مهار ایدز از پایگاه های دینی- همکاری دانشگاه امام صادق و مرکز مقابله با ایدز سازمان ملل
Sat, Dec 17, 2005- شنبه ۲۶ آذر ۱۳۸۴
پس از گذشت چهار سال از تدوين برنامه استراتژيك كشور براى مهار و كنترل ايدز در سال ۲۰۰۱ با حمايت گسترده تر آژانس هاى بين المللى سازمان ملل مبلغان مذهبى نيز به صف «بسيج همگانى در برابر ايدز» خواهند پيوست، خبرى كه جسته و گريخته از زبان مسئولان بهداشتى كشور همزمان با روز جهانى ايدز در همايش ها و برنامه هاى مختلف اعلام شد. به نظر مى رسد حركت جهانى براى كنترل ايدز اين رويكرد را دنبال مى كند كه تا نگرش مسئولان كشورها نسبت به ايدز تغيير نكند نمى توان به برنامه ريزى منسجم و همه جانبه اى براى مهار ايدز دست يافت. نقش مبلغان مذهبى به دليل ارتباط مستقيم با مردم در مهار و كنترل ايدز، تجربه اى است كه در كشورهاى اسلامى ديگر هم اتفاق افتاده به طورى كه چند ماه پيش تعدادى از علماى اسلامى كشورهاى مسلمان در نشستى در قاهره تعهدنامه اى را براى انجام اقداماتى در مهار ايدز امضا كردند.
در كشور ما در سال هاى ۶۸ و ۶۹ مبلغان مذهبى در مواجهه با يك بحران اجتماعى براى برنامه كنترل مواليد در كشور وارد ميدان شدند و با همكارى حوزه علميه قم و وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكى جزوه هايى تهيه و جلساتى آموزشى براى مبلغان مذهبى برگزار شد. در بحث كاهش اعتياد هم گفته مى شود مبلغان مذهبى اقداماتى انجام داده اند. بنابراين مى توان گفت اين اولين بارى است كه مبلغان مذهبى با همكارى دانشگاه امام صادق(ع)، دانشگاه مفيد قم، يونيسف و وزارت بهداشت در مهار يك بحران اجتماعى مشاركت مى كنند. اولين قدم اين حركت تهيه كتابى براى رهبران مذهبى ايرانى توسط دانشگاه امام صادق و نقد و بررسى آن در نشست هايى توسط دانشگاه مفيد قم با حضور طرفين پروژه، جمعى از علماى حوزه علميه قم و اساتيد دانشگاه ها است. پيش از اين كتابى جهانى توسط يونيسف با عنوان «ايدز و رهبران مذهبى» در اختيار كشورها قرار مى گرفت اما با توجه به اينكه به گفته كارشناسان كتاب فوق با رويكردى جهانى مبلغان تمام اديان دنيا را شامل مى شد، قرار بر اين شد كه يك ويرايش بومى براى مبلغان مذهبى ايرانى نوشته شود. در حال حاضر۸۰ درصد متن اوليه توسط معاونت پژوهشى دانشگاه امام صادق(ع) تهيه شده است و براى نقد و بررسى به دانشگاه مفيد قم فرستاده مى شود. اين كتاب شش بخش اساسى دارد كه به ترتيب سرفصل هاى آن نقش اجتماعى روحانيت و ضرورت مسئولت پذيرى روحانيت در مواجهه با ايدز، آگاهى هاى مورد نياز روحانيون در مورد ويژگى هاى زيست شناختى و آثار سوء اجتماعى و اقتصادى ايدز، نقش پيشگيرانه روحانيت در مواجهه با ايدز براى عموم مردم، رابطه روحانيت و گروه هاى پرخطر و نقش روحانيت در كاهش خطرپذيرى در اين گروه ها، مواجهه روحانيت با افراد درگير با ايدز و منابع و مراجعى براى استفاده و مطالعه بيشتر روحانيون هستند.
