صلاح الدين دميرتاش : فقط عربستان و قطر حامي سياست هاي آنكارا هستند

شايد زماني که نخستين انجمن دفاع از حقوق بشر را در شهر کردنشين «دياربکر» تاسيس مي کرد هيچ گاه به ذهنش خطور نکرده بود زماني فرا مي رسد که به عنوان يک سياستمدار روياهاي «دن کيشوت» عثماني را نابود کند و براي اولين بار در تاريخ جمهوري مدرن ترکيه در مقام رهبر يک حزب کردي و چپ گرا از حدنصاب ١٠ درصدي آرا گذر کند و به عنوان سياستمداري جوان و کاريزماتيک، در عرصه ترکيه از فرط محبوبيت او را «سلو» و همتاي ترکيه اي «باراک اوباما» بنامند؛ و مجامع رسانه اي و سياسي جهان او را ستاره اي جديد در عرصه سياسي ترکيه و کردستان قلمداد کنند. «صلاح الدين دميرتاش»، حقوقدان ٤٢ ساله اي است که اکنون به نمايندگي از نيروهاي مترقي و دموکراتيک در کردستان و ترکيه همراه با ديگر رئيس مشترک اين حزب، «فيگن يوکسکداغ»، درصدد صلح طلبي و مقابله با ناسيوناليسم اسلامگرايانه حزب «عدالت و توسعه»، برآمده است. دميرتاش در دو هفته اخير و به منظور مقابله با سياست هاي جنگ طلبانه حزب حاکم ترکيه و تداوم روند صلح در اين کشور از سوي مقامات ارشد کشورهاي اروپايي و از جمله «فدريکا موگريني»، براي گفت و گو دعوت شده است. خوش بيني او به پايان جنگ، بازگشت به گفت وگوها و اميد به آينده را از طنين سخنانش مي توان شنيد.

جناب دميرتاش، اجازه بدهيد از وضعيت بين المللي و منطقه اي ترکيه آغاز کنيم. ترکيه اکنون در چه جايگاهي ايستاده است؟
ترکيه از زماني که استراتژي سياست تنش صفر با همسايگان را اتخاذ کرد تاکنون دچار دگرگوني هاي فراواني شده است. اکنون به جز عربستان سعودي و قطر هيچ کشوري از سياست هاي حزب عدالت و توسعه پشتيباني نمي کند و فقط موردي که سياست هاي اين دو کشور را با ترکيه گره مي زند، داشتن استراتژي مشترک در ارتباط با سوريه، «جبهه النصره» و «القاعده» است. در سطح جهاني نيز مي بينيم که سياست هاي حزب عدالت و توسعه با مخالفت ايران، چين، آمريکا و اروپا نيز روبه رو شده است. از سوي ديگر، حتي اگر حزب عدالت و توسعه درپي تبرئه خود از همکاري با داعش نيز برآمده باشد، نمي تواند در نزد افکار عمومي اين لکه را پاک کرده و همواره به عنوان يک دولت حامي داعش به آن نگريسته مي شود.

اخيرا سفرهاي زيادي را به کشورهاي اروپايي انجام داده ايد. هدف خاصي را پيگيري مي کنيد؟
همان گونه که مي دانيد سال هاي ٢٠٠٠ با انتخابات طي شد و با توجه به فعاليت فراوان، در هيچ کدام از انتخابات نيز باخت نداشتيم. هر روز بهتر از گذشته توانستيم سياست هاي دموکراتيک را بسط و گسترش دهيم. اکنون هم مشغول رايزني براي انتخابات زود هنگام هستيم و به نظر من انتخابات پيش از موعدِ پيش رو از نتايج بسيار مهم تري نسبت به انتخابات پيشين برخوردار است. در جايگاه يکي از رهبران خلق و به عنوان جنبشي آزادي خواهانه که از اهدافي عالي برخوردار هستيم، وارد مرحله نويني شده و حمله سياسي جديدي را آغاز کرده ايم و همچنين با اراده اي جديد درصدد گسترش هرچه بيشتر بنيادهاي حزب دموکراتيک خلق ها و تبديل آن به يک حزب سرتاسري براي تمامي مردم ترکيه هستيم.

