لبنان پس از جنگ

صلح در خاور میانه بدون سوریه امکانپذیر نیست. دولت سوریه دولتی سکولار است. و مانند ایران، حزبالله و حماس انگیزه مذهبی برای مقابله با اسرائیل ندارد، فشار آمریکا و غرب به اسرائیل برای خروج از بلندیهای جولان، و پیشنهاد صلحی آبرومندانه، و کمک به این کشور برای بازسازی اقتصادی میتواند کمک موثری برای صلح در خاور میانه باشد.

بلافاصله پس از پذیرش آتش بس توسط دولت اسرائیل، حزبهای مخالف، که برای حفظ وحدت در دوران جنگ سکوت کرده بودند، به انتقاد از اهود اولمرت نخست وزیر و امیر پرتس وزیر دفاع و فرماندهان ارتش پرداختند. آنها میگویند بمباران هوایی خیلی طولانی بود و نیروی زمینی خیلی دیر وارد عمل شد. و ارتش اسرائیل که اطلاعات دقیقی از سلاحهای پیشرفته ضد تانک حزب الله داشت، خود را برای مقابله با آن آماده نکرده بود. در نتیجه دولت نتوانست به اهدافی که با آن جنگ را آغاز کرده بود، از میان بردن حزبالله و یا کادرهای رهبری آن دست پیدا کند. اما اهود اولمرت نخست وزیر معتقد است ارتش اسرائیل توان نظامی حزبالله را بشدت تضعیف کرده است و موشکهای دور برد آنرا بکلی نابود کرده و نیروهای سازمان ملل تا چهل کیلومتر از مرز اسرائیل را محافظت میکنند.

در ایران دولت و بسیج «جشن مردمی» براه انداختند. بسیجیها با عکس سید حسن نصرالله با موتور و ماشین براه افتادند و در بعضی محلهها میان مردم شیرینی پخش کردند. رئیس مجلس حداد عادل، رئیس جمهور احمدی نژاد و خود رهبر در این پیروزی شریک شدند، خامنهای این را پیروزی جهان اسلام اعلام کرد. پر سروصداترین و در عین حل پر تناقضترین سخنرانیها از احمدی نژاد بود. او گفت آمریکا و انگلستان با شراکت در جنایات اسرائیل نشان دادند که لیاقت عضویت در شورای امنیت سازمان ملل را ندارند. در توضیح ،شرکت در جنایات، میگوید آنها دائم میگفتند به اسرائیل دو هفته وقت بدهید، و اجازه نمی دادند آتش بس برقرار بشود. اما معلوم نیست اگر حزبالله پیروز شده چرا تاخیر در آتش بس به ضرر او تمام شده، احمدی نژاد بدون اینکه خودش بخواهد پیروزی حزبالله را در آتش بس میداند نه در جنگ.
بشار اسد رهبر سوریه برخلاف احمدی نژاد معتقد است آمریکا وقتی دخالت کرد که اسرائیل شکست خورده بود، آتش بس برای نجات اسرائیل بود. او در بین صحبتهایش گفت، هر کسی که از آغاز جنگ در انتظار آن بود که توازن قوا مشخص شود، تا بتواند موضعگیری سیاسی خود را اتخاذ کند شکست خورده است. اما این خود او بود که تا زمان آتش بس سکوت کرد و منتظر شد تا نتیجه جنگ معلوم شود، او بعد از آتش بس با این ارزیابی که حزب الله پیروز شده این سخنرانی را انجام داد. سکوت او در دوران جنگ آنقد شبهه بر انگیز بود که یوشکا فیشر وزیر امور خارجه سابق آلمان در مقالهای نوشت، اکنون که سوریه دست خود را خوب بازی کرده است، و برای رئیس جمهور بشار اسد، باید مسیرهای عادی سازی روابط را هموار سازیم. حتی شتاین مایر وزیر امورخارجه کنونی آلمان، قصد دیدار با بشار اسد را داشت که پس از سخنرانی او سفر خود به سوریه را لغو کرد. دولت بشار اسد از آغاز جنگ عراق در سیاست خارجی بسیار با احتیاط عمل میکرد. او کوشش میکرد که نشان بدهد با آمریکا و دولتهای غربی همکاری میکند. حتی زمانیکه سازمان ملل تصیمیم گرفت برای تحقیق در مورد قتل رفیق حریری از سران دولت و نزدیکان او بازجویی کند او موافقت کرد. از اینرو سخنرانی اخیر او را میتوان نقطه عطفی حداقل در شیوه برخورد علنی، با مسایل خاور میانه ارزیابی کرد. او گفت، رهبران قدیم مصر و اردن که با اسرائیل قرارداد صلح منعقد کردند جز زیان برای نسلهای بعدی نتیجهای به بار نیاوردند. صلح از طریق جنگ بدست میآید، این جهان جهان قدرتمندان است، سرزمینهای اشغالی را باید با زور پس گرفت. رهبران کشورهای عربی برای جلب توجه آمریکا با یکدیگر رقابت میکنند او به این رهبران گفت اگر متحد ما نیستید حداقل دشمن ما نباشید. او همهجا ائتلاف 14 مارس و دولت لبنان را مزدوران لبنانی آمریکا نامید. مسئول شروع جنگ را دولت سینیوره (گروههای مزدور لبنانی) دانست. و در مورد اتهام همکاری با حزبالله گفت به آن افتخار میکند.