حجت الاسلام دكتر حسام الدين آشنا، معاون پژوهشى دانشگاه امام صادق(ع) و عضو هيات علمى دانشكده معارف اسلامى، فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق دو هدف اصلى از تهيه اين كتاب را افزايش حساسيت روحانيون شيعه در ايران نسبت به پديده هايى مانند ايدز و توانمندسازى آنها براى مواجهه دينى با اين پديده عنوان مى كند و مى گويد: «در اين كتاب دو رويكرد عمومى و اختصاصى به ايدز وجود دارد. رويكرد عمومى به اين مسئله مى پردازد كه طبق تحقيقات مختلفى كه در داخل و خارج ايران در دهه ۹۰ و در ابتداى قرن جديد و بر پايه دو نظريه مهار اجتماعى و يادگيرى اجتماعى صورت گرفته افرادى كه وابستگى مذهبى داشته و رفتار مذهبى پررنگ ترى دارند در مورد آسيب هايى مثل اعتياد و روابط جنسى ناسالم مصونيت بيشترى دارند، پس روحانيت بايد نسبت به ترويج سبك زندگى مومنانه در جامعه حساسيت بيشترى داشته باشد. رويكرد اختصاصى ما در مورد ايدز اين است كه روحانيت مى تواند به گسترش شبكه هاى اجتماعى كه گروه هاى جوان و نوجوان را تحت مراقبت و هدايت قرار مى دهد، اهتمام ورزد. در اين راستا مساجد مى توانند پايگاه هايى براى مواجهه با ايدز باشند كه البته اين فقط مربوط به قشر مذهبى نمى شود بلكه از طريق آگاه سازى قشر مذهبى كه بيشترين افراد در تماس با روحانيت هستند و كسانى كه با اين قشر مذهبى هم در تماس هستند مى توانند تحت تاثير قرار بگيرند.»
دكتر آشنا در اين باره كه پيش از اين هم به شكل آكادميك به نقش روحانيت در حل معضلات اجتماعى توجه شده يا خير مى گويد: «فكر مى كنم در حوزه علوم سياسى و به خصوص پيشگيرى از اعتياد به اين نقش توجه شده بود اما در زمينه ايدز تا به حال يك رويكرد سكوت، انكار و طرد وجود داشته و ما تلاش مى كنيم اين رويكرد به گفت وگو، راهنمايى و محبت تغيير كند.»
• تلاش براى وفاق سازى
متن كتاب كه تهيه شود مهمترين بخش پروژه يعنى تلاش براى وفاق سازى در جامعه روحانيت نسبت به اصول راهكارها شروع مى شود. دكتر آشنا درباره موفقيت پروژه و رسيدن به اهداف تعريف شده آن مى گويد: «به نظر مى رسد پس از دوره هاى مختلفى كه به روحانيت گذشته و نقش پررنگ سياسى آن در جامعه ايران وقت آن رسيده كه رويكرد خدمات اجتماعى هم در ميان روحانيت جايگاه خودش را پيدا كند. اين رويكردى است كه سال ها توانسته بود روحانيت به دور از قدرت سياسى را در ميان مردم محبوب و محترم نگه دارد. ما تلاش مى كنيم با اين ايده و ايده هاى ديگر روحانيت اجتماعى را در كنار روحانيت سياسى تقويت كنيم.»
مخاطبان هدف اين كتاب را ائمه جماعات و جمعه، مبلغان نوبه اى، مبلغان شاغل در پادگان هاى نظامى، زندان ها و روحانيونى كه در نهاد رهبرى در استان ها با قشر جوان سروكار دارند، تشكيل مى دهند. مبلغان نوبه اى طلابى هستند كه در ايام خاص مثل ماه رمضان و دهه محرم به طور موقت به شهرستان ها و روستاها براى تبليغ فرستاده مى شوند. ائمه جماعات روحانيونى هستند كه وظيفه روزمره برگزارى نماز جماعات را در مساجد به عهده دارند. ائمه جمعه نمازهاى جمعه را برگزار مى كنند.
درباره اينكه چرا تدوين اين كتاب به عهده دانشگاه امام صادق(ع) گذاشته شده، دكتر آشنا مى گويد: «دانشگاه امام صادق(ع) به علت داشتن دانشكده معارف اسلامى، فرهنگ و ارتباطات عملاً سه حوزه دين، فرهنگ و ارتباطات را دربرمى گيرد و جايگاه مناسبى است براى انجام تحقيقاتى كه در اين حوزه ها است. واگذارى اين پروژه به دانشگاه ما شايد از باب ظرفيت مطالعات مشترك دينى، اجتماعى و فرهنگى در اين دانشگاه بوده است.»
• ايدز يك خواب نيست
حجت الاسلام دكتر ناصر الهى قائم مقام رياست دانشگاه مفيد قم و داراى مدرك دكتراى علوم اقتصادى درباره نگرانى از واكنش هاى مخالف در برابر اين پروژه مى گويد: «از نظر بنده هر چه ما غيرشفاف عمل كنيم و سعى در كتمان مسائل داشته باشيم و مسائل را به راحتى با مردم در ميان نگذاريم، بيشتر متضرر مى شويم. اما اگر به روش تبليغى انبيا كه خيلى راحت با مردم صحبت مى كردند، مشكلات را بگوييم، نتايج مطلوب ترى به دست مى آوريم.»
