نگاهي به وضع اعتياد"تسخير شدگان
شنبه 8 مرداد ماه 1384
بي‌حال و خمارند، قدم‌هايشان را به آرامي و بي رمق برمي‌دارند، هر لحظه فكر مي‌كني الان است كه پخش زمين شوند. انسان‌هايي كه روزي آرزوهايي بزرگ در سر مي‌پروراندند، اما غفلتي آنها را راهي جاده نيستي كرد. اينان تسخير شدگاني هستند كه روح اعتياد در تاروپود وجودشان رخنه كرده است.
مسلما در برخورد با فردي معتاد به جز احساس ترحم يا تاسف خشمي در چشمان من و تو موج مي‌د، چرا كه اين افراد داوطلبانه درهاي دگي را با تمام زيبايي‌هايش نه‌تنها به‌روي خود بلكه به روي همسر و فردانشان نيز بسته‌اند.
يكي از بلاياي كنوني جامعه جهاني كه تهديدي غيرقابل انكار به شمار مي‌آيد، اعتياد است. مواد مخدر سالانه حدود 600 ميليارد دلار سود به حساب سوداگران مرگ واريز مي‌كند كه اين رقم چند برابر كل بودجه كشور ما و بسياري از كشورهاي دنيا است. براساس بررسي‌هاي انجام شده در سال گذشته، مواد مخدر حدود هزار ميليارد ريال به كشور ضرر رسانده كه 47 هزار ميليارد ريال آن از طريق مصرف معتادان بوده كه به جيب قاچاقچيان سرازير شده و 27 هزار ميليارد ريال آن هزينه‌هاي دولت جهت درمان پيشگيري و مبارزه با اين معضل اجتماعي بوده است.
سابقه مواد مخدر در جهان
اگر چه تاريخ دقيقي از كشت و مصرف مواد افيوني در دست نيست ولي براساس برخي اسناد موجود، سابقه آشنايي بشر با مواد مخدر را حدود چهار هزار سال پيش از ميلاد برآورد مي‌كنند. «پلين» دانشمند رومي قرن اول ميلادي اولين كسي است كه شيره غليظ خشخاش را به نام اپيوم عرضه كرد كه به تلفظ‌هاي ديگر افيون يا هيپون نيز خوانده مي‌شود.
مواد مخدر اشكال گوناگوني دارد كه از لحاظ مواد اوليه به چند دسته اصلي تقسيم مي‌شوند. بزرگترين خانواده مواد مخدر ترياك است كه در لابراتوار از آن مرفين به‌دست مي‌آيد و مصارف پزشكي نيز دارد. موادي همچون هرويين نيز از مشتقات ترياك است. حشيش كه در زبان عربي به معناي گياه خشك است از برگ گياه شاه‌دانه تهيه شده كه بنگ، گراس، ماري‌جوانا از اين گياه توليد مي‌گردد. كوكايين نيز از گياهي به نام كك ساخته مي‌شود. اين گياه بيشتر در كشورهاي امريكاي لاتين و جنوبي كشت مي‌شود و كلمبيا از بزرگترين توليدكنندگان آن است.
اعتیاد چیست؟
اعتياد يك بيماري اجتماعي با عوارض جسمي و رواني است و تا زماني كه به علل گرايش «بيمار» توجه نشود، درمان جسمي فقط براي مدتي نتيجه بخش خواهد بود و فرد معتاد دوباره گرفتار مواد اعتيادآور مي‌شود. افراد معتاد كساني هستند كه در مقابله با شرايط استرس زا به طرف مصرف مواد مخدر مي‌روند.
مثلا هرويين، ترياك يا اكستاسي و... اگر به اين افراد استرس وارد شود و به دنبال وجود استرس به سمت مصرف مواد مخدر بروند، معتاد محسوب مي‌شوند.
افسردگي نيز در گرايش فرد به‌سمت مصرف اين مواد از جمله اكستاسي موؤر است. با توجه به اينكه در ايران حدود 25 تا 30 درصد مردم گرفتار افسردگي هستند و اين رقم در مقايسه با بسياري از كشورها از درصد بالايي برخوردار است احتمال گرايش به اعتياد درصد بالايي را تهديد مي‌كند.
اعتياد شامل سه مرحله آشنايي، شك و ترديد و اعتياد واقعي است. مرحله اول با تشويق ديگران )مخصوصا دوستان ناباب( يا از روي غرور و كنجكاوي خود فرد شروع مي‌شود. مرحله شك و ترديد، مرحله‌يي است كه فرد به مبارزه با اميال خود مي‌پردازد و در صورت مصرف مستمر، به اعتياد واقعي مي‌رسد و سعي مي‌كند با هر بار مصرف مواد مخدر حالت اوليه يا به قول معتادان حال اول را به دست آورد. غافل از اينكه آن وضعيت ديگر تكرار نخواهد شد و فقط براي بار اول است. در نتيجه در هر بار مصرف بر ميزان مصرف خود مي‌افزايد تا به نشئگي برسد.
