آيا تراژدى مرگ كارتن خواب ها تكرار مى شود؟

وحشت از زمستانى ديگر

گاهى باران نه شاعرانه كه بى رحمانه مى بارد. گاهى باران نه با ترانه كه بازخمه هايى از زخم هاى پيدا و پنهان دگى له شده آدم ها زير بار سنگين ناتوانى و ناچارى مى بارد. گاهى پاييز نه فصل رنگ و باران و ترانه كه ايستگاهى مى شود مملو از ننگ. مملو از زهرى تلخ كه آدمى زاده اى در خواب و پيچيده شده ميان بسترى از فلاكت تصوير مى كند. گاهى سرما درنده تر از لحظه هاى شاعرانه پشت شومينه و پنجره است. گاهى سرما سوهان ناخراش مرگ است كه دمى از هلاك و هلاكت خلاصمان نمى كند. گاهى سرما خود مرگ است اصلاً كه در خيابان ها و ايستگاه ها وپارك هاى بى پناهى شهر قدم مى زند و نوبرانه مدرنيته را به كام مى كشد و تو كارتن خواب ها را مى بينى كه در بسترى از روزنامه هاى لاغر و زخمى با تيترهاى درشت و رنگى كه نفت را و قيمت ۵۷ دلارى اش را فرياد مى ند، نه كه خفته باشند كه مرده اند.از بس كه وامانده چرخه هاى سهمگين اين شهر غدارند. مرده اند بس كه ناخورده اند. مرده اند از بس كه بى پناهند و كو پناهگاهى كه دمى را لااقل به سر آرند و آتشى را روشن كنند. كه از ترس ديده شدن و شناخته شدن جرأت همين جرقه زدن و آتش كشيدن چوبى و تخته اى را نيز ندارند.
براى اولين بار
نام كارتن خواب ها را بسيارى از ما براى اولين بار از اخبار ساعت ۲۱ سيما در شبى برفى و در ۱۷ آذرسال ۸۲ شنيديم. آن جا كه «افشار» گوينده خبر مرگ ۴۰ كارتن خواب از سرما را تكذيب مى كرد و يادم هست كه همان شب با خبرنگارى كه اين خبر را در روزنامه اش زده بود تماس گرفتم و نگران فشارى بودم كه معمولاً اين جور مواقع متوجه خبرنگارهاست. با اين همه و على رغم تكذيب آن خبر، «خبر» كار خودش را كرده بود و زنگ هشدار را به صدادرآورده بود و پس از آن شب بود كه درگذشت پراكنده «كارتن خواب ها» گزارش مى شد و تابو شكسته شده بود و گفتن و نوشتن از كارتن خواب ها مد روز.
سال ۸۳ اما سال خوشبختى كارتن خواب ها بود و اين از سر دلسوزى دانشجويان و به بركت همدردى آن ها نه صدا كه فرياد شد و چه فريادرسايى و چه برنامه متهورانه اى. گروهى از دانشجويان منسوب به «جنبش عدالتخواه دانشجويى» با خيابان خوابى خود در حمايت از كارتن خواب ها در مقابل استاندارى تهران، خواهان نگاه دوباره مردان دولت و مسؤولان به اين موضوع شده بودند. كارى كه معاون اداره كل سياسى امنيتى استاندارى استان تهران را وادار به اعتراف به وجود بيش از ۴۵۰۰ تا ۵ هزار كارتن خواب در سرتاسر تهران بزرگ كرد. يادم هست كه «فيض» در جواب سؤال دانشجويان كه مى پرسيدند شما براى اين ها چه كرده ايد گفت: « در حال حاضر ۱۸۰ بى خانمان جمع آورى و به مركز اسلامشهر منتقل و همچنين حدود ۱۸۰۰ بى خانمان در اردوگاه قرچك ورامين جمع آورى شده اند.» اين صحبت فيض سبب اعتراض دانشجويان و ابراز تعجب آن ها شد و از فردا تعداد واقعى كارتن خواب ها شد مسأله روز و بيا و بگير و ببر كه يكى مى گفت تعداد آن ها اين قدر است و ديگرى مى گفت آن قدر. هر كسى وسط اين دعوا براى خودش نرخ تعيين مى كرد و آسمان هم كار خودش را مى كرد و بار سنگين برف و سرما و يخبندان بود كه برشانه شهر سنگينى مى كرد و به تنور داغ و دعواهايى اين طرف و آن طرفى تنوره مى زد و چهار روز از خوابيدن دانشجويان در مقابل استاندارى تهران نگذشته بود كه قائم مقام وزير رفاه از جمع آورى كارتن خواب ها از سطح خيابان هاى تهران خبر داد و گفت كه «تمام كارتن خواب ها جمع آورى و تحويل سازمان بهزيستى شده اند.»
