فرصت هاى جهانى شدن براى ايران

گسترش فناورى ارتباطات و اطلاعات مرز هاى جغرافيايى، سياسى و فرهنگى كشو ر ها را كم رنگ و كم اثر كرده و شرايط متفاوتى را براى دولت ها جهت اعمال حاكميت ملى و حفظ سرزمين و ملت خود از دست اندازى و تاثير گذارى بيگانگان پديد آورده است.
با در نظر گرفتن اين نكات كه:
- قرار گرفتن در شرايط جديد امرى اختيارى و انتخابى نبوده و بلكه تحولات علمى و تكنولوژيكى سال هاى اخير تمامى كشور ها را صرف نظر از علاقه يا بيزارى آنها در وضعيت جديد قرار داده است.- چشم بستن به واقعيت هاى موجود و مخالفت كردن با آنها و بيان زشتى ها و خطرات آن به ويژه براى كشور هاى در حال توسعه كمكى به تغيير يا تقليل اين روند نخواهد كرد.- شرايط جديد فرصت هايى را در اختيار كشور هاى در حال توسعه قرار داده كه در گذشته هرگز تصور دسترسى به آنها نمى رفت.جمهورى اسلامى ايران بايد نسبت به شناخت شرايط نوين جهانى بيش از گذشته اقدام و در جهت بهره بردارى هر چه بيشتر و بهتر از مزاياى آن و پيش بينى لازم براى كاهش خطرات آن اقدام كند.
اگرچه كشور هاى توسعه يافته بيش از كشور هاى كمتر توسعه يافته از شرايط جديدى سود برده اند و فاصله بين كشور هاى غنى و فقير زيادتر شده، ولى شرايط مزبور اين امكان را لااقل براى بعضى از كشور هاى در حال توسعه فراهم آورده تا با برنامه ريزى صحيح و تلاش بتوانند جايگاه خود در صحنه بين المللى را ارتقا داده و حتى جزء كشور هاى تاثير گذار در مسائل اقتصادى و سياسى جهان درآيند.جهانى شدن براى ايران بيش از تهديد، فرصت رشد فراهم آورده است، البته به اين شرط كه به سرعت راهكار هاى استفاده مطلوب اين فرصت ها تعيين و به كار گرفته شوند. از جمله اين شرايط جديد مى توان موارد زير را نام برد:- جهانى شدن دسترسى به انواع اطلاعات را كه در گذشته بسيار گرانقيمت و زمان بر و حتى در خيلى از موارد غيرممكن بود سريع، آسان و بسيار ارزان كرده است.
-دسترسى به فناورى ها، استاندارد ها، شرايط بازار، قيمت هاى رايج بين المللى، سليقه ها، سهم هر توليد كننده در بازار و صد ها نوع اطلاعات ديگر كه در گذشته يا اصولاً امكان پذير نبود و يا بسيار زمان بر و پرهزينه بود را بسيار سهل، ارزان و قابل دسترسى ساخته است.
-بوروكراسى موجود در نقل و انتقال افراد، نمونه ها، اطلاعات و پرداخت هاى مالى و همچنين تحريم ها را از ميان برداشته و يا به شدت تخفيف داده است.*انتقال اطلاعات و مذاكره جهت شركت در نمايشگاه هاى بين المللى، بازاريابى كالا ها را بسيار سهل و سريع كرده است.-با ايجاد پايگاه اينترنتى مى توان محصولات خود را در معرض ديد جهانيان قرار داد، كارى كه در گذشته حتى در حد محدود آن هم براى توليد كننده يا فروشنده ايرانى بسيار پرهزينه و غيرممكن بود.-نرم افزار هاى كامپيوترى مجموعه صد ها سال يا ميليون ها نفرساعت تجربه را يك جا انتقال مى دهند. يك مهندس ايرانى كه كار با نرم افزارى را در رشته خود مى آموزد و به آن دسترسى پيدا مى كند در زمان كوتاهى ده ها سال فاصله بين خود و سطح روز آمد آن فناورى را پر كرده و مانند هر مهندس ديگرى در كشور هاى پيشرفته مى تواند آن كار را با استاندارد بين المللى انجام دهد.اينها نمونه هايى از امكانات فناورى هاى جديد براى كشور هاى در حال توسعه هستند كه اگر با برنامه ريزى صحيح از آنها بهره بردارى شود مى توانند جهشى را در توسعه اقتصادى كشورمان ايجاد كنند.از جمله وجوه و تبعات عملى مهم پديده جهانى شدن شكل گيرى سازمان ها و تشكيل هنجار هاى جديد بين المللى است.كناره گيرى از ساختار هاى جديد بين المللى قابل دوام نبوده و موقعيت ضعيف ترى را براى ما رقم خواهد زد، به طورى كه هر چه تاخير بيشتر باشد قدرت تاثير گذارى ما كمتر خواهد شد، زيرا وارد سيستم شكل يافته تر و تعريف شده ترى مى شويم، در حالى كه شركت فعال ما در جريان شكل گيرى اين نهاد ها قدرت چانه ى كشور را در جريان تاسيس آنها بيشتر مى كند.
