احتمال تجدیدنظر ایران در روابط با سوریه
25 تیر ماه 1387
از روزنامه کارگزاران
حسین شریعتمداری» مدیرمسوول «كیهان» دیروز در گفتوگو با روزنامه «الشرقالاوسط» چاپ لندن درباره از سرگیری گفتوگوهای سوریه و اسرائیل به مقامات دمشق هشدار داد. شریعتمداری گفت: «در صورتی كه سوریه به توافقنامه صلح با اسرائیل برسد و این رژیم را به رسمیت بشناسد، تغییرات اساسی در روابط تهران و دمشق ایجاد خواهد شد.» از زمان از سرگیری مذاكرات میان اسرائیل و سوریه كه با میانجیگری تركیه انجام میشود، مقامات جمهوری اسلامی ایران از موضعگیری منفی علیه دمشق خودداری كردهاند. منوچهر متكی وزیر امور خارجه ایران در زمان آغاز مذاكرات اسرائیل و سوریه در یك موضعگیری اعلام كرده بود كه ایران از سوریه برای بازپسگیری جولان حمایت میكند و اسرائیل در شرایطی قرار دارد كه مجبور به تخلیه جولان است. اما حسین شریعتمداری مدیرمسوول روزنامه كیهان كه تحلیلهای وی معمولا نزد ناظران سیاسی قابل اعتناست و همواره بازخوردهایی در پی دارد، نخستین كسی است كه به صراحت از ایجاد تغییر در روابط ایران و سوریه سخن گفته است. اظهارات شریعتمداری را شاید بتوان هشداری به سوریه تلقی كرد. شریعتمداری گرچه در این مصاحبه میگوید كه نظر شخصی خود را بیان میدارد، اما در عین حال بر این نكته نیز تاكید میكند كه «معتقدم ملت ایران نیز چنین نظری دارند.» به گزارش خبرگزاری فارس، شریعتمداری در این مصاحبه گفته است: «ایران هرگز رژیمی به نام اسرائیل را در منطقه به رسمیت نمیشناسد و از مذاكره كشورهای اسلامی مثل تركیه و سوریه با آن نیز احساس رضایت نمیكند. او هرگونه مقایسه بین مذاكرات غیرمستقیم سوریه و رژیم اسرائیل با میانجیگری تركیه با مذاكرات حماس با تلآویو با میانجی مصر برای رسیدن به آتش بس و همچنین مذاكرات این رژیم با حزبالله از طریق آلمان برای تبادلاسرا را رد كرده و گفته كه «مذاكرات حزبالله با اسرائیل از طریق آلمان برای تبادلاسرا و نیز مذاكرات حماس با تلآویو برای رسیدن به آتشبس، با مسئله مذاكرات سوریه با اسرائیل از طریق تركیه متفاوت است.» شریعتمداری، خاطرنشان كرد: «حزبالله مثل ایران رژیم اسرائیل را در منطقه به رسمیت نشناخته است. تبادلاسرا كاملا با مسئله مذاكرات صلح متفاوت است. حماس نیز همچون حزبالله اسرائیل را به رسمیت نشناخته و توافق آتشبس به معنای پذیرش و به رسمیت شناختن اسرائیل نیست.» او در پایان این گفتوگو تصریح كرد «در صورتی كه سوریه با اسرائیل توافقنامه صلح امضا كند این به معنای به رسمیت شناختن اسرائیل است و این به تغییرات در ماهیت روابط ایران و سوریه میانجامد.» اسرائیل و سوریه پس از هشت سال، گفتوگوهایی را به منظور دستیابی به صلح و بازگرداندن بلندیهای جولان به سوریه به طور مستقیم و غیرمستقیم با وساطت تركیه آغاز كردهاند. آغاز این مذاكرات روابط ایران و سوریه را در هالهای از ابهام فروبرده است. اعتراض به مذاكرات اسرائیل و سوریه تنها نسبت به رسمیت شناختن یا نشناختن رژیم اسرائیل از سوی سوریه نیست، بلكه شرط اسرائیل برای بازپس دادن جولان موضوعی است كه نگرانیهایی را برای ایران، حماس و حزبالله لبنان ایجاد كرده است. اسرائیل یكی از شروط صلح با سوریه و پس دادن بلندیهای جولان را تجدیدنظر این كشور در روابطش با تهران و قطع حمایت از حماس و حزبالله اعلام كرده و سوریه نیز پیشنهاد بازپس دادن جولان را در مقابل یك صلح پایدار میان دو كشور رد نكرده است. با وجودی كه سوریه در آغاز این مذاكرات اعلام كرد كه حاضر نیست بر سر روابط خود با دیگر كشورها با اسرائیل به مصالحه بپردازد اما با اظهارات اخیر شریعتمداری و ادامه روند مذاكرات میان اسرائیل و سوریه ممكن است چنین بنماید كه سوریه برای بازپسگیری جولان شرط اسرائیل را پذیرفته است. بلندیهای جولان، كه از نظر نظامی موقعیتی مهم دارد، در جریان جنگ سال 1967 اعراب و اسرائیل به تصرف ارتش اسرائیل درآمد و از آن زمان تاكنون در اشغال این كشور است. آغاز مذاكرات میان اسرائیل و سوریه و تلاش برای برقراری صلح میان دو كشور در صورت تحقق میتواند سوریه را یك گام از ایران دور كند؛ اقدامی كه طبیعتا از سوی ایران چندان مورد پسند نیست.
سابقه روابط
روابط ایران و سوریه پس از انقلاب همواره روندی رو به رشد داشته است. دو كشور این همكاریها را «استراتژیك» میخوانند اگرچه سوریه تاكنون در مجامع بینالمللی از حامیان ایران بوده و از حقوق هستهای ایران دفاع كرده است. این كشور در نهادها و مجامع بینالمللی همواره به نفع ایران رای داده است. سوریه تحت رهبری حافظ اسد، پدر رئیسجمهور فعلی، در زمان جنگ ایران و عراق، تنها كشور عربی بود كه تا پایان جنگ در كنار ایران ماند و از این كشور حمایت كرد. در آن زمان، دولت حزب بعث در سوریه، كه تحت تسلط شیعیان علوی بود و با دولت حزب بعث در عراق رقابتی دیرینه داشت، به جای حمایت از یك كشور عربی، به طرفداری از ایران پرداخت و از جمله لوله انتقال نفت عراق از طریق سوریه را قطع كرد. ایران نیز در مقابل از لحاظ اقتصادی به سوریه یاری رسانده و نفت خود را به بهای اندكی در اختیار سوریه قرار داده است. دو كشور از سوی آمریكا بارها به دخالت و تلاش برای بیثباتی در عراق، لبنان و مناطق فلسطینی متهم شدهاند؛ اتهامی كه از سوی ایران و سوریه رد شده است. ایران و سوریه در بسیاری از مسائل منطقهای و بینالمللی اشتراكنظر دارند. در مورد مسئله فلسطین، دو كشور خواهان پایان اشغال سرزمینهای فلسطینی از سوی اسرائیل و تامین حقوق فلسطینیان از جمله آوارگان فلسطینی هستند. دو كشور از گروههایی مانند حماس در مناطق فلسطینی حمایت میكنند كه از سوی اسرائیل، آمریكا و اتحادیه اروپا به عنوان گروهی تروریستی شناخته میشود. در مورد عراق، هر دو كشور خواهان پایان یافتن حضور نظامی آمریكا در این كشور هستند و میگویند كه ادامه حضور این نیروها باعث شده تا ناآرامیها در عراق ادامه یابد. در لبنان نیز ایران و سوریه متهم به دخالت در اوضاع داخلی و تلاش برای بیثبات كردن دولت فواد سنیوره، نخستوزیر این كشور هستند كه مورد حمایت آمریكا و كشورهای اروپایی است. این اتهام از سوی هر دو كشور رد شده است. اگرچه ایران و سوریه روابط نزدیك و مستحكمی داشتهاند، اما غرب همواره تلاش داشته تا سوریه را از حلقه دوستان ایران دور كند. از زمان آغاز مذاكرات اسرائیل و سوریه حماس و حزبالله لبنان نیزهمچون ایران هیچگونه موضعگیری منفی علیه سوریه نداشتهاند. شیخ حسن نصرالله رهبر حزبالله لبنان اخیرا در گفتوگویی در این رابطه گفت كه اطمینان دارد سوریه هرگز از مواضع خود عقبنشینی نخواهد كرد. «خالد مشعل» رئیس دفتر سیاسی حماس نیز در سفر اخیر خود به ایران كه خردادماه صورت گرفت، در پاسخ به این سوال كه «آیا حماس از مذاكرات سوریه و اسرائیل احساس خطر میكند یا خیر؟» گفت: اطمینان دارد سوریه هیچ افراط و تفریطی در مورد فلسطین روا نمیدارد اما نباید به اسرائیل اطمینان كرد. حماس نیز همچون ایران معتقد است كه «اسرائیل ضعیفتر از آن است كه گامی علیه سوریه بردارد.»
ناامیدی آمریكا از مذاكرات سوریه و اسرائیل
در این میان آمریكا همواره از آغاز مذاكره میان اسرائیل و سوریه ابراز نارضایتی كرده و معتقد است كه گفتوگو با سوریه بیفایده است. در آخرین واكنش نسبت به این مذاكرات نیز روز گذشته جان بولتون نماینده سابق آمریكا در سازمان ملل، نسبت به مذاكرات سوریه و اسرائیل ابراز ناامیدی كرد و گفت كه دیپلماسی فرانسه و مذاكرات سوریه با رژیم اسرائیل، هیچیك نمیتواند دمشق را از رابطه نزدیكش با ایران دور كند. جان بولتون نماینده سابق آمریكا در گفتوگو با پایگاه اینترنتی وورلد نتدیلی با متهم كردن سوریه به حمایت از تروریسم و ایجاد ناآرامی در لبنان گفت كه نمیتواند بفهمد چرا در حالی كه سوریه به حمایت از تروریسم، ایجاد بیثباتی در لبنان و حفظ یك اتحاد نظامی نزدیك با ایران ادامه میدهد ایهود اولمرت نخستوزیر رژیم صهیونیستی به گفتوگو با این كشور ادامه میدهد. بولتون گفت: من واقعا درك نمیكنم چرا اولمرت در این گفتوگوها شركت میكند؛ اسرائیل باید رژیم سوریه را منزوی كرده و برای جایگزینی آن تلاش كند؛ این گفتوگوها روابط ایران و سوریه را قطع نخواهد كرد. نماینده سابق آمریكا در سازمان ملل در ادامه گفت: دیپلماسی صرف، ایران را از سوریه جدا نخواهد كرد. من نمیتوانم دلیل مذاكراتی كه موجب اعتبار و طول عمر حزب بعث (به رهبری بشاراسد رئیسجمهور سوریه) میشود را درك كنم. وی با تكرار اتهامهای آمریكا مبنی بر وجود تاسیسات هستهای پنهانی در سایت الكبار سوریه گفت كه باید تحقیقاتی انجام گیرد تا مشخص شود آیا ایران در حمایت از این سایت دخالت داشته یا خیر.