۲۲ روز پس از آن ديگر مسؤولين بودند كه با قدرت و قوت از جمع آورى كارتن خواب ها حكايت و تعريف مى كردند. «سبوحى بود كه بشكست و آبى كه ريخت» تمام شده بود ظاهراً مرگ كارتن خواب ها. سازمان بهزيستى در اقدامى جلوتر از ديگران حتى از مردم خواست كه اگر كارتن خوابى ديديد با ما تماس بگيريد و موضوع را با ما درميان بگذاريد. حالا ديگر سوژه روز وضعيت و جنسيت و موجوديت كارتن خواب ها بود. يكى از ميانگين سنى آن ها مى گفت و مى نوشت كه «ميانگين سنى كارتن خواب هاى تهرانى ۲۵ تا ۴۵ سال اعلام شده است.» و ديگرى كشف مى كرد كه «تنها ۲ درصد جمعيت كارتن خواب ها را زنان تشكيل مى دهند.» كار حتى از اين هم بالاتر گرفت و كنكاش ها به جايى رسيد كه معلوممان شد تعداد كارتن خواب هاى جمع آورى شده. نه ۴ هزار و پانصد نفر كه مجموعاً ۸۲۵ نفر بوده و در ميانشان بيماران روانى مزمن، سالمندان، معلولان جسمى حركتى و ذهنى و افراد بى سرپرست يا بدسرپرست (معتادين، زنان ويژه، نوجوانان و...) بوده اند و اتفاقاً برخى از كارتن خواب ها از سطح سواد خوبى برخوردارند. به طورى كه سطح تحصيلات ۷۰ نفرشان متوسط، ۹۰ نفر ديپلم، ۱۷ نفر فوق ديپلم و ۱۲ نفر نيز ليسانس و بالاتر دارند و از خودمان نپرسيديم كه آيا اين حقايق آينه اى روبرومان نيست؟ آيا اين آمار و ارقام حكايت تلخ و گده اى از واقعيات درپوشى شده اطراف ما نيست؟
امسال يك ميليارد تومان
فصل سرماى سال ۸۴آغاز شده است و به بركت همين سرماست كه بالاى بام شهرمان برف نشسته است و اين تلخ ترين خبر براى كارتن خواب هاست. با اين همه خبرهاى تلخ ترى هم براى آن ها وجود دارد. چنانكه دكتر فقيه سرپرست سازمان بهزيستى كشور در حاشيه ديدار مردمى اش به خبرنگاران گفته است: «بر اساس آمارهاى موجود كارتن خواب هاى جمع آورى شده در سال گذشته، به ازاى هر نفر ۱۰۰ هزار تومان هزينه نگهدارى داشته اند و بدين ترتيب ما نيازمند يك ميليارد تومان اعتبار براى نگهدارى اين افراد در سال جارى هستيم.»
اين در حالى است كه رئيس كميسيون فرهنگى اجتماعى شوراى اسلامى شهر تهران با اشاره به اين كه تاكنون هيچ اقدامى براى رفع مشكل دستگاه هاى مسؤول ساماندهى كارتن خواب ها در تهران توسط دولت انجام نشده است مى گويد: «هيأت دولت هر چه سريعتر بايد تا قبل از فرارسيدن سرما و مرگ و مير بى خانمان ها و كارتن خواب ها نسبت به تأمين اعتبار ساماندهى آن ها توجه جدى كند.»
رسول خادم ادامه مى دهد كه «على رغم پيگيرى هاى به عمل آمده توسط شوراى اسلامى شهر تهران، سازمان بهزيستى و اعلام مشكل متعدد توسط شهردارى و نيروى انتظامى و ساير دستگاه هاى اجرايى براى ساماندهى وضعيت كارتن خواب ها و بى خانمان ها هنوز هيچ اقدامى براى رفع مشكل سازمان بهزيستى و وزارت بهداشت و درمان جهت ساماندهى اين مددجويان صورت نگرفته است.»
او مى افزايد: سازمان بهزيستى با حداقل اعتبار موجود در تلاش براى ساماندهى و ترخيص بى خانمان هايى است كه بعضاً ۸ ماه در مركز نگهدارى موقت اسلامشهر رسوب كرده اند؛ اما تا زمانيكه هيأت دولت اعتبار لازم را به اين سازمان و وزارت بهداشت اختصاص ندهد، هيچ اقدام مؤثرى در تسريع روند جمع آورى و ساماندهى كارتن خواب ها صورت نخواهد گرفت.
خادم با بيان اين كه تهران داراى بيشترين بى خانمان و كارتن خواب در سطح كشور است، تصريح مى كند: هيأت دولت بايد هر چه سريع تر با اختصاص اعتبار لازم مانع از قفل شدن مراكز نگهدارى موقت كارتن خواب ها شود.» او ادامه مى دهد: «على رغم اينكه ساماندهى كارتن خواب ها بسيار حائز اهميت بوده و در حقيقت جان تعدادى از افراد آسيب ديده در خطر است اين موضوع هنوز در هيأت دولت مطرح نشده است.»
خادم در حالى اين حرف ها را زده است كه بزرگترين مركز نگهدارى بى خانمان ها در اسلامشهر در حال حاضر به دليل ناتوانى مالى بهزيستى براى تحويل گرفتن ۲۰۰ بى خانمان با شرايط سختى مواجه شده و بيم آن مى رود كه اين مركز به گفته برخى مسؤولان، ديگر پذيراى بى خانمان هاى جديد نباشد.
به گفته اغلب كارشناسان امور اجتماعى، در حال حاضر در مورد كارتن خواب ها آنچه بيش از هر موضوع ديگرى اهميت دارد استمرار جنبشى است كه در سال گذشته توسط دانشجويان عدالت جو پى ريزى شده بود با اين همه «نژادبهرام» مديركل امور اجتماعى استاندارى تهران مى گويد: تمامى يكهزار و ۶۰۰ كارتن خواب جمع آورى شده، مورد آزمايش و پالايش قرار گرفتند و به جز حدود ۲۰۰ نفر كه در مركز اسلامشهر نگهدارى مى شوند و بر اساس حكم دادگاه بايد از سوى بهزيستى تحويل گرفته شوند و البته بهزيستى نيز اين موضوع را قبول دارد ولى به دليل مشكلات مالى اعلام كرده كه فعلاً قادر به تحويل گرفتن و ساماندهى بى خانمان ها نيست.»
در همين رابطه دكتر صمدى، مديركل بهزيستى استان تهران مى گويد: «بهزيستى به دليل نداشتن اعتبار كافى در پرداخت يارانه به ازاى هر سالمند، بيمار روانى مزمن و يا معلول براى نگهدارى در مراكز غيردولتى، امكان تحويل گرفتن ۲۰۰ نفر مذكور را ندارد.»
او با بيان اينكه حتى هنوز بابت تحويل دادن حدود ۱۰۰ نفر كارتن خواب در سال گذشته، به مراكز غيردولتى و خيريه بدهكاريم مى گويد: «در صورت تأمين اعتبار لازم براى ساماندهى ۲۰۰ بى خانمان جمع آورى شده، آن ها را تحويل مى گيريم و البته استمرار و پايدارى اين بودجه در سال هاى آتى بسيارضرورت دارد.»
در عين حال «واعظ مهدوى» معاون سياستگذارى و برنامه ريزى وزارت رفاه مى گويد: «مبلغ ۴ ميليارد تومان اعتبار به منظور پيشگيرى از آسيب هاى اجتماعى در تبصره ۱۵ قانون بودجه سال گذشته براى وزارت رفاه لحاظ شده كه از اين ميزان حدود ۵۰۰ ميليون تومان براى ساماندهى گروه هاى بى خانمان اختصاص داده شده است. البته با توجه به اين كه اين مبلغ جوابگوى نياز كشور نيست، بر اساس برآورد صورت گرفته مقرر شده است كه به ازاى هر نفر روز نگهدارى افراد بى خانمان و كارتن خواب حدود ۲۵۰۰ تومان پرداخت شود.»
وى معتقد است اين ميزان اعتبار براى تأمين هزينه ها كافى نيست و تنها ناظر بر هزينه خورد و خوراك است. اما طبق برآورد انجام شده و تقاضاى سازمان بهزيستى مبلغ ۶۰۰ ميليون ريال براى پرداخت به بهزيستى استان تهران تأمين اعتبار شده است كه وى مى گويد: «اميدواريم مشكل تحويل اشخاص مستقر در مركز اسلامشهر بدين وسيله مرتفع شود.»
واعظ مهدوى مى افزايد: «با توجه به حضور ۲۰۰ كارتن خواب در انتظار ساماندهى در مركز اسلامشهر، با احتساب ۲۵۰۰ تومان براى هر نفر - روز، ماهانه حدود ۱۵ ميليون تومان اعتبار مورد نياز است، بنابراين اين اعتبار نياز ۴ ماه را تأمين مى كند كه در مرحله بعدى با دريافت كمك هاى دولتى و اعتبارات پيش بينى نشده، اميد مى رود اقدامات بعدى بموقع به اجرا گذاشه شود.
با اين همه به نظر مى رسد كه موضوع اصلى اين پروژه، يعنى «عدم بازگشت كارتن خواب ها به خيابان» دچار سرنوشت نامعلومى خواهد شد. چرا كه براى حل اين معضل اساساً بودجه اى تعريف نشده و همه چيز منوط به تصميمى جدى براى حل مسأله كارتن خواب ها در زمستان امسال است. آيا چنين عنايتى اتفاق مى افتد؟
منبع: ایران