قبل از انتخابات گذشته نشانه هاي فراواني براي فشار عليه حزب شما وجود داشت که بعد از آن نيز اين فشارها افزايش يافتند. تحليل گران سياسي بر اين باورند که اين روند نشاندهنده تصميم پيشين حزب عدالت و توسعه براي تحميل فشار و جنگ عليه شماست.
بله، با گفته هاي شما موافقم. حزب عدالت و توسعه قبل از شروع انتخابات چنين تصميمي داشت و اکنون نيز بدون اينکه کوچکترين نشانه اي مبني بر کاهش اين حملات موجود باشد، شاهد افزايش حملات حزب حاکم عليه حزب دموکراتيک خلق ها هستيم. من اين تصميم حزب حاکم را با هماهنگي دستگاه هاي دولتي نشانه اي مبني بر خواست سرکوب رسمي کردها و از ميان برداشتن اراده سياسي مردم کرد در ترکيه و به ويژه روژآوا قلمداد مي کنم.

اين خشونت ها را قبل از انتخابات گذشته پيش بيني مي کرديد؟ چه کساني را مسئول اين حملات مي دانيد؟
بله؛ قبل از برگزاري انتخابات گذشته ١٧٠ مرکز انتخاباتي ما مورد حمله قرار گرفت، در منطقه «ديادين» وابسته به شهر «آگري» به کمپين انتخاباتي ما حمله شد و خودتان هم مطلع هستيد که در «دياربکر» در کمپين انتخاباتي ما، انفجاري به وقوع پيوست. بله، ما چنين اقداماتي را پيش بيني مي کرديم. در پاسخ به قسمت دوم پرسش شما بايد صراحتا بگويم که بدون هيچ شبهه اي، مسئوليت اين اقدامات بر عهده آقاي «رجب اردوغان» است.

در انتخابات گذشته براي اولين بار از حد نصاب ١٠ درصدي آرا گذشتيد. اکنون يک حزب در فضاي ملي ترکيه هستيد، يا هنوز خود را يک حزب کردي مي دانيد؟
در اين نکته بايد دقت شود که از مجموع آراي شش ميليوني ما، پنج ميليون راي متعلق به کردها بوده و بقيه آرا نيز متعلق به آراي ارامنه، ترک ها، اعراب و ديگر قوميت هاي ساکن ترکيه است. در تحليل آراي اخذ شده در غرب ترکيه نيز بايد به اين نکته اشاره شود که غير از کردها، عده زيادي از شهروندان غير کرد به حزب دموکراتيک خلق ها راي دادند. از امروز به بعد مي توان بر اين نکته اصرار کرد که مبارزه حزب دموکراتيک خلق ها وارد مرحله جديدي شده و با هدف قراردادن صلح و آشتي در ميان کردها و ديگر ساکنان غير کرد ترکيه اين مبارزه و هدف را اعتلاخواهيم بخشيد.

انفجار پرسوس (سوروچ) نقطه عطفي در مسير صلحي است که آقاي اوجالان بر آن پافشاري مي کنند. اين انفجار و عواقب کنوني آن را چگونه ارزيابي مي کنيد؟
به نظر من اگر حزب حاکم مايل بود امکان ممانعت از انفجار پرسوس وجود داشت؛ من به کرات گفته ام که گروهي در ميان دستگاه هاي دولتي از احتمال وقوع چنين انفجاري خبر داشته، اما اقدامي براي ممانعت از آن به عمل نياوردند؛ در اين ميان حزب حاکم هم از اين طريق سعي کرد تا همزمان دو پيام مهم را به جامعه جهاني و داخل ترکيه برساند؛ از يک طرف خود را قرباني اقدامات داعش نشان دهد و از طرف ديگر نيز سوسياليست ها و کردها و حاميان کردها را تهديد کند. من به اين نکته اطمينان دارم در ميان حزب حاکم و درون دولت کساني هستند که مخالف روند صلح بوده و در اين ميان مطمئن نيز هستم که حزب عدالت و توسعه خواهان آشتي نيست.