• جهانى شدن و تجارت جهانى
با پيشرفت و آزادسازى شبكه هاى جهانى اطلاع رسانى شفافيت بيشترى در گفتار و رفتار اقوام و ملل حاصل شده و افكار عمومى جهان امكان تعامل بدون واسطه و گسترده تر ى را پيدا كرده اند. در نتيجه حصول نوعى اجماع و يا مصالحه در مورد مفاهيم مورد اختلاف و توافق بر سر يك سلسله مقررات يا ارزش هاى مورد توافق جهانى ممكن شده است. از جمله اين موارد مفهوم تجارت آزاد و آزادسازى تجارت است كه با تشكيل سازمان تجارت جهانى تقريباً به شكل هنجار ها و ارزش هاى تجارى الزام آور و مورد تبعيت جهانى درآمده است.براى نخستين بار اختلافات تجارى توسط يك مكانيسم قضايى بين المللى يا يك قاضى جهانى داورى مى شود. تعداد زيادى از احكام صادره توسط ركن حل و فصل اختلافات سازمان تجارت جهانى در زمينه شناسايى حقوق كشور هاى در حال توسعه و منطبق با حقوق و مصالح آنها بوده است.سازمان تجارت جهانى به عنوان بزرگترين نهاد تجارى بين المللى در كليه شئون تجارى سنتى و حتى امور غيركالايى آن شامل خدمات، سرمايه گذارى و مقررات داخلى مرتبط با تجارت دخالت دارد و شرط عضويت در آن فروگذاردن ميزان قابل توجهى از تلقيات سنتى نسبت به حاكميت ملى و تطبيق آنها با يك سلسله هنجار هاى مورد اتفاق جهانى است. پيوستن به اين مجموعه مستلزم ميزان قابل توجهى تعديل و تغييرات ساختارى است. اما روى نياوردن به آن نيز به معناى جداافتادن از سيستم غالب تجارى جهان است كه تا اين زمان بسيارى از كشور هاى جهان را در خود جاى داده و در حال گزينش تعداد قابل توجه ديگرى از كشور هايى است كه مصرانه خواهان الحاق به آن هستند. عدم اقدام به موقع جمهورى اسلامى ايران در پيوستن به اين سازمان مشكلات و زيان هاى زيادى را براى كشور دربرداشته است. علاوه بر منوط شدن عضويت ايران به توافق آمريكا _ كه اهرم فشارى را در اختيار آن كشور قرار داده است _ عدم حضور ايران در فرآيند تدوين مقررات مربوطه فرصت هاى بسيارى را از ما سلب كرده است. پيوستن به سازمان در چند سال اول شامل برخوردارى از امتيازات و رفتار توجيهى خاصى در مورد كشور هاى در حال توسعه مى شد كه ما از آن محروم شديم.