آمار قطعي مصرف‌كنندگان مواد مخدر در كشور چهار ميليون نفر است كه 5\2 ميليون نفر معتاد قطعي روزانه هستند و 5\1 ميليون نفر نيز مصرف كننده تفنني و گهگاهي مواد مخدر هستند. براساس آمار رسمي ستاد مبارزه با مواد مخدر فقط 250 تا 350 هزار نفر مصرف كننده هرويين و 145 هزار نفر نيز معتاد تزريقي‌اند و 60درصد مبتلايان به بيماري ايدز در كشور در همين گروه معتادان تزريقي هستند.
تاريخچه روز جهاني مبارزه با مواد مخدر
كنفرانس بين‌المللي مبارزه با اعتياد و قاچاق مواد مخدر از تاريخ 17 تا 26 ژوئن 1987 در شهر «وين» براي ايجاد عزم سياسي ملت‌ها در امر مبارزه با پديده خانمانسوز و مواد مخدر تشكيل شد و در آن سندي با عنوان ج.ث.ئ به تصويب كشورهاي شركت‌كننده رسيد. اين سند خط‌مشي همه‌جانبه اقدامات در كنترل مواد مخدر را از سوي كشورهاي شركت كننده مشخا و آنان را متعهد مي‌كند تا اقدامات بين‌المللي در خصوص مبارزه با قاچاق مواد مخدر را قاطعانه دنبال كنند. در اين كنفرانس سندي در چهار فصل تنظيم شد كه بيش از 35 مورد اقدام عملي همچون ارزيابي ميزان مصرف، پيشگيري از طريق آموزش، نقش رسانه‌ها در بازگشت معتادان به دامن اجتماع و معالجه آنان، ريشه‌كني مزارع غيرمجاز خشخاش، نابودي شبكه‌هاي عمده قاچاق مواد مخدر، همكاري‌هاي حقوقي كشورها و غيره را در خود جاي داده است. اين سند در ژوئن مصادف با 10 تيرماه به اتفاق آرا مورد تاييد و تصويب كشورهاي شركت كننده قرار گرفت و سالروز تصويب اين سند به‌نام روز جهاني مبارزه با مواد مخدر اعلام شد.
عواقب اعتياد
اعتياد به مواد مخدر يكي از عوامل اصلي شيوع بيماري‌هاي ايدز و هپاتيت است. همچنين اعتياد و بيكاري از بيشترين دلايل طلاق و گسستگي خانواده‌ها محسوب مي‌شود. اعتياد سبب تباهي ميليون‌ها سرمايه انساني مي‌شود كه زماني مي‌توانستند براي جامعه بشري سودمند واقع شوند. اين بلاي خانمانسوز بيش از يك ميليارد نفر از اعضاي خانواده معتادان را در جهان بطور مستقيم با مشكلات ناشي از اين آسيب مواجه كرده است بطوري كه آنان از اؤرات سوء آن رنج مي‌برند. اگر درصد كمي از كودكاني كه ؤمره چنين خانواده‌هايي هستند به سوي بزهكاري سوق يابند، پس از گذشت چند سال تعداد بزهكاران چند برابر خواهد شد، چرا كه مواد مخدر منشا وقوع بسياري از جرايم اجتماعي نظير قتل، تجاوز، سرقت و... است.
نقش خانواده‌ها را نيز در پيشگيري از اين معضل نمي‌توان ناديده گرفت. خانواده‌هاي پركار با فردان بسيار و خانواده‌هاي بي‌تفاوت نسبت به آسيب‌هاي اجتماعي و خانواده‌هاي گسسته كه يكي از والدين فوت يا داني شده و... حساسيت‌هاي خود را نسبت به انحراف اجتماعي و آسيب‌هاي اجتماعي از دست داده‌اند. همچنين نتايج يك پژوهش حاكي از آن است كه حمايت بيش از حد والدين بويژه حمايت مادر در نبود پدر با مختل كردن تحول بهنجار جدايي، استقلال و آسيب‌پذيري فردان در برابر ناهنجاري را بشدت افزايش مي‌دهد.
مراكز غيرمجاز ترك اعتياد
امروزه مراكز غيرمجاز ترك اعتياد با تبليغ در روزنامه‌ها، روش‌هاي درماني غلط و مضر را به بيماران ارايه مي‌دهند كه كاملا غيرعلمي و تنها شيوه‌يي براي فريب مردم است. اين روش‌ها كه توسط افراد ناشي و فاقد تخصا لازم در امر درمان اعتياد ارايه مي‌شود علاوه بر صدمات جدي به كبد، كليه، چشم و اعصاب شدت اعتياد بيمار را نيز افزايش مي‌دهد.