وى تاكيد مى كند: «فقه شيعى ما داراى قابليتى است كه اگر توسط مبلغان به خانواده ها منتقل شود از معضلات بسيارى در جامعه جلوگيرى مى كند. جامعه ما جامعه جوانى است، نياز به هدايت و رهبرى درست دارد. بايد سعى شود مبلغان خانواده ها را آگاه كنند كه به سر پسرها و دخترهاى جامعه ما تحت هدايت و با اشراف خانواده و در چارچوب تعاليم اسلامى با يكديگر روابط منطقى و معقول داشته باشند. به نظرم تا اندازه زيادى تنگ نظرى در ارتباط دختر و پسر جامعه را به بيمارى هاى بسيار خطرناكى مبتلا مى كند و اينجا است كه نقش مبلغان مذهبى در هدايت خانواده ها بسيار مهم است.» حجت الاسلام الهى درباره ضرورت طرح مهار ايدز توسط مبلغان مذهبى معتقد است: «با توجه به تعاليم اسلامى و اينكه حوزه علميه قم تلاش گسترده اى براى حضور جدى تر در مسائل روز اجتماع و سعى در كم كردن فاصله خود با وضعيت حاضر دارد به نظر نمى رسد مقاومت چندانى در همكارى براى اجراى اين پروژه داشته باشيم. از طرف ديگر در مواجهه با آسيب هاى اجتماعى كشورهاى ديگر به صراحت و بدون لكنت زبان لفظ بحران را به كار مى برند و در مقابله با آن كوشش هاى جدى انجام مى دهند اما ما از مسكن هايى مثل نفى و انكار استفاده مى كنيم و از نظر روانى سعى مى كنيم جامعه را آرام كنيم در صورتى كه با نگاهى به آمارها فكر مى كنم ما سال ها پيش بايد لفظ بحران را در مواجهه با ايدز به كار مى برديم. ما در سوره يوسف مى خوانيم كه حضرت يوسف صرفاً به خاطر يك خواب كلى برنامه ريزى و تدبير انجام مى دهد و هفت سال با شدت زياد زراعت مى كنند و گندم مى كارند در حالى كه ما با وجود آمارها و واقعيت هاى موجود احساس نمى كنيم بايد براى آنها تدبير و برنامه ريزى داشته باشيم. اين خيلى زيانبار و خطرآفرين است. اسلام نسبت به اصل آموزش بسيار تاكيد دارد و معتقد است كه همه افراد بدون رودربايستى بايد در مورد مسائل مهم زندگى آموزش ببينند و به همين دليل هم در زمينه هاى بهداشتى احكام بسيارى وجود دارد.»
• روايت يونيسف از پروژه نقش مبلغان مذهبى
دكتر ميترا معتمدى كارشناس برنامه هاى ايدز/ HIV سازمان ملل هدف اصلى پروژه هاى يونيسف را حمايت و تقويت برنامه هاى دولت عنوان مى كند و درباره پروژه نقش مبلغان مذهبى در ايدز مى گويد: «اين پروژه با نظارت و همكارى وزارت بهداشت و يونيسف و به صورت مشترك با دانشگاه امام صادق(ع) و دانشگاه مفيد قم با هدف نهايى ارتقاى سطح آگاهى نسبت به HIV /ايدز و كمك از مراجع روحانيت براى آموزش مردم طراحى شده است. اولين حركت در اين پروژه تهيه متنى است كه توسط روحانيت دانشگاه امام صادق(ع) نوشته مى شود. در حال حاضر در مرحله تهيه متن آموزشى هستيم و بعد از آماده شدن پيش نويس با نظر دو دانشگاه و وزارت بهداشت اين متن نهايى مى شود و يونيسف براى چاپ آن كمك مى كند. برنامه هايى نيز مثل برگزارى كارگاه هاى آموزشى براى سطوح مختلف مبلغان مذهبى در نظر گرفته شده كه در برنامه هاى بعدى طراحى مى شود.»
دكتر معتمدى درباره زمان اتمام پروژه مى گويد: «قرار است كه تا پايان سال ۲۰۰۵ متن پيش نويس تهيه، بررسى و اصلاح شود و متن نهايى براى سال ۲۰۰۶ وارد مرحله چاپ شود.»
منبع: شرق