اجتماعى جا مى گرفت تا پرستاران به يك سوژه داغ خبرى تبديل شوند. تقاضاهاى عنوان شده حول محور افزايش حقوق پرستاران و تناسب آن با سختى كار آنها،توقف قانون خصوصى سازى پرستاران در كشور، رفع كمبود تعداد پرستاران در نظام درمانى كشور و تعديل ساعات كارى در كنار ارتقاى شغلى چرخ مى زد. در بزرگترين جدال صنفى سال۸۳ آنها به تحقق وعده اى فكر مى كردند كه در آن حكم اعتبارى ۲۰ميلياردتومان نهفته بود. در تلاش براى تحقق اين مطالبات بود كه اعضاى شوراى مركزى خانه پرستار سى و يكمين روز خرداد۸۳ را به عنوان روز برگزارى يك تجمع كوچك مقابل سازمان برنامه ريزى، برگزيدند. يك روز پيش از فرا رسيدن زمان موعود اتحاديه اى با نام كاركنان بيمارستانها و مراكز درمانى بيانيه اى به خبرگزاريهاى داخلى ارسال كرد كه در آن «گسترش پيمانكارى در امر درمان به همهمه اى مهيب براى بخش پرستارى و سلامت جامعه» توصيف شده بود آنجا كه شور رمانتيك نويسندگان بيانيه را فراگرفته بود، برگزارى هرگونه جشنى در خصوص بزرگداشت روز پرستار«كاذب» اعلام مى شد. اين اعتراض شورانگيز كافى بود تا مسؤولان وزارت بهداشت در صحنه كارزار يك طرفه حاضر شوند خطاب به معترضين و كل جامعه از اجراى طرح ارتقاى شغلى پرستاران در تيرماه سخن بگويند. آخرين روز خردادماه به نيمه آسمان رسيده بود كه محمد جعفر قائم پناه معاون وزير بهداشت در جمع خبرنگاران چنين گفت: «آيين نامه اجرايى ارتقاى شغلى كادر بهداشتى درمانى كشور آماده است و با توجه به تأمين اعتبار در مورد پرستاران، افزايش حقوق اين بخش از كادر درمانى كشور از ماه آينده اجرا مى شود.» با اجراى اين طرح به گفته وى:«حقوق پرسنل درمانى كشور ۲۰ تا ۵۰درصد افزايش مى يافت.» اين مقام مسؤول با اشاره به اختصاص بودجه ۲۰ميلياردتومانى از سوى رئيس جمهور براى ايجاد انگيزه در پرستاران، اعلام كرد: «اعتبار لازم براى افزايش حقوق پرستاران» پيش بينى شده است. پس مشكل قابل حل بود. اينجا بود كه «قائم پناه» خطاب به خبرنگاران به نكاتى اشاره كرد كه بسيارى از مردم هنگام مراجعه به بيمارستان آن را مشاهده مى كنند: «وظيفه پرستاران در زمان حضور آنها در بيمارستانها كاملاً مشخص و تعريف شده است، بنابراين سختى كار نمى تواند، دليلى براى بداخلاقى يا برخورد غيرمحترمانه با بيماران باشد. « او كمتر بودن حقوق پرستاران را در مقايسه با پزشكان به تخصص آنها مربوط مى دانست و اين را امرى معمول در همه دنيا اعلام كرد. او خصوصى سازى بيمارستانها را گامى جهت كوچك شدن دولت توصيف و اعلام كرد: «اجراى ماده ۱۹۲ خصوصى سازى پرستارى به معنى تعديل نيروهاى دولتى نيست و فقط نيروهاى جديد تحت اين عنوان استخدام مى شوند». آيا اين سخنان مورد پذيرش قرار مى گرفت. اندكى فرصت نياز بود تا همه چيز مشخص شود.
با گذشت سه ماه از سخنان «قائم پناه» كه اعتراضات پرستاران نيز كم كم رو به خاموشى نهاد در اين فاصله دستور رئيس جمهورى مبنى بر پيگيرى مطالبات اين قشر ، منجر به لغو تجمع اعتراض آميز پرستاران در ۱۴ مرداد شد. گزارش هاى رسيده از اتاق هاى مسؤولان سازمان هاى ذيربط حكايت از تشكيل سه كميته جداگانه در سازمان هاى مديريت و برنامه ريزى، وزارت بهداشت و كميسيون بهداشت مجلس مى كرد تا از اين طريق به مشكلات اين صنف رسيدگى شود. اين خبر با واكنش «حسن امين لو» مدير دفتر بهداشت و درمان سازمان مديريت و برنامه ريزى همراه شد:«كميته اى براى پيگيرى مطالبات پرستاران در اين سازمان تشكيل نشده است».