به گفته كارشناسان ليزردرماني ازجمله اين روش‌ها است كه كاملا غيرعلمي بوده و در هيچ يك از كتاب‌هاي درمان اعتياد صحبتي از آن به ميان نيامده است. با توجه به اينكه اعتياد صرفا بيماري جسمي نبوده و راه حل اصلي درمان آن مسائل روحي و رواني و اقدامات پيشگيرانه از بازگشت مجدد است در روش ليزر درماني مقوله درمان روشني مورد توجه نيست. به همين دليل اين نوع درمان توصيه نمي‌شود.
ازجمله روش‌هاي ديگر، طب سوي است كه يكي از خطرناك‌ترين روش‌هاي درماني اعتياد است. پزشكان معتقدند طب سوي اگرچه از موفقيت بالايي در مرحله سم‌زدايي درمان برخوردار است اما در مقابل، ميزان خطر بالايي نيز در احتمال ابتلا به ايدز و هپاتيت براي معتادان داشته و در صورت بهداشتي و يك بار مصرف نبودن سو‌ها، خطر ابتلا به اين بيماري‌ها جان مراجعه‌كنندگان به اين مراكز را تهديد مي‌كند. از سوي ديگر مراكز غيرمجاز ترك اعتياد با شعار درمان‌هاي چند روزه، درمان با طب سوي و... با تزريق آمپول‌هاي مخدر به عنوان يك روش درماني، شدت اعتياد را تا 100 درصد افزايش داده و بيمار را علاوه بر ماده مخدر مصرفي خود به يك ماده مخدر و تزريقي نيز تبديل مي‌كند.
چگونه با اعتیاد مبارزه کنیم؟
اعتياد به مواد مخدر يكي از مهمترين مشكلات اجتماعي، اقتصادي و بهداشتي است كه عوارض ناشي از آن تهديدي جدي براي جامعه بشري محسوب شده و موجب ركود اجتماعي در زمينه‌هاي مختلف مي‌شود.همچنين ويرانگري‌هاي حاصل از آن زمينه‌ساز سقوط بسياري از ارزش‌ها و هنجارهاي فرهنگي و اخلاقي شده و سلامت جامعه را به مخاطره مي‌اندازد. تحليلگران مسائل سياسي و اجتماعي بر اين باورند كه در تهاجم و نفوذ فرهنگي، پديده مواد مخدر مهمترين عامل به تباهي كشيدن و انحطاط اخلاقي جوامع به شمار مي‌رود. در نتيجه فقط با يك عزم ملي و ايجاد فضاهاي متنوع فرهنگي در كشور مي‌توان از اين آسيب‌هاي اجتماعي كاست. ايجاد امكانات ورزشي، تفريحي، اشتغال و مشاركت در مسائل سياسي، جوانان را از آسيب‌هاي اجتماعي دور مي‌كند. همچنين كارشناسان بر اين باورند كه براي آگاه‌سازي، براي پيشگيري از آلودگي به مواد مخدر اقداماتي همچون برگزاري برنامه‌هاي آموزشي مهارت‌هاي دگي براي دانش‌آموزان به منظور آماده‌سازي و مصونيت آنها از سوء مصرف، پخش سريال‌هاي تلويزيوني، فيلم كوتاه، مستند... و برگزاري جشنواره‌هاي فيلم، فيلمنامه و عكس در راستاي ايجاد جنبش اجتماعي عليه مواد مخدر در ميان اقشار م
ختلف جامعه ازجمله فعاليت‌هايي است كه براي پيشگيري مورد توجه قرار دارد. در اين زمينه نبايد از نقش تشكل‌هاي غيردولتي غافل شد اما اگر اين تشكل‌ها از حمايت‌هاي قانوني دولت محروم باشند با مشكل مواجه خواهند شد و نمي‌توانند در رسيدن به اهداف پيشگيرانه در جهت مبارزه با مواد مخدر چندان مثمر ؤمر باشد. به نظر مي‌رسد هر قدر ستاد مبارزه با مواد مخدر حمايت‌هاي اقتصادي، قانوني، ايجاد مستمر جلسات و در عين حال همايش‌ها و جشنواره‌ها را براي تعامل بيشتر با تشكل‌هاي مردمي و غيردولتي در دستور كار خود قرار دهد، بيشتر مي‌تواند به اهداف مورد نظر خود برسد. چنانچه با مشاركت بيشتر مردم و فعاليت‌هاي نيروي انتظامي به استقبال اين پديده برويم، نتايج مثبتي حاصل خواهد شد.
امروزه تلاش بر اين است كه با ارتقاي سطح آگاهي اقشار مختلف جامعه پيشگيري از اعتياد را بر درمان معتادان مقدم بداريم. هرچند هيچ‌گاه نمي‌توان بطور كامل آن را ريشه‌كن كرد اما مي‌توان اين معضل را به حداقل رساند.
منبع: روزنامه اعتماد