شهرداران و اعضاي پارلمان از حزب تان دستگير شده اند. خطر تعطيلي حزب دموکراتيک خلق ها و آينده روند صلح را در کردستان و ترکيه چگونه پيش بيني مي کنيد؟
حزب ما کوچک ترين اقدام خلافي را که منجر به تعطيلي حزب دموکراتيک خلق ها شود انجام نداده است. اکنون هم به اندازه نمايندگان حزب حرکت ملي (MHP) در پارلمان ترکيه نماينده داريم، اما طبيعي است که در راستاي مخالفت با حزب کارگران کردستان فشارهايي عليه ما اعمال شود و خطر تعطيلي حزب دموکراتيک خلق ها را به مثابه شمشير داموکلس بر سر ما نگه دارند. اکنون حزب دموکراتيک خلق ها به حزبي شناخته شده در سطح بين المللي تبديل شده است. بر اين باور نيستم که اين حزب را تعطيل و يا حتي به تعطيل کردن آن فکر کنند. در پاسخ به سوال دومتان بايد بگويم که تداوم روند صلح به ديدار با آقاي اوجالان بستگي دارد. من خودم از اعضاي هيات ديدارکننده با آقاي اوجالان در آمرالي هستم و بايد بگويم که از روز چهارم آوريل تاکنون، هيچ اطلاعي از آمرالي در دست نيست. بعد از تفاهم نامه «دولما باغچه» که به سازش بين حزب دموکراتيک خلق ها و حزب عدالت و توسعه منجر شد؛ اردوغان با زيرپانهادن اين تفاهم نامه از ديدار با آقاي اوجالان در آمرالي جلوگيري کرد. به همين علت، ما از نظرات آقاي اوجالان در ارتباط با وضعيت کنوني اطلاع چنداني نداريم.

مواضع حزب حرکت ملي مشخص است؛ اما دراين ميان حزب جمهوري خواه خلق (CHP) چه سياستي را در پيش گرفته است؟
در مجموع اقدامات اين حزب را مثبت ارزيابي مي کنيم. اين حزب در بعضي از مناطق در صفوف طرفداران صلح قرار داشته و حتي راهپيمايي هاي مشترکي را نيز با هم انجام داده ايم. بايد گفت که اين حزب حداقل خلاف سال هاي گذشته از جنگ بدون قيد و شرط عليه ما کردها حمايت نمي کند و در اين ميان با طنين ضعيفي، صداهايي از اين حزب مبني بر پايان دادن به جنگ شنيده مي شود، اما وجودنداشتن اراده اي قدرتمند از سوي اين حزب براي دستيابي به صلح، عرصه مانور را براي حزب عدالت و توسعه بازگشوده است. با اين اوصاف بر اين باوريم که نه فقط اين حزب، بلکه ديگر نيروهاي دموکراتيک نيز در آينده مي توانند با ايجاد جبهه اي واحد عليه سياست هاي جنگي حزب حاکم حرکت کنند.

چرا با حزب عدالت و توسعه وارد يک دولت ائتلافي نشديد؟
چون در آن دوره (دوره قبل از انتخابات) احتمال انتخابات زودهنگام را پيش بيني مي کرديم. ما بر اين باور بوديم، ائتلاف ما با حزب حاکم باعث مي شود، حاميان ما در دور بعدي با چالش مواجه شوند. بنابراين اين سياست را طراحي کرديم. از طرف ديگر حزب حاکم نيز حزب ما را علت شکست خود قلمداد مي کرد. به همين علت از اين نکته اطمينان داشتيم که حزب عدالت و توسعه با ما وارد يک دولت ائتلافي نخواهد شد. از سوي ديگر، از ياد نبريد که حزب عدالت و توسعه داراي يک برنامه دموکراتيک نيست. اين چند نکته از دلايلي بودند که با اين حزب وارد ائتلاف نشديم و بدون گمان اگر با اين حزب وارد ائتلاف مي شديم، در مقابل کساني که به ما راي داده بودند هيچ توجيهي نداشتيم.

انتظار داريد بعد از اول ماه نوامبر چه تغييراتي روي دهد؟ بعد از نوامبر با حزب عدالت و توسعه ائتلاف خواهيد کرد؟
پيش بيني اين امر و احتمال رويدادهاي متعاقب آن نيز بسيار دشوار است. اجازه بدهيد انتخابات برگزار شود تا بر مبناي نتايج آن گزينه ها بررسي شوند اما درهرحال بر اين باوريم که ميزان آراي ما بيشتر خواهد شد. الان اگر رسانه هاي ترکيه را پيگيري کنيد مي بينيد که به علت سياست هاي جنگي، وجهه حزب عدالت و توسعه در ميان افکار عمومي به شدت تخريب شده است و خانواده هاي کشته شدگان براين باورند که فرزندانشان در راه مقاصد و کرسي رياست جمهوري اردوغان کشته شده اند. ازطرف ديگر، حزب ما نيز با تاکيد بر آشتي و صلح توانسته است، افکار عمومي مردم را به سوي خود جلب کند. حزب عدالت و توسعه در انتخابات بعدي نيز به تنهايي قادر به تشکيل دولت نبوده و به ائتلاف با ديگر احزاب روي خواهد آورد.