این اولین جنگ اعراب و اسرائیل است که در آن رهبران کشورهای مهم عربی با صراحت از اسرائیل دفاع میکنند. زمانیکه اسرائیل بمباران لبنان را آغار کرده بود پادشاه عربستان و اردن و رئیس جمهور مصر حزبالله لبنان را بعنوان آغاز کننده جنگ محکوم کردند. بسیاری از کشورهای عربی که اقلیت شیعی در آن زندگی میکنند از گسترش اسلام سیاسی شیعی نگرانند، پیروزی شیعیان در انتخابات عراق، و دخالتهای جمهوری اسلامی دراین کشور همراه با تلاش برای دستیابی به سلاح اتمی از سوی ایران بر این نگرانی میافزاید. مسئله قدرت گرفتن شیعیان و هلال شیعه را اولین بار ابو مصعب الزرقاوی رهبر مقتول القاعده در عراق در نامهای به سران این سازمان مطرح کرد، و پس از مدتی ملک عبدالله پادشاه اردن آنرا تقریبا به همان شکل تکرار کرد. جمهوری اسلامی برخلاف خواست خود موجب نزدیک شدن بسیاری از کشورهای عربی به اسرائیل شده است. در کنفرانس سازمان کشورهای اسلامی که برای مشورت در مورد جنگ لبنان تشکیل شده بود از 57 کشور عضو فقط 17 کشور و اکثرا کشورهای غیر عرب، شرکت کردند. دولت ترکیه به خواست دولت اسرائیل برای جلوگیری از رساندن اسلحه به حزبالله، چندین هواپیمای ایرانی عازم سوریه را در فرودگاههای ترکیه بزمین نشاند و آنها را بازرسی کرد. مهمتر از همه، افکار عمومی روشنفکران، نویسندگان و مفسران سیاسی عرب است که در روزنامههای مهم خاور میانه بر ضد جمهوری اسلامی، سوریه و حزبالله بعنوان بازوی ایران، حمله همه جانبهای را آغاز کردهاند. امیر قطر در بازدید از لبنان در حضور فواد سینیوره نخست وزیر و نبیه بری رئیس پارلمان، گفت اکنون بزرگترین فرصت برای برقراری صلح میان اعراب و اسرائیل بوجود آمده است. گفته می شود سه کشور عربستان سعودی، اردن و مصر طرح جدیدی برای صلح خاور میانه در دست دارند.
قهرمان رسانهای این جنگ حزبالله لبنان و رهبر آن سید حسن نصرالله است. او پس از آتش بس در یک پیام تلویزیونی گفت لبنان پیروزی تاریخی و استراتژیکی را در این جنگ بدست آورده است. یک هفته بعد او این نظر خود را تعدیل کرد و گفت اسرائیل و حزبالله هیچکدام پیروز نشدند زیرا آمریکا اجازه نداد جنگ ادامه پیدا کند. او به کسانی که منازلشان در جریان جنگ خراب شده بود وعده داد که به آنها کمک مالی خواهد کرد تا یکسال در آپارتمان اجارهای ساکن بشوند و بعد برای آنها خانه خواهد ساخت. و در چند روز اخیر رسانههای جهانی نشان دادند که در دفاتر حزبالله به خانوادههای مذکور دوازده هزار دلار نقد پرداخت می شود. با توجه به اینکه در جریان جنگ، 15 هزار خانه تخریب شده حزبالله باید 180 میلیون دلار پول نقد بپردازد، این کار با وجود اینکه میتواند رضایت جامعه شیعه لبنانی را جلب کند، بهانهای است در دست مخالفان تا بر رابطه حزبالله با ایران و عامل سیاستهای ایران بودن این سازمان تاکید کنند.

