سالگرد پدیده وبلاگ فارسی

به مناسبت شانزدهم شهريورماه، ورود پدیده‌ی وبلاگ فارسی به پنجمین سال حیات خود -
مجید زهری – کانادا- شانزدهم شهريور ماه امسال (نهم سپتامبر) مصادف است با ورود پديده‌ی وبلاگ فارسی به پنجمین سال حیات خود. درست در روز جمعه شانزدهم شهریور 1380 بود که نخستين یادداشت به فارسی در وبلاگ سلمان نوشته و منتشر شد و به اين شکل، پدیده‌ی وبلاگ فارسی متولد گشت. سلمان جريری –نويسنده‌ی وبلاگ سلمان- که در آن زمان دانشجويی 21 ساله بود، در وبلاگ خود نوشت:

Weblog (وب‌نوشت) اصلا يعني جي؟
وب‌نوشت بر و دست نوشت يک اصطلاح من در آوردی است! خيلي جدی نگيريد! اما weblog به وب سايت يا homepage اي ميگن كه شامل نوشته‌های شخصی يک نفر راجع به چيزها و نكات جالبی كه می‌بينه يا بهشون فكر می‌كنه هست. weblog ها معمولا هر روز update مي شوند...
وب نوشت من شامل چه چيزهايي ميشه؟
... از نكات جالبی كه در طول روز از اينور و اونور می‌خونم و می‌شنوم ... تا چيزهای جالبی كه روی وب پيدا می‌كنم ... تا فكرها و نكاتی كه به ذهنم می‌آد ... همه چی...

جالب اين‌جاست که نخستين یادداشتِ وبلاگ فارسی نيز در صدد برآمده بود تا تعريفی از پديده‌ی وبلاگ ارائه دهد.

وبلاگ چيست؟

وبلاگ تارنمايی است که يادداشت‌های شخصی و گاه‌به‌گاه يک فرد را در بر می‌گيرد. به عبارتی، وبلاگ محلی‌ست که فرد آرای خود را بدون واسطه مستقيماً در آن منتشر می‌کند. البته استثنا نيز در اين رابطه وجود دارد که آن وبلاگ‌های گروهی است. از لحاظ ساختار، وبلاگ شامل یک صفحه‌ی اينترنتی است که بسته به خواست گرداننده‌ی آن، يک يا چند يادداشت –به ترتيب تاريخ نشر و از بالا به پايين- بر آن قرار می‌گیرد. با انتشار هر يادداشت جديد، آخرين يادداشت خودبه‌خود به آرشيو منتقل می‌شود. برای ساخت وبلاگ، سرويس‌دهندگان فراوانی خدمات ارائه می‌کنند که شماری از آن‌ها رايگان هستند. برای يافتن آن‌ها کافی است که واژه‌ی Weblog را در جستجوگرهای اینترنتی جستجو کرد.

وبلاگ فارسی کجا ايستاده است؟

در آستانه‌ی ورود به پنجمين سال پاگيری وبلاگ فارسی، آن‌چه امروز از وبلاگ می‌بينيم با تعريف و ذهنيت اوليه‌ی آن فرسنگ‌ها فاصله دارد. امروزه وبلاگ تنها يک "دفترچه يادداشت شخصی"‌ نيست، بل‌که علاوه بر آن، محلی‌ست برای بازتاب انديشه در حوزه‌های مختلف که بسياری از اهل قلم و سياست را به خود جذب کرده است. ورود روزافزون اهل فکر و سياست، به اين حوزه و و رونق بی‌سابقه‌ای بخشيده است. امروز، وبلاگ‌شهر فارسی بیش از هفتاد درصد از توليد زبان فارسی در پهنه‌ی اينترنت را در يد خود دارد. در واقع همين توليد بالا بود که شرکت مایکروسافت را وادار کرد تا در خدمات بعدی خود (بعد از 2003) زبان فارسی را نيز جزو زبان‌های تکنولوِژيک به‌شمار آورد. شمار مخاطبانی که وبلاگ‌های فارسی جذب می‌کنند، از لحاظ تعداد با ديگر تارنماها قابل مقايسه نيست؛ امروز وبلاگ‌هایی که بيش از ده‌هزار بازديدکننده در ماه دارند فراوان‌ به چشم می‌خورند. از لحاظ تعداد و طبق آمار چند موسسه‌ی بين‌المللی، وبلاگ فارسی در مقام چهارمين گروه زبانی در جهان قرار گرفته است و اين خود نشانگر اهميت اين پديده در میان مردم ماست.

