ديالكتيك شعار «حق مسلم»

شعار «انرژى هسته اى حق مسلم ماست» سمبل ادبيات حق محور، آن هم از نوع «مسلم»اش است كه در شعارهاى پس از انقلاب بى سابقه بوده است كه مى تواند نشان از گذار از دوران «تكليف مدارى» امت به دوران «حق مدارى» ملت باشد. از طرف ديگر اگر اين شعارها در دوران رياست جمهورى اصلاح طلبان مطرح مى شد، ممكن بود آن را از تاثير ادبيات اشخاصى مانند دكتر سروش كه در بسط تئوريك اين مسئله بحث هاى بسيارى داشته است، بر بخشى از اصلاح طلبان قلمداد كرد، ليكن طرح اصلى اين شعار در دوره رياست جمهورى احمدى نژاد كه متكى به تئورى ها و حمايت هاى فكرى آيت الله مصباح يزدى كه طرفدار اصلى نظريات انسان مكلف است بسيار عجيب به نظر مى رسد.

اينكه انسان در انجام بسيارى از امور مكلف است يا محق، يكى از بحث هاى اساسى سال هاى اخير در بين نيروهاى فكرى سنتى و مدرن بوده است. تفكر رسمى تبليغ شده نسبت به مردم در تمامى اين سال ها تكليف محور بوده و نمود عينى آن در شعارها و يا جملات مقامات و رسانه هاى رسمى در دعوت از مردم و تاكيد بر انجام تكاليف و اداى وظايفشان تبلور يافته است. در همين حال نظرات انتقادى به نگاه رسمى و همچنين گرايشات نوگرايانه به اسلام، بر عكس به انسان حق دار و حقوق آن تاكيد كرده و همواره منتقد نقض حقوق شهروندان ايرانى، مانند حق آزادى هاى سياسى، اجتماعى و فرهنگى و يا به طور كلى حقوق مندرج در اعلاميه جهانى حقوق بشر بوده اند.اما در سال هاى اخير گهگاه ديده شده است كه در بيانات رسمى از حقوقى براى شهروندان صحبت به ميان آمده است كه در گذشته اين موارد بعضاً تكليف آنان تلقى مى شده است. يقيناً اين مسئله به دليل تغيير فكرى در اين بخش نبوده است، بلكه آن را بيشتر مى توان ناشى از موردپسند بودن اين نوع ادبيات در نزد نخبگان و حتى عموم مردم دانست كه باعث جايگزينى بيان حق محور به جاى ادبيات تكليف مدار شده است. اما اوج اين چرخش كلامى را مى توان در مواجهه با مسئله انرژى اتمى و شعار بسيار معروف آن مشاهده كرد. شعار «انرژى هسته اى حق مسلم ماست» سمبل ادبيات حق محور، آن هم از نوع «مسلم»اش است كه در شعارهاى پس از انقلاب بى سابقه بوده است كه مى تواند نشان از گذار از دوران «تكليف مدارى» امت به دوران «حق مدارى» ملت باشد. از طرف ديگر اگر اين شعارها در دوران رياست جمهورى اصلاح طلبان مطرح مى شد، ممكن بود آن را از تاثير ادبيات اشخاصى مانند دكتر سروش كه در بسط تئوريك اين مسئله بحث هاى بسيارى داشته است۱، بر بخشى از اصلاح طلبان قلمداد كرد، ليكن طرح اصلى اين شعار در دوره رياست جمهورى احمدى نژاد كه متكى به تئورى ها و حمايت هاى فكرى آيت الله مصباح يزدى كه طرفدار اصلى نظريات انسان مكلف است ۲ بسيار عجيب به نظر مى رسد.اما آنچه موجب مى شود تا از شعار حق مسلم استقبال شود، تاثير ديالكتيكى اين شعار است كه باعث مى شود تز اين شعار، با توليد آنتى تز شعارها و مطالبات حق مدار ديگر، به سنتز توجه بيشتر ملت و درخواست حقوق مسلم ديگرشان از دولت منجر شود.در هر حال اگر چه اين شعار از سوى برخى گروه ها كه بر تكليف تاكيد دارند، صادر شده است، ليكن باعث گسترش يكى از اصلى ترين شعارهاى فكرى منتقدان و نيروهاى تحول خواه كه همان اصرار بر «حقوق مسلم» شهروندان است، توسط رسانه ها و دستگاه هاى تبليغاتى رسمى شده است و اين امر خواه ناخواه باعث نفوذ باور «حق دارى» در ملت ايران مى شود و زمينه مناسبى براى تاكيد و مطالبه حقوق مسلم ديگر ملت را فراهم مى آورد، همانگونه كه اين روزها ديده مى شود كه مطالبات ديگر برآمده از اين شعار نزد مردم، مهم شده است.طرح بيشتر اين مطالبات همان ديالكتيك شعار «حق مسلم» است. همچنين فراتر از طرح برخى شعارهاى اين روزها دائماً از طرف گروه ها و افراد حتى شهروندان عادى درباره حقوق مسلم ديگر بسيار سخن رانده مى شود.۳ كه همگى نياز پاسخگويى را بيش از پيش مى سازد.البته در اين ميان بسيارى نگران اين مسئله اند كه طرح اين شعارها نه تنها باعث پيشرفتى در ميزان توجه به ديگر حقوق اساسى ملت نخواهد شد، بلكه تنها موجب از معنا انداختن و تهى كردن واژه «حق مسلم» مى شود.البته از معنا انداختن مفاهيم، خود در آينده مى تواند باعث مشكل خلاء ارزشى براى كسانى شود كه براى توجيه اقدامات خود، بى محابا به ذبح تمامى مفاهيم باارزش پرداخته اند.
منبع: شرق

پى نوشت ها:
۱- در مقابل تكليف خواهان بر حقوق خود پابفشاريد و در مقابل قرائت هاى رسمى، از كثرت قرائات دفاع كنيد. قسمتى از سخنرانى دكتر سروش در همايش برگزار نشده «تبيين عدم خشونت» در دانشگاه خواجه نصير در تاريخ ۲۰/۴/۷۹ و همچنين مراجعه شود به سخنرانى حقوق بشر و تكاليف دينى در كتاب آيين شهريارى و ديندارى ، انتشارات صراط.
۲- به طور نمونه سخنرانى آيت الله مصباح يزدى با عنوان «انتخاب اصلح، تكليف الهى» در جمع خواهران دفتر پژوهش هاى فرهنگى ۲۲/۱/۱۳۸۴.
۳- به طور نمونه سخنرانى مهندس سحابى در سالگرد دكتر سحابى در حسينيه ارشاد ۲۴/۱/،۸۵ اصول قانون اساسى كه حق مردم را تضمين مى كند نيز حق مسلم ماست، آزادى و نفى هرگونه استبداد نيز حق مسلم ماست، توسعه و پيشرفت نيز حق مسلم ماست...