اکنون جنگ سختي در شهرهاي کردستان و ترکيه در جريان است. سرنوشت به هم گره خورده جنگ و انتخابات زودهنگام را چگونه ارزيابي مي کنيد؟
بدون گمان تا زمان برگزاري انتخابات در اول نوامبر حزب عدالت و توسعه سياست جنگ را ادامه مي دهد. در صورتي که آراي ما افزايش يابد، اين حزب به تنهايي قادر به تشکيل دولت نيست پس بايد شرايط جنگي لغو شوند و هر دو طرف به ميز مذاکره بازگردند، اما اگر ميزان آراي حزب دموکراتيک خلق ها کاهش پيدا کند سياست هاي جنگ طلبانه حزب حاکم شدت خواهد گرفت. بله، اکنون جنگ روز به روز وسعت بيشتري به خود مي گيرد؛ اين امر نيز به نوبه خود شرايط را براي کمپين انتخاباتي ما دشوار مي کند.

يکي از اقدامات حزب شما در اين مدت اعلام خود مديريتي در شهرهاي کردستان ترکيه بود. با اوضاع کنوني چگونه اين تصميم گرفته شد؟
به اين نکته دقت کنيد که از دوران سلجوقيان و عثمانيان سيستم خود مديريتي در ترکيه کنوني وجود داشته است. مناطق بدون آنکه از مرکز تجزيه شده باشند، به لحاظ سياسي از حق مديريت امور داخلي خود بهره مند بودند. بعد از جنگ جهاني اول و ابتداي سده بيستم بود که با تاسيس جمهوري ترکيه، کردها و کردستان دچار سياست امحا و انکار شد. اين اقدام ما نيز به عنوان يک حق بدون انکار مبنايي تاريخي دارد. ترکيه کشوري بزرگ و چند فرهنگي است. چنين کشوري نبايد با دستورات يک شخص يا يک حزب و دولت اداره شود. روند کنوني خلاف اصول دموکراسي است. در برنامه حزب دموکراتيک خلق ها اين مسئله را تصريح و تصويب کرده ايم که ترکيه بايد سيستم خود- مديريتي را بپذيرد و اين سيستم نيز نه فقط براي مناطق کردنشين بلکه براي مناطقي از ترکيه است که اين مدل را قبول کرده اند. به همين دليل تقويت و استحکام مديريت ها و حکومت محلي، حل مشکل بيکاري و توسعه اقتصادي مدنظر قرارگرفته اند و از اين طريق مي توانيم با انتقال امکانات به مديريت هاي محلي و به رسميت نشناختن حکومت مرکزي، اين مديريت ها و حکومت هاي محلي را هرچه بيشتر تقويت کنيم. از نظر حزب دموکراتيک خلق ها چنين اقدامي حق مشروع به شمار مي رود و نبايد فقط به اعلام آن بسنده کرد. بايد يک سيستم بديل اقتصادي و آموزشي تاسيس شود. چنين اقدامي حق مردم است، اما اقدامات ما در بعضي مناطق با واکنش شديد دولت از کشتن اعضاي حزب گرفته تا دستگيري روساي حزب، بمباران محلات شهري تا ويران کردن خانه هاي مسکوني با راکت و ديگر اقداماتي از اين دست همراه بوده است. هرچند احتمال دارد اين اقدام ما در برهه کنوني به تمامي عملي نشود، اما خواست هاي سياسي ما را بيشتر مطرح مي کند.

شما مداوما از آشتي و روند صلح سخن مي گوييد. چه تضميني براي بقاي هرگونه تفاهم در جريان اين پروسه صلح وجود دارد که استراتژي خود را به آن گره زده ايد؟
ببينيد؛ در تمامي مراحل همواره اوجالان از نياز وجود گروهي ناظر بر فرآيند صلح سخن گفته اند. در فحواي سخن شما بي اعتمادي به حزب عدالت و توسعه مشاهده مي شود، اما متغيرهاي فراواني در اين روند دخيل هستند. مثلا، آيا بعد از انتخابات نوامبر حزب عدالت و توسعه به شکل کنوني همچنان تداوم خود را در عرصه سياسي حفظ خواهد کرