حقوق بشر غير دولتى

ما انسان را رعايت كرديم

حقوق بشر حقوق من و تو است. حداقل حقوق من و تو- ما- كه لازمه دگى شرافتمندانه و درخور شأن يك انسان است. اما اينكه دگى شرافتمندانه و انسانى چيست همان موضوعى است كه تمام دعواها بر سر آن است. مى خواهيم با دكتر اردشير اميرارجمند رئيس كرسى حقوق بشر، صلح و دموكراسى يونسكو در ايران به گفت وگو بنشينيم. آقاى اميرارجمند حرف هاى زيادى براى گفتن دارند. ايشان كه دكتراى حقوق بين الملل از دانشگاه استراسبورگ فرانسه و از اعضاى هيات علمى دانشكده حقوق دانشگاه شهيد بهشتى هستند از سال ۱۳۸۰ رسماً رياست كرسى حقوق بشر را بر عهده دارند.
•••
•اگر موافق باشيد باب گفت وگو را با موضوع شكل گيرى و توسعه آموزش حقوق بشر كشور شروع كنيم.
بله. زمانى كه من دانشجوى حقوق بودم، در دانشكده درسى تحت عنوان حقوق بشر نداشتيم. حتى در درس حقوق اساسى، آزادى هاى عمومى هم خيلى بحث نمى شد. بعد از انقلاب فكر مى كنم در اواخر دهه شصت يك واحد اختيارى تحت عنوان حقوق بشر اسلامى ايجاد شد كه به ندرت تدريس مى شد. در اين دوران حقوق اساسى در دوره كارشناسى، آزادى هاى عمومى در كارشناسى ارشد، حقوق عمومى درس هايى بودند كه تعداد بسيار اندكى از اساتيد دانشكده حقوق از طريق آن مفاهيم حقوق بشرى و آزادى هاى عمومى را ارائه مى كردند. همچنين در دوره كارشناسى ارشد حقوق بين الملل بنابر اقتضاى برخى مباحث حقوق بشرى مورد اشاره قرار مى گرفت.
آيا مى توان يك بررسى كلى در باب ضعف هاى آموزش حقوق بشر در ايران انجام داد؟
آموزش حقوق بشر به صورت كلى در كشور را در چهار مولف مى شود خلاصه كرد:
۱- فقدان آموزش رسمى حقوق بشر در سطح دانشگاهى و به خصوص در سطح مدارس.
۲- فقدان آموزش غيررسمى حقوق بشر. منظور از آموزش غيررسمى آموزش خارج از چارچوب مدرسه و دانشگاه است يعنى آموزش براى سازمان هاى دولتى و غيردولتى.
۳- فقدان كادر تخصصى لازم براى انجام اين آموزش.
۴- فقدان مراكز تخصصى آموزش و پژوهش براى توليد و توسعه منابع و ابزار لازم جهت آموزش.
• براى برطرف كردن اين ضعف ها تاكنون چه اقداماتى حداقل در حوزه فعاليتى شما انجام گرفته است؟
به نظر من اساتيد و مديريت دانشكده حقوق شهيد بهشتى تلاش بسيار مهم و موثرى را انجام دادند. شايد مهمترين مسئله اين بود كه به خوبى درك شد يكى از مهمترين چالش هاى آينده عصر ما به خصوص در كشورهايى به مانند ايران چالش حقوق بشر است و بايد توان علمى لازم جهت درك و مواجهه با آن را داشت.
مثلاً در مورد اول سعى شد حقوق بشر در دروس دانشكده حقوق در سطوح مختلف گنجانده شود. ابتدا در سال ۱۳۷۱ در هنگام تعريف و تدوين دوره دكتراى حقوق بين الملل، درس حقوق بشر به عنوان درس اجبارى آورده شد. اين امر ثمرات بسيارى داشت. زيرا قدم اول بود و مى توانست به ايجاد كادرهاى علاقه مند و متخصص در زمينه حقوق بشر كمك كند. هم اكنون دانشجويان دكتراى سابق اين دانشكده، در دانشگاه هاى ديگر از اساتيد خوب حقوق بشر هستند و در توسعه اين رشته و مراكز حقوق بشرى نقش اساسى ايفا كرده اند. در دوره كارشناسى ارشد حقوق بين الملل نيز در درس مسائل روز حقوق بين الملل، حقوق بشر تدريس مى شد. تا اينكه نظام بين الملل حقوق بشر به عنوان يكى از واحدهاى اجبارى دوره كارشناسى ارشد حقوق بين الملل توسط دانشكده تعريف و در مراجع ذى ربط تصويب شد. اين درس هم اكنون در كليه دانشكده هاى حقوق كشور كه داراى كارشناسى ارشد حقوق بين الملل هستند تدريس مى شود و نهايتاً در سال ۱۳۷۶ دانشكده درصدد تاسيس كارشناسى ارشد حقوق بشر برآمد. فكر كنم در سال ۷۷- ۱۳۷۶ بود كه برنامه اين دوره توسط اساتيد دانشكده حقوق دانشگاه شهيد بهشتى تهيه و در مراجع ذى ربط تصويب شد. از سه يا چهار سال پيش اين دوره در دانشكده حقوق و در چند دانشگاه ديگر برگزار مى شود. دوره دكتراى اين رشته هم تعريف و تدوين شده است كه انشاءالله به زودى جهت تصويب ارائه مى شود. البته با توجه به اينكه پذيرش دانشجوى دكترا طبق معمول از طريق آزمون ورودى صورت مى گيرد، به نظر مى رسد بايد حوصله داشت تا دانشجويان كارشناسى ارشد اين رشته به حد كافى براى رقابت با يكديگر برسند. همچنين كادر هيأت علمى و امكانات ديگر به خصوص امكانات پژوهشى به نحو احسن مهيا شود.
•رابطه دانشگاه شهيد بهشتى و كرسى حقوق بشر به چه شكلى است؟ در واقع اين شبهه در ذهن ايجاد مى شود كه كرسى از نهادهاى تابع دانشگاه است.
از سال ۱۹۹۰ يونسكو بخش قابل توجهى از فعاليت هاى خود را در كشورهاى عضو از طريق نهاد هاى علمى مستقل تحت عنوان كرسى حقوق بشر انجام مى دهد و عرف موجود اين است كه يونسكو از طريق انعقاد قرارداد با مراكز علمى چون دانشگاه ها اقدام به تاسيس اين نهاد مى كند. در ايران هم طى قراردادى كه يونسكو و دانشگاه شهيد بهشتى داشته اند كرسى حقوق بشر در اين دانشگاه تاسيس شد. عنايت داشته باشيد كه طى همين قرارداد كرسى بايد تحت ضوابط يونسكو فعاليت نمايد تا استقلال علمى آن حفظ شود و دانشگاه هم بايد به اين استقلال احترام بگذارد.
•كرسى در مورد آموزش حقوق بشر در مدارس و آموزش غيررسمى اقدامى انجام داده است؟
بله در سال ۱۳۷۸ ايده طرح ملى آموزش حقوق بشر در كشور مطرح شد. اين طرح از طريق هيأت نظارت بر اجراى قانون اساسى به دولت پيشنهاد شد كه ابتدا برخورد مثبتى صورت گرفت ولى به نظر مى رسد پيگيرى لازم در دولت صورت نگرفت چون هنوز به نتيجه نرسيده است. يادآور شوم كه تعريف و اجراى طرح ملى آموزش حقوق بشر مى تواند نقش اساسى در توسعه سازمان يافته حقوق بشر در كليه ابعاد رسمى و غيررسمى در كشور داشته باشد. تجربه كشورهاى مشابه با ما در اين زمينه بسيار مثبت بوده است. ما همچنين طرح آموزش حقوق بشر در مدارس شامل تربيت آموزگاران آموزش حقوق بشر، متدولوژى آموزش حقوق بشر به كودكان، تهيه لوازم و ابزار آموزشى حقوق بشر به كودكان و نحوه انعكاس مفاهيم حقوق بشرى در دروس و كتب مدارس را به وزارت آموزش و پرورش پيشنهاد كرديم، از اين فكر استقبال شد و چند بار هم مذاكراتى با مسئولان صورت گرفت. تا آنجا كه مى دانم هم اكنون وزارت آموزش و پرورش طرحى را با همكارى سازمان ملل در خصوص آموزش حقوق بشر در مدارس در دست اجرا دارد كه مى تواند بسيار مؤثر باشد. كرسى و مركز حقوق بشر صلح و دموكراسى دانشكده نيز به فعاليت خود در اين زمينه خصوصاً در زمينه متدولوژى آموزش حقوق بشر به كودكان ادامه مى دهد. به علاوه لزوم گنجاندن دوره هاى آموزشى حقوق بشر ضمن خدمت به برخى نهادها و وزارتخانه ها پيشنهاد شد كه موجب افزايش ساعات اختصاص يافته به اين آموزش مثلاً در وزارت كشور شد. با معاونت امور اجتماعى اين وزارتخانه نيز تبادل نظر و همكارى هاى ساده اى جهت برگزارى دوره هاى آموزشى و طرح هاى پژوهشى صورت گرفته است. انجام دوره هاى آموزشى را هم براى نهادهاى دولتى از جمله استاديارى تهران، سازمان دان ها و سازمان هاى غيردولتى، دانشجويان حقوق و دانشجويان رشته هاى ديگر برگزار كرده ايم. كارهاى خوبى را هم با شورا هاى شهر تهران و همچنين معاونت توسعه شهردارى جهت آموزش كادر لازم براى آموزش حقوق شهروندى و تهيه بستر حقوق شهروندى در اين مجموعه ها آغاز كرده بوديم كه منجر به توافقات نهايى شد كه متأسفانه با تغيير مديران ذى ربط در شهردارى اين مسئله مسكوت مانده است و به هرحال ما آمادگى داريم كه اين كار را در آنجا دنبال كنيم.
•كرسى يا دانشكده حقوق در مورد محور دوم يعنى نيروى انسانى متخصص چه گام هايى برداشته است؟
دانشكده سه تدبير به كار برد كه بعد از تاسيس كرسى توسط آن دنبال شد. اول: اعزام دانشجويان ممتاز جهت ادامه تحصيل در اين رشته. دوم: همكارى و كمك به اساتيد جهت طى دوره هاى تخصصى كوتاه و بلندمدت و آشنايى نزديك با مراكز و مباحث حقوق بشرى. سوم: در نظر گرفتن تعدادى بورس دوره دكترا براى دانشجويان داخل كشور. به علاوه كرسى از همكارى متخصصين خارج از كادر هيأت علمى دانشكده نيز استفاده مى كند. بدين ترتيب در شرايط حاضر كرسى و مركز حقوق بشر دانشكده كه مسئوليت برگزارى دوره كارشناسى ارشد اين رشته را دارد از ۲۰ تا ۲۵ استاد و همكار خبره استفاده مى كند.
•در مورد آموزش رسمى و غيررسمى و همچنين تدارك نيروى انسانى توضيح داديد. در مورد محور سوم يعنى ايجاد مركز علمى مستقل چه موفقيت هايى حاصل شده است؟
از سال ۱۳۷۶ بحث تاسيس كرسى حقوق بشر، صلح و دموكراسى يونسكو و مركز حقوق بشر دانشكده مطرح و پيگيرى شد. همان طور كه گفته شد از آغاز دهه ۱۹۹۰ يونسكو بخش مهمى از فعاليت هاى علمى خود در كشورها را از طريق نهاد علمى تحت عنوان كرسى يونسكو انجام مى دهد. به عبارت ديگر يونسكو با استفاده از اعتبار بين المللى خود و با بهره گيرى از امكانات علمى محلى تحت ضوابط يونسكو، امكان همكارى بين يونسكو و مراكز علمى ملى، منطقه اى و بين المللى را در يك موضوع خاص فراهم مى كند. از سال ۱۳۷۷ كرسى حقوق بشر عملاً فعاليت خود را شروع كرد و از سال ۱۳۸۰ به صورت رسمى افتتاح گرديد. در عين حال تقاضاى ايجاد مركز حقوق بشر، صلح و دموكراسى با يك گروه پژوهشى نيز از وزارت علوم، تحقيقات و فناورى صورت گرفت كه با آن موافقت شد. اين گروه و مركز، اولين مركز پژوهشى حقوق بشر دانشگاهى در كشور است كه از وزارت علوم، تحقيقات و فناورى موافقت اصولى كسب كرده است.در واقع هدف ايجاد يك مركز علمى مستقل به عنوان پشتوانه علمى آموزش، پژوهش و ترويج حقوق بشر در كشور بود. به عبارت ديگر اين مركز توانست پشتوانه علمى طرح ملى آموزش حقوق بشر باشد.
•كرسى و مركز چه امكاناتى را در اختيار مراجعين قرار مى دهد؟
كتابخانه تخصصى با بيش از ۱۰۰۰ جلد كتاب لاتين و به همين ميزان هم كتب فارسى.
مركز اسناد سازمان ملل متحد با محوريت اسناد مربوط به حقوق بشر، صلح، دموكراسى، توسعه، محيط زيست.
سايت كامپيوترى و اينترنتى با امكان دسترسى به كليه بانك هاى اطلاعات دانشگاهى و سازمان ملل متحد.
دسترسى به اين امكانات براى عموم مردم از ساعت ۸ صبح تا حداقل ۵ بعدازظهر آزاد است. در ضمن كارشناسان مركز و مسئول كتابخانه و مركز اسناد به كليه پژوهشگران و مراجعه كنندگان مشورت هاى مورد تقاضا را ارائه مى كنند.
•كمى در مورد فعاليت هاى پژوهشى و ترويجى كرسى توضيح دهيد.
پروژه هاى پژوهشى متعددى اجرا يا در حال اجرا است در مواردى مثل حقوق كودك، متدولوژى آموزش حقوق بشر به كودكان، رفتارهاى سنتى ناقض حقوق ان، حقوق جوانان، حقوق سازمان هاى غيردولتى، مكانيزم هاى پيشگيرى و مقابله با شكنجه، تروريسم و حقوق بشر، نهاد ملى حمايت از حقوق بشر، نهاد ملى حمايت از حقوق كودك و غيره. پروژه نهاد ملى حمايت از حقوق كودك با همكارى يونيسف و وزارت امور خارجه اجرا شد و منجر به تهيه پيش نويس قانونى در اين زمينه گرديد. فهرست كارهاى انجام شده زياد است. فهرست كارهاى انجام شده در سايت كرسى (www.uchrpd.org) موجود است و دو يا سه ماه يك بار به روز مى شود. در زمينه ترويجى هم كارهاى خوبى انجام داده ايم، مثلاً اسناد جهانى حقوق بشر را ترجمه و منتشر كرده ايم. اسناد منطقه اى حقوق بشر از جمله اسناد مربوط به اروپا، آمريكا و آفريقا نيز ترجمه شده اند و همگى بر روى سايت كرسى وارد شده و در دسترس همگان قرار گرفته است. تقريباً كليه دفترچه هاى اطلاعاتى سازمان ملل متحد در زمينه حقوق بشر (حدوداً ۲۵ دفترچه) نيز ترجمه شده است كه آماده چاپ است. فهرست اين كارها نيز روى سايت كرسى است. يكى از ابزارهاى مهم سازمان ملل متحد براى ترويج حقوق بشر انتشار همين اسناد و دفترچه ها است كه موجب آگاهى همگان در كليه سطوح با مفاهيم، سازمان ها و مراجع حقوق بشرى مى شود.
•لطفاً در مورد نشست ها و سمينارهاى برگزار شده توسط كرسى توضيح بفرماييد.
بله، تاكنون نشست هاى علمى متعددى را با حضور اساتيد داخلى و خارجى برگزار كرده ايم كه فهرست آن طولانى است، همچنين هرساله يك كنفرانس بين المللى و بين رشته اى برگزار مى كنيم. موضوع كنفرانس سال ،۱۳۸۲ تنوع فرهنگى و جهانشمولى حقوق بشر با حضور ادگار مورن (جامعه شناس صاحب نام فرانسوى) و آقاى شايگان بود. موضوع كنفرانس سال۸۳ نيز نسبت بين لائيسيته و حقوق بشر: دين و حقوق شهروندى با حضور مهمانانى از دانمارك، فرانسه، هند و مراكش بود. آقايان دكتر محمد مجتهدشبسترى و محسن كديور نيز از جمله مهمانان داخلى همايش بودند. كنفرانس سال آينده انشاءالله حقوق بشر و محيط زيست خواهد بود.
•ارتباط شما با مراكز آموزش و پژوهش بين المللى ساير كشورها چگونه است؟
ما روابط بين المللى گسترده اى داريم. با مراكز آموزشى و پژوهشى كشورهاى مختلف از جمله فرانسه، آلمان، انگليس، اتريش، دانمارك، مراكش، كانادا، آمريكا، افغانستان و هند ارتباطات خوبى داريم و با برخى از اين مراكز خارجى و بين المللى تفاهم همكارى امضا كرده ايم مثل صليب سرخ جهانى، ليون و گرونبل، كميسيون ملى يونسكو در افغانستان و غيره. با شبكه جهانى كرسى هاى حقوق بشر مرتبط هستم. برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP) نيز علاقه مند به همكارى با ما است. با توجه به اينكه ما تنها كرسى حقوق بشر يونسكو در منطقه خليج فارس و درياى خزر هستيم، مى توانيم نقش مركزيت براى آموزش و پژوهش در زمينه حقوق بشر در اين منطقه داشته باشيم و يونسكو تمايل دارد ما نقش منطقه اى ايفا كنيم. در صورت تامين منابع مالى ما مى توانيم قطعاً مركز منطقه اى آموزش و پژوهش حقوق بشر باشيم و اين براى كشور يك فرصت استثنايى باشد.
•آيا تبادل دانشجو و استاد نيز انجام مى دهيد؟
بله، تاكنون تعدادى از محققين و دانشجويان خارجى از هلند، فرانسه، سوئيس و غيره به مركز ما آمده اند و با هم تقريباً به صورت مستمر شمارى از اعضا و دانشجويان خود را به كشورهاى ديگر اعزام مى كنيم. تاكنون بورس هايى نيز به ما اختصاص يافته است كه دانشجويان و پژوهشگران شايسته كشور را براى استفاده از اين فرصت ها معرفى و حمايت مى كنيم.
•مى توانيد در همكارى ها و فعاليت هايى كه انجام مى دهيد چارچوب اصولى خود را ترسيم نماييد؟
چهار اصل راهنماى ما در ايجاد مركز، همكارى هاى ما در سطوح ملى، منطقه اى و بين المللى و به صورت كلى در كليه فعاليت ها بوده است.
۱- حفظ استقلال علمى: اين مركز يك مركز علمى است. اين مركز در حوزه اى فعاليت مى كند كه در جامعه ما و حتى در سطح بين الملل و مناسبات جهانى حوزه اى حساس است. شرط موفقيت ما حفظ استقلال چه نسبت به مراجع و كانون هاى قدرت در داخل و چه در خارج از كشور است. كارهاى علمى را نبايد با فعاليت هاى حزبى، مشاركت در قدرت يا بازى هاى سياسى آميخت. علم و فعاليت هاى علمى را نبايد وسيله اى براى توجيه قدرت- خواه داخلى، خواه خارجى و بين المللى- يا كسب آن كرد، علم بايد در خدمت حقيقت و درك آن باشد.
۲- شفافيت در مقابل مردم: سعى مى كنيم آنچه را از نظر علمى درك مى كنيم با مردم در ميان بگذاريم و از ورود به تعاملاتى كه موجب پرده پوشى شود اجتناب مى كنم. توسعه و پويايى و اثرگذارى ما با توجه به نقش ترويجى كه داريم مشروط به رعايت اصل شفافيت در مقابل دولت هم است. هرآنچه در سطح بين المللى انجام مى دهيم يا نه براى همه دستگاه ها روشن و شفاف باشد. اين شرط بقا و امنيت ما است. به همين جهت به رغم اينكه امكان جذب منابع بين المللى بسيارى براى ما وجود دارد در اين زمينه احتياط بسيارى مى كنيم و اصولاً با سازمان هاى غيردولتى داخلى و بين المللى كه شناسنامه و منابع روشن و شفاف ندارند همكارى نمى كنيم و همكارى ما با سازمان هاى بين الملل بشر كه تمايل به سياسى كارى داشته باشند در اولويت كارهاى ما نيست.
۳- رعايت استانداردهاى بين المللى و تا آنجا كه به كرسى مربوط است استانداردهاى يونسكو در آموزش و فعاليت ها و تلاش جهت بومى كردن اين تفاهم.
۴- لزوم مشاركت در توسعه حقوق بشر در سطح بين الملل. به عبارت ديگر حقوق بشر بايد آيينه تمام ملل متحد و تمدن ها باشد. ما هم نبايد تنها مصرف كننده باشيم. متخصصان و متفكرين ما داراى اين توانايى هستند كه در اين فرايند مشاركت داشته باشند. ما مى توانيم نظام بين المللى حقوق بشر را- به درستى يا نادرستى- مورد انتقاد قرار دهيم كه ويژگى هاى تمدنى ما را مورد توجه قرار نداده. ما بايد داراى توانايى لازم جهت مشاركت فعال و دموكراتيك و اثرگذار باشيم. اين هم يكى از اصول كار ما است.
•منابع مالى كرسى و مركز چگونه تأمين مى شود؟ سهم يونسكو در اين حمايت مادى به چه ميزانى است؟
منابع مالى يونسكو نسبت به فعاليت هاى گسترده اى كه دارد بسيار محدود است. كمك مالى يونسكو به كرسى ها منحصر مى شود به منابع بسيار مختصر در ابتدا براى راه افتادن از قبيل كامپيوتر و كتاب، كمك يونسكو بيشتر جنبه فنى، هماهنگى، برقرارى ارتباط و غيره است و البته اعتبار بين المللى است كه به مركز مى دهد. كرسى ها منابع مالى خود را از طريق موسسه اى كه در آنجا استقرار مى يابند مثل دانشگاه و طرح هاى آموزشى و پژوهشى كه انجام مى دهند تامين مى كنند. تمام اين كارهايى كه كرسى و مركز در سطح بين الملل انجام داده- و اگر فهرست فعاليت ها را نگاه كنيد قابل توجه است- با منابع مالى بسيار اندكى صورت گرفته است. تلاش فوق العاده اعضا و همكاران كمبود منابع را جبران كرده است.
•شما گفتيد منابع مالى شما محدود است. آيا نهاد هاى داخلى شما را كمك مى كنند؟
من فكر مى كردم كه از اين فرصت استفاده بهترى شود و كمك هاى موثرى البته با رعايت اصولى كه در بالا گفتم صورت گيرد. ما انتظار داشتيم كه وزارت علوم، تحقيقات و فناورى، نهاد رياست جمهورى، سازمان شهردارى ها و كلاً نهادهايى كه متولى امور پژوهشى و آموزشى هستند يا متولى حقوق شهروندى در كشورند، كمك موثرترى به ما بكنند.
•آقاى دكتر گفته مى شود برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP) با ايران براى انجام طرحى تحت عنوان حكومت رانى خوب توافق كرده اند و بخشى از اين طرح مربوط به ترويج حقوق بشر است. آيا از اين ايده اطلاع داريد و نظر شما در مورد اين طرح چيست؟
بله تا حدودى مطلع هستم. در واقع در سال هاى گذشته برنامه عمران سازمان ملل متحد بنا بر توافقات انجام شده با دولت برنامه هاى مجزا و موردى را با مشاركت سازمان هاى دولتى و برخى سازمان هاى غيردولتى و مركز آموزشى انجام داده بود. اينكه برنامه هاى اجرا شده تا حدى موافقت آميز بوده نياز به بررسى كارشناسانه دارد. ولى UNDP با تجربه كسب شده از برنامه هاى قبلى تصميم به اجراى برنامه جامعى تحت عنوان «به زمامدارى» براى ايران گرفته است. اين يك برنامه ملى است و UNDP نقش تسهيل گر را دارد. بنا به اطلاع واصله، اجراى اين طرح نوعى تجربه جديد براى خود UNDP نيز است. در واقع UNDP مى خواهد برنامه اى را بر اساس روش طراحى، تصميم گيرى و اجراى مشاركتى تجربه كند. به عبارت ديگر طراحى و اجراى طرح با مشاركت
بازيگران اصلى صورت مى گيرد. اين طرح را فرصتى براى ترويج حقوق بشر، حمايت و ايجاد نهادهاى لازم و تقويت ظرفيت هاى موجود در اين زمينه ارزيابى مى كنم. البته موفقيت يك طرح كاملاً بستگى به ميزان مسئوليت پذيرى، توانايى و صلاحيت سازمان ها و گروه هايى دارد كه در مراحل مختلف طراحى و اجرا مشاركت مى كنند و نبايد از ياد ببريم كه اينگونه فرصت ها هر روز و هر سال تكرار نمى شود. مقامات UNDP هم مثل هر سازمان ديگر وظايفى دارند. آنها مسئول موفقيت يك طرح نيستند. آنها قبل از هر چيز بايد گزارش فعاليت هاى خود را به مقامات مافوق خود بدهند كه كار خود را انجام داده اند. هر اندازه سازمان ها و نهادهاى داخلى با جديت و درستى بيشتر كار كنند طرح موفق تر خواهد بود و UNDP نيز مجبور مى شود بهتر كار كند. به همين جهت من فكر مى كنم حضور سازمان هاى غيردولتى مستقل در جمع نهادهاى طرح و مجرى طرح لازم و ضرورى است. هم نهادهاى داخلى كه از قبل با UNDP همكارى داشته اند و هم خود UNDP بايد قواعد دموكراتيك را با حساسيت بيشتر راهنماى كار خود قرار دهند. قطعاً تصميم گيرى با يك جمع نامحدود و متشكل از همه سازمان ها و گروه ها امكان پذير نيست ولى بايد تلاش شود تنوع در حضور سازمان هاى غيردولتى و دولتى حفظ شود. جوامع مدنى و سازمان هاى غيردولتى كشور نيز بايد نمايندگان شايسته خود را در اين جمع داشته باشند و هر شريك و فعال نقش خود را ايفا كند. UNDP نهاد بين المللى است و طرف دولت و داراى محدوديت هاى خاص خود است نمايندگان بخش هاى مختلف حاكميت، يعنى قوه قضايى، مجلس يا دولت كه در اين برنامه شركت مى كنند قبول كرده اند در تعامل با UNDP اين برنامه را اجرا كنند و طبيعى است كه آنها نيز محدوديت هاى خاص خود را دارند. ولى نهادهاى آموزشى و سازمان هاى غيردولتى از آزادى عمل بيشترى برخوردار هستند و بدون افراط و تفريط بايد نقش پيشرو را داشته باشند. اگر ترسيم اهداف غير قابل تحقق و ايده آليستى مانع روند سالم طرح مى شود، ارزيابى تنگ نظرانه و حداقلى از ظرفيت هاى قابل تحقق جامعه در زمينه توسعه حقوق بشر نيز تهديدى جدى براى طرح است. به علاوه به نظر مى رسد بايد شفافيت و اطلاع رسانى كامل در نحوه تقسيم وظايف، اختصاص بودجه و ارزيابى عملكرد هريك از شركا در تمام طول طراحى اجراى طرح وجود داشته باشد. به عبارت ديگر همه اعم از UNDP، دولت، سازمان هاى غيردولتى و مراكز آموزشى بايد پاسخگو باشند.
•اما يك سئوال تئوريك. بحث هاى زيادى در باب قدسى زدايى و افسون زدايى از حقوق بشر درگرفته است. برداشت شما از اين مفهوم چگونه است؟
قدسى كردن يا ايدئولوژيك كردن حقوق بشر نه تنها موجب تقويت و استحكام و رعايت جهانشمولى آن نمى شود بلكه آن را با همه مشكلات، چالش هايى كه هر ايدئولوژى يا نظام فكرى بسته اى مواجه است درگير مى كند. اين مسئله را نبايد فراموش كنيم كه حقوق بشر حقيقتى است كه تجليات تاريخى دارد. نكته اى كه در عين حال نبايد فراموش كنيم اين است كه ما غالباً درك صحيحى از اسناد و استانداردهاى بين المللى حقوق بشر نداريم و قبل از اينكه اسناد و استانداردها را در چارچوب حقوقى خود تشريح و تحليل كنيم يك باره شروع به مقايسه سطحى آنها با درك خودمان از اسلام و فرهنگ بومى مى كنيم كه نتايج مثبتى ندارد. مقايسه بين نظام بين المللى حقوق بشر و قوانين و مقررات كشور و احكام اسلام قطعاً مفيد است و مى تواند ما را در اتخاذ تصميمات صحيح كمك كند به شرط آنك