در لبنان بار دیگر کشمکش سیاسی میان اکثریت پارلمان و دولت فواد سینیوره با حمایت کشورهای غربی و آمریکا از یک طرف، و امیل لحود رئیس جمهور و حزبالله، با حمایت سوریه و ایران، از طرف دیگر، آغاز شده است. حزبالله تا کنون با خلع سلاح خود موافقت نکرده است و میگوید در قطعنامه شورای امنیت در مورد خلع سلاح صحبت نشده، آنچه مطرح شده خروج حزبالله از جنوب کشور تا رودخانه لیتانی است که ما آنرا اجرا خواهیم کرد. آنها میگویند ارتش توان دفاع از کشور را ندارد، امیل لحود رئیس جمهور که باقی ماندن در پست ریاست جمهوری را مدیون حزب الله است. اعلام کرده که حزب الله نباید خلع سلاح بشود. اما دولت با اتکاء به قطعنامه شورای امنیت که تاکید کرده ارتش باید تمام کنترل کشور را در اختیار بگیرد خواستار خلع سلاح حزب الله است. بهر حال شاید در شرایط کنونی خلع سلاح کامل حزبالله مقدور نباشد اما این سازمان با از دست دادن مناطق جنوبی که در آن عملا حکومت میکرد، دیگر نمیتواند مانند گذشته مناطق وسیعی را به پایگاه خود مبدل کند. و دیگر اجاز نخواهد یافت که موشکهای میان برد انبار کند. بهترین انتخاب برای حزبالله مبدل شدن به یک حزب سیاسی است، برای حزبالله نمایندگی 32 درصد جمعیت شیعه لبنان برای سالهای طولانی تضمین شده است، اما لازمه اینکار جدا کردن سرنوشت سیاسی خود از دولت ایران است. تجربه نشان داده که ایران جریانهای سیاسی پیرامون خود را قربانی منافع خودش میکند همانطور که در عراق با تشدید و کمک به جنگ داخلی عملا حاکمیت دولت جدید و شیعه عراقی را قربانی منافع خودش کرده است.

این جنگ با وجود خرابیها و تلفات جانی، این فرصت را برای کشور لبنان بوجود آورده تا راه خود را در مسیر دمکراسی و صلح هموار کنند.

این جنگ نشان دارد که صلح در خاور میانه بدون سوریه امکانپذیر نیست. دولت سوریه دولتی سکولار است. و مانند ایران، حزبالله و حماس انگیزه مذهبی برای مقابله با اسرائیل ندارد، فشار آمریکا و غرب به اسرائیل برای خروج از بلندیهای جولان، و پیشنهاد صلحی آبرومندانه، و کمک به این کشور برای بازسازی اقتصادی میتواند کمک موثری برای صلح در خاور میانه باشد. با پیوستن سوریه به روند صلح، ایران و سازمانهای رادیکال اسلامی منطقه عملا منفرد خواهند شد. و نفوذ خود را در آن منطقه از دست خواهند داد.