اين در حالى بود كه «فرشته سيستانه اى» مدير دفتر پرستارى وزارت بهداشت يك روز بعد در گفت وگو با خبرنگار فارس از وجود كميته اى خبر مى داد كه به شكلى خيلى اتفاقى نام امين لو هم در آن چشم مى خورد. «مطالبات پرستاران پس از لغو تجمع ۱۴ مرداد از سوى وزارت بهداشت پيگيرى شد و وزارت بهداشت ضمن به حق دانستن مطالبات آنها با دعوت از مسؤولان مربوطه براى شركت در كميته پيگيرى، براى رسيدگى به مطالبات آنها اقدام كرد». وى در ادامه افزود: «اين كميته متشكل از وزير بهداشت، معاون توسعه وزارت بهداشت، مدير كل نيروى انسانى، وزارت بهداشت، حراست، رئيس دفتر پرستارى و دكتر امين لو مدير امور بهداشت و درمان سازمان مديريت و برنامه ريزى است». در راهروهاى عريض و طويل اتفاقاتى در جريان است.

خيز دوباره
اعتراضات صنفى پرستاران در رسانه هاى مختلف در حالى انعكاس يافت، كه سال ۸۳ تابستان را به انتها رسانده بود، در حالى كه دلسوزى رمانتيك وار گردانندگان نهادهاى صنفى پرستارى بر وضعيت نگران كننده اين قشر از حيات اجتماعى روز به روز بر وسعت خود مى افزود، محمد شريفى مقدم اين بار در نقش تيمى از اعضاى هيأت عالى تخلفات پرستارى در گفت و گو با خبرنگار يكى از خبرگزارى هاى داخلى،به تشريح وضعيت شكاياتى پرداخت كه بنا به گفته وى : «در ۵ ماه گذشته نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۸۰ درصد رشد يافته است». وى بسيارى از خطاها را ناشى از كمبود پرستار در كشور مى دانست و گفته بود:«وجود ۷۵ هزار پرستار در كشور تنها به نيازهاى يك سوم از اعضاى جامعه پاسخ مى گويد: «شايد از اين رو بود كه رئيس سازمان نظام پرستارى در پيامى كه خطاب به مسؤولين نوشته شده بود بعد از آن گلايه هاى هميشگى اعلام مى كرد: «تلاش كنيم تا در پيشگاه خداوند و بيماران بيش از اين شرمنده نباشيم». اين در حالى بود كه دو روز بعد همين مقام در گفت وگو با خبرنگاران از نتايج يك نظرسنجى خبر مى داد كه در آن ۹۴ درصد از پرستاران نسبت به رسيدگى به وضعيت شان از سوى مسؤولان وزارت بهداشت و سازمان مديريت نااميد شده بودند. ميرزابيگى گفته بود: «هنوز هيچ يك از مطالبات محقق نشده است. »اينجا بود كه وى با اظهار نااميدى از ادامه اين وضعيت اعلام كرد: « در صورتى كه تا پايان نيمه اول مهرماه وضعيت به همين شكل ادامه پيدا كند و حداقل سه خواسته اول پرستاران محقق نشود براى رسيدن به مطالبات پرستاران تجمع بزرگ اعتراض آميزى را برگزار مى كنيم.
اختصاص ۲۰ ميليارد تومان در كنار مستثنى شدن استخدام پرستاران از قانون برنامه سوم و چهارم توسعه در كنار سخت و زيان آور شمردن حرفه پرستارى سه خواسته كليدى مورد نظر بود كه بحث بر سر اجراى آن همچنان ادامه داشت. شدت گرفتن اعتراضات دست اندركاران سازمان نظام پرستارى و جبهه گيرى آنان عليه وزارت بهداشت و سازمان مديريت در آخرين روزهاى شهريور پاى نمايندگان مجلس را به ماجرا باز كرد. اينجا بود كه «اميدوار رضايى» بر جلوگيرى از بزرگنمايى مشكلات اشاره كرد و مى گفت:«بايد همه نقاط ضعف و قوت را كنار هم ببينيم». آن روز رئيس كميسيون بهداشت و درمان مجلس با تشريح نقاط ضعف و قوت مورد نظر اعلام كرد: «سلب اعتماد عمومى از دستگاه سلامت كشور عواقب خوبى ندارد.» اشاره وى خطاب به اعضاى سازمان نظام پرستارى بود كه بى محابا به انتقاد از متوليان بهداشت كشور مى پرداختند. شهريور جنجالى بااين گفته به انتها نرسيد. محمد جعفر قائم پناه معاون توسعه مديريت و منابع وزارت بهداشت نيز درست در سى ام شهريور به تشريح علل تعلل در پرداخت هزينه ۲۰ ميلياردى پرداخت و ايراد را متوجه مسؤولان علوم پزشكى دانست. «تاكنون پنج ميليارد تومان از اعتبار ۲۰ ميليارد تومانى طرح ارتقاى شغلى پرستاران به دانشگاه هاى علوم پزشكى پرداخت شده و عدم دريافت اين اعتبار از سوى پرستاران به تعلل دانشگاه هاى علوم پزشكى مربوط مى شود».
تا نيمه مهرماه برسد و رئيس كل سازمان نظام پرستارى از برگزارى تجمعى از تحصن«نامحدود» در مقابل مجلس شوراى اسلامى خبر بدهد، روزها به سرعت برق و خالى از اظهارنظر سپرى شد. يك روز بعد در ۱۵ مهرماه اين گفته تصحيح شد چرا كه جايگاه اعتراضى از مجلس به مقابل سازمان مديريت تغيير كرد. پيش از آنكه تجمع برگزار شود عبدالحميد معافيان معاون اجتماعى سازمان مديريت به سخن آمد و گفت:«موضوع مستثنى شدن استخدام كادر درمانى از قانون برنامه سوم مبنى بر جذب يك دوم تعداد خروجى ها كه خواسته پرستاران است با توجه به پيكره بزرگ دولت قابليت اجرا ندارد.» اينجا بود كه راهكار قضيه از نظر اين مقام مسؤول يك روز پيش از برگزارى تجمع پرستاران اينگونه اعلام شد: «وزارت بهداشت متولى تأمين كادر درمانى دولتى است و در صورتى كه در مورد برخى تخصص ها مانند پرستارى در مراكز درمانى كمبود و جود دارد بايد با تعديل بقيه نيروها اين كمبود را بر طرف كند تا تعادلى ميان كادر درمانى كشور ايجاد شود».
به اعتقاد وى با وجود بدنه سنگين دولت كه با حضور دو ميليون كارمند فربه شده است، هرگونه ايستى بيش از اندازه ، خطايى دشوار به شمار مى آيد.اينجا بود كه وى اعلام كرد: «در صورتى كه كمبود پرستاران موجب آسيب ديدن بيماران و ضعف خدمات درمانى كشور مى شود وزارت بهداشت به عنوان متولى سلامت كشور بايد با طرح اين موضوع در هيأت دولت و مجلس موضوع را پيگيرى كند.»بنابراين: خود پرستاران نمى توانند در اين زمينه اظهار نظر كنند». گفته هاى اين مقام مسؤول مانع از برگزارى تجمعات پرستاران در ۱۹ مهرماه نشد. تجمع برگزار شد. نكته برجسته آن روز اشاره ضمنى يكى از اعضاى شوراى عالى نظام پرستارى بود كه در حاشيه مراسم خطاب به خبرنگاران چنين گفت: «بى توجهى مسؤولان ممكن است به اعتصاب كارى منجر شود و در جو به وجود آمده نتيجه اعتراض چنين اعلام شد: يك گروه كارى مشترك ميان سازمان نظام پرستارى و سازمان مديريت مطالبات پرستاران را هر ۱۵ روز يكبار پيگيرى مى كند.» وعده هاى بى شكل در فضا جريان داشت. سخن ناگفته به نجوا در مى آمد وگفت وگوها در صفحات خبرى روزنامه ها منعكس مى شد ، اما هيچكدام از كردارهاى موردنظر منجر به كاهش مخاصمه نمى شد. روش هاى پوپوليستى دست اندركاران نظام پرستارى در تهييج و ترغيب پرستاران ادامه داشت. آنجا كه عبدالحميد معافيان از «پرداخت كل اعتبار ۲۰ ميليارد تومانى ارتقاى مسير شغلى پرستاران» سخن مى گفت دست اندركاران نظام پرستارى درخواستهاى تحريك كننده خود را به رنگى ديگر درمى آوردند. سخنان محمد شريفى مقدم عضو هيأت عالى انتظامى يك روز پس از سخنان معافيان در بيستمين روز آبان ماه نشاندهنده اين افزون خواهى جديد بود. او با رد بسيارى از وظايفى كه پرستاران در بيمارستانها انجام مى دهند فرمول قديمى دوگام به پيش يك گام به پس را به خوبى مورد اجرا گذارد. اينجا بود كه مجلسيان نيز با رد نظر هيأت وزيران در مورد نحوه تخصيص اعتبار ۲۰ميليارد تومانى هويت تازه اى به يك اعتراض ساده صنفى بخشيدند . حمايت مجلسيان مخالف دولت دست اندركاران نظام پرستارى را به همان موضعى سوق داد كه بيشتر در مجلس اتخاذ شده بود. آنجا كه مجلس خود به ماجرا پا نهاده بود ، «معافيان » معاون اجتماعى سازمان مديريت نيز اعلام كرد : «در صورت مخالفت مجلس با افزايش حقوق پرستاران برمبناى طرح ارتقاى شغلى ، افزايش حقوق پرستاران براساس نظر مجلس اعمال مى شود.» شاخك هاى حسى در مجادله پرستاران با دولت آنجا احساس مى شد كه مجلسيانى چند حمايت پيگير خود را از ترغيب پرستاران به جدال همچنان ادامه مى دادند. احمد توكلى رئيس مركز پژوهشها در همايش سراسرى «پرستاران ايران سال ۱۴۰۰ افقها و چالشها» از تبعيض درونى و بيرونى در عرصه پرستارى سخن مى گفت تا شائبه هدايت يك جريان صنفى از سوى يك جريان سياسى شدت گيرد. پيرو همين صحبت ها بود كه غضنفر ميرزا بيگى نيز به اتخاذ موضعى مشابه پرداخته، سخن از بى عدالتى در عرصه بهداشت و درمان داد و عضو ديگر شوراى عالى نظام پرستارى اجراى طرح نظام پرستارى را فقط در حد حرف مى دانست . آنجا كه يكى ديگر از اعضاى اين سازمان در اولين روز دى ماه ادعا مى كرد افزايش كادر پرستارى به كسادى بازار پزشكان منجر مى شود، رئيس اين سازمان نيز وعده مى داد كه در صورت بى نتيجه ماندن تجميع پرستاران در مقابل نهاد رياست جمهورى «پرستاران مجوز هراقدامى را دارند» . حالا معلوم نبود اين اقدام درگيرى فيزيكى بود يا جدال لفظى . آن تجمع به گفته اين عضو برجسته بى نتيجه ماند تا يكى ديگر از اعضاى سازمان نظام پرستارى ذى نفع نبودن مسؤولان سازمان مديريا را عامل بى توجهى به مطالبات پرستاران اعلام كند. ساعت ۱۴‎/۲۵ دقيقه بود و آفتاب هشتمين روز دى ماه از نيمه آسمان گذشته بود.

سياست
مطالبات پرستاران كه اوج مى گرفت، سخن معاون اجتماعى سازمان مديريت مبنى بر توزيع مزاياى اعتبار ۲۰ ميليارد تومان به تمامى پرستاران در گوش كسى انعكاس نمى يافت. آنها علاوه بر بودجه به سهم خواهى از انتقال ، استفاده از مزاياى بى شمار ، جلوگيرى از خصوصى سازى و... تأكيد مى كردند. تجمع پرستاران درمقابل مجلس اوج جريانى بود كه در روزهاى بعد با حضور سياستمداران كهنه كار در ميان معترضان ، موضع آشكار يك ناخرسندى صنفى سياسى را بيشتر آشكار مى كرد. حضور مثلاً غيرمنتظره احمدتوكلى و احمدى نژاد دوعضو برجسته يك جريان سياسى در همايش بزرگ پرستاران استان تهران كه خيلى اتفاقى براى رياست جمهورى آينده به عنوان نامزدان احتمالى در نظر گرفته شده بودند، خبرى بود كه نمى شد به آسانى از كنار آن گذشت. رويكرد توكلى با استفاده از مفاهيم ماركسيستى مبنى بر استثمار انسانها در كار پرستارى نمود كامل اين حركت سياسى بود. او مخالف بخش خصوصى است. مخالف رويكرد دولت است . مخالف استخدام شركتى است ، همه اين رويكردها در آن روز يك بار ديگر به انعكاس درآمد. براى آنكه پازل تكميل شود احمدى نژاد شهردار همه جا حاضر پايتخت هم به ميدان آمد. او در آن روز در حمايت از رويكرد پرستاران چنين وعده داد : «پرستاران از شهردارى تسهيلات مسكن دريافت مى كنند.» همه چيز تكميل بود . پازل قدرت در مفاهمه نزديك آدمهايى تكميل مى شد كه بخت و اقبال آنها براى رياستهاى بزرگ چندان بلند نبود. جدال صنفى سياسى را مردان سياست به آنجا كه دوست داشتند هدايت مى كردند.

منبع: روزنامه اعتماد