• جهانى شدن و سرمايه گذارى
از جمله مسائلى كه اكنون غربى ها در پى آن هستند اجماع نسبت به يك رژيم بين المللى سرمايه گذارى است كه به عنوان يك هنجار و يا حتى منشور سرمايه گذارى رويه استاندارد و واحدى را در سطح بين الملل در ارتباط با سرمايه گذارى اعمال كند. از جمله اصولى كه هم اكنون در مورد آن پيگيرى مى شود اجراى اصل رفتار ملى است كه طبق آن دولت پذيرنده سرمايه بايد همان مقررات و رفتارى را كه در مورد سرمايه گذاران و سرمايه گذارى اتباع خود در داخل معمول مى دارد بدون تبعيض به سرمايه گذاران خارجى هم تسرى دهد. با تلاش زياد كشور هاى در حال توسعه و پيشنهاد هاى متعدد آنها فعلاً موضوع تا حدى مسكوت مانده است، ولى ضرورت دارد جمهورى اسلامى ايران فعالانه در تدوين مقررات مربوطه تلاش و از حقوق كشو ر هاى در حال توسعه دفاع كند.
• جهانى شدن و ارتباطات
ارتباطات در شمار خدمات پشتيبانى مهمى تلقى مى شود كه بخش هاى مختلف اقتصاد براى رشد سريع و نوسازى خود به آن احتياج وافر دارند. در سال هاى اخير به دليل رشد فزاينده فناورى اطلاعات و تاثير فوق العاده آن بر ساير بخش هاى اقتصاد اهميت آن بيشتر شده است. كشور ما مى تواند در فناورى ارتباطات و اطلاعات و خدمات مربوط به آنها مزيت نسبى داشته باشد، مشروط بر آنكه زيربنا هاى ارتباطاتى كشور در تماس با خارج و همه نقاط داخل از نظر كيفى عالى باشند. اگرچه در سال هاى اخير پيشرفت هايى در اين زمينه داشته ايم اما تا رسيدن به شرايط مطلوب فاصله بسيار زيادى داريم كه بايد در مدت بسيار كوتاه پر شود.
• جهانى شدن و اينترنت
امكانات ارزشمندى كه اين پديده نوين جهانى در اختيار كاربران قرار مى دهد زيان هاى احتمالى آن را ناچيز و قابل كنترل كرده است. شايسته نيست دسترسى به اين ابزار سودمند را به بهانه سوءاستفاده احتمالى از آن منع كرد، همانگونه كه آموختن زبان را به بهانه احتمال برخى بدآموزى ها منع نمى كنيم!سرمايه مورد نياز براى فعاليت در زمينه ارتباطات و مخابرات «فكر انسان» است. اين سرمايه به صورت وافر در اختيار اكثر جوانان اين مرز و بوم قرار دارد.لذا بايد زيرساخت هاى لازم براى فعاليت اين سرمايه انسانى فراهم شود تا آنها در بازار بين المللى با مشخصات و ضوابطى كه نياز دارد سرمايه خود را به كار گيرند. متاسفانه مسئوليت اين كار در اختيار تعدادى از كارگزاران دولتى قرار داشته كه برخى از آنها تنگ نظرى خاصى نسبت به واگذارى كار ها به مردم داشته ا ند. نتيجه سياست تصدى گرى دولت در اين بخش عقب ماندگى شديد كشور در زمينه ساخت زيربنا هاى لازم، تحميل ميليارد ها دلار هزينه هاى بيهوده به مردم، سرويس ناكارآمد حتى در مورد ارتباطات شهرى و از همه مهم تر بازماندن صد ها هزار جوان ايرانى از ورود به تجارت و فعاليت هاى نرم افزارى و دادن بازار به رقبايى است كه به مراتب سرمايه كمترى دارند.
• جهانى شدن و ماهواره
اين پديده پنجره اى به درون خانه ها گشوده تا اخبار، نظرات و ديدگاه هاى مختلف مستقيماً و بدون هيچ مانعى به گوش مردم دنيا رسانده شود. اين ابزار نوين مى تواند بيشتر به سود كشور ها و يا گروه هاى ضعيفى باشد كه روش هاى گذشته چنين امكانات ساده و قابل دسترسى اى را در اختيار آنها قرار نمى داد. بديهى است كسى در اين رقابت تبليغاتى برنده خواهد شد كه منطقى قوى تر و ارائه اى جذا ب تر داشته باشد. البته بايد هشدار هاى لازم از نظر بدآموزى ها به مردم داده شود و از امكانات فنى موجود در اين رابطه استفاده شود. محروم كردن مردم از چنين امكانات مفيدى از نظر منطقى نادرست و از نظر اجرايى غيرممكن است.
چه بايد كرد:
-سياست هاى مربوط به توسعه بخش ارتباطات در كشور بايد تدوين و به تصويب مجلس شوراى اسلامى برسد تا فضا را براى سرمايه گذارى مردم در اين رشته مناسب سازد.-شعار دولت در اين زمينه مى تواند «ارتباطات براى همه و در دسترس همه» باشد.-تلفن بايد به روز در اختيار هر شهروندى در شهر و روستا قرار گيرد تا بتوان خدمات جهانى را با استفاده از آن با قيمت هاى منطقى به دست آورد.-كيفيت خدمات ارتباطى بايد در سطح كيفيت مطلوب جهانى و قيمت آنها معقول و قابل تحمل شود.-تلاش شود ايران از توليدكنندگان و صادركنندگان تجهيزات ارتباطاتى شود.-سرمايه گذارى در زمينه ارتباطات توسط مردم صورت گيرد. اگر زيان هايى كه تا به حال در مورد تلفن همراه چه از نظر قيمت فروش و چه از نظر پايين بودن كيفيت خدمات وارد آمده محاسبه كنيم، نتيجه آن وحشتناك خواهد بود. مردم بايد بتوانند در زمينه تجهيزات سوئيچينگ، كابل هاى فيبر نورى، كابل هاى زيرزمينى و همه گونه توليدات ارتباطاتى و همچنين نصب تجهيزات و بهره بردارى از آنها آزاد باشند.-نقش دولت در زمينه اينترنت مانند ساير امور فنى و اقتصادى بايد محدود به سياستگزارى كلان و نظارت بوده و از تصدى گرى بپرهيزد. لذا در اولين قدم بايد دولت در كليه زمينه هاى اجرايى مربوط به اينترنت به مردم اجازه فعاليت بدهد و از تصدى گرى خود در اين زمينه بكاهد.-دولت با مطالعه دقيق و برنامه ريزى صحيح زمينه بهره بردارى هرچه بهتر و بيشتر از اين پديده نوين را براى ارتقاى جايگاه كشور در صحنه بين المللى فراهم آورده و تسهيلات لازم را جهت دسترسى مردم به اينترنت ايجاد كند. دسترسى دانش آموزان و دانشجويان كشور به اينترنت تاثير بسيار زيادى در پيشرفت علمى و به روز شدن دانش آنها دارد، بنابراين بايد كليه مراكز آموزشى كشور ظرف مدت كوتاهى به اينترنت مجهز شوند.-با توجه به تاثير شگرفى كه دولت الكترونيكى بر افزايش كارايى، شفافيت، پاسخگويى و كاهش هزينه ها دارد، بايد برنامه ريزى مطلوب به منظور اجراى هر چه سريع تر آن به عمل آيد تا در فرصت مطلوبى به نتيجه نهايى برسد.-كشورهاى در حال توسعه در بسيارى از رشته هاى علمى، فنى و خدماتى به درجات متفاوت از كشورهاى توسعه يافته عقب ترند. استفاده از كامپيوتر و نرم افزارهاى كامپيوترى اين فرصت را فراهم آورده تا پر كردن اين فاصله به سهولت و سرعت انجام گيرد. هر چه جوانان تحصيلكرده با كامپيوتر و نرم افزارهاى روز دنيا در رشته هاى مختلف آشنايى بيشترى پيدا كنند خلأ موجود سريع تر و بهتر از ميان برداشته مى شود.-تجارت الكترونيك و مبادلات نرم افزارى از طريق اينترنت نيز از روش هاى نوين همكارى هاى علمى _ اقتصادى است كه در گذشته امكان آن نبود. با توجه به نبوغ جوانان ايرانى و توانمندى هاى علمى آنها بايد تسهيلات لازم براى گسترش هر چه بيشتر اين مبادلات و ايجاد فرصت شغلى براى نسل جوان و به ويژه فارغ التحصيلان دانشگاهى فراهم آيد.
*نماينده سابق ايران در سازمان ملل متحد

منبع: روزنامه شرق