تاثير و نقش وبلاگ

به برآورد پژوهشگران، وبلاگ فارسی در چند حوزه تأثیرگذار است. يکی از اين حوزه‌ها سياست است که وبلاگ‌نويسی سياسيون –درون حکومت و اپوزيسيون- و نيز فيلترينگ گسترده‌ی وبلاگ‌ها خود اثبات این مدعاست. از لحاظ اطلاع‌رسانی نيز وبلاگ نقش به‌سزايی در عرصه‌های مختلف –چون فرهنگ، سياست و اجتماع- ايفا کرده‌ است، چه "قابلیت رسانه‌ای" يکی از قابليت‌ها و شاخصه‌های برجسته‌ی وبلاگ است. در واقع وبلاگ کمک کرده است که بسياری از "اسرار مگو" و مطالبی که در رسانه‌های ديگر امکان نشر نمی‌یافتند، منتشر شوند. اين امر هم به آگاهی جامعه یاری می‌رساند و هم بسياری از تابوهای دست‌وپاگير را می‌شکند.
پالودن زبان و بالندگی فکر نيز قابليت ديگری از وبلاگ است. تکلّف‌زدايی، دوری از حاشيه‌روی، باب‌کردن صراحت بيان و مختصر و مفيدگویی محصول وبلاگ‌نویسی و تأثیر فراگير آن بر زبان ماست. هر چند از لحاظ دستوری و قواعد زبان بسياری از وبلاگ‌ها پايبندی کامل نشان نمی‌دهند، امّا تأثير محتوايی بر نثر و زبان فارسی و غنابخشيدن به فرم و طرز بيان و نزديک‌کردن زبان محاوره به زبان کتابت، آثار مفيدی‌ است که از وبلاگ‌نويسی برجا می‌ماند. ضمناً ارتباط مستقيم دو عنصر "فکر" و "زبان" ايجاب می‌کند که با تغيير هر يک، ديگری نيز در همان راستا دگرگون شود، بنابراين، زبان که صراحت و شفافيت بگيرد، ذهن نيز نظم می‌گیرد و فرد منظم می‌انديشد و اين، از گام‌های اساسی به سوی توسعه‌ی فرهنگ است. با درنظر گرفتن اين آثار و نیز بستر بی‌بديلی که وبلاگ‌ها برای ارتباطات انسانی مهيا کرده‌اند، می‌شود گفت که اين روند به دموکراتيک‌شدن زبان و جامعه خواهد انجاميد.
"پررنگ‌شدن فرديت" خود اثری ديگر از آثار وبلاگ‌نويسی است. وبلاگ اين امکان را به فرد می‌دهد که دغدغه‌‌ها و منيات درونی و انديشه‌ی خود را –بدون صافی- بيان کند و بازتاب آن را در مخاطبین خود ببيند. اين سير در بارورکردن انديشه‌ی فرد و بالندگی و باروری شخصيتی و هويتی او نقش انکارناپذيری دارد. تولد فرديت افراد به مثابه قطعه‌ای از پازل جامعه از ارکان مهم ساختن جامعه‌ی مدنی است، زيرا فرد را در جايگاه تعيين‌کننده‌ی سرنوشت خويش می‌نشاند.

کارکرد ويژه‌ی وبلاگ فارسی
کارکرد وبلاگ در حوزه‌ی زبان فارسی با ديگر حوزه‌های زبانی فرق دارد. از آن‌جا که کارکرد وبلاگ ارتباط تام دارد به وضعیت و شاخصه‌های فرهنگی-اجتماعی-سياسی جامعه‌اش، به همين لحاظ وبلاگ فارسی وظايفی را بر دوش گرفته است که در ديگر حوزه‌های زبانی مشاهده نمی‌کنيم. مثلاً در مورد قضيه‌ی ملّی "نام خليج فارس" وبلاگ‌ها نقشی به‌غايت مهم در اطلاع‌رسانی و برانگيختن جامعه و حکومت ايفا کردند. در موارد ديگر از جمله مسئله‌ی رياست جمهوری يا همين قضیه‌ی سد سيوند نيز نقش خبررسانی و ايجاد همآوايی در بين مردم بسيار مهم و به ظنی حتا ممتاز بوده است. به همين لحاظ، نقش کليدی و روبه‌رشد پديده‌ی وبلاگ فارسی در جامعه‌ی امروز ما، بر کس پوشيده نيست.

سخن آخر

در باره‌ی وبلاگ فارسی و نقش آن در جامعه‌ی ايران امروز بسيار بیش از اين می‌توان گفت. نيز در ارتباط با سير رشد و فراگيری چشمگیر وبلاگ‌های فارسی لازم است پژوهش‌های آماری و دقيق صورت گيرد که در حوصله‌ی اين مقال نيست. مهم اما گوشزد روز ميلاد و به‌جا‌آوردن يادمان اين پديده است که حضور کوتاه‌مدت آن در پهن‌دشت فرهنگ، اجتماع و سياست ايران -از لحاظ اثرگذاری و نقشی که ايفا کرده- با ديگر پديده‌ها غير قابل قياس است.

مجید زهری - کانادا
http://majidzohari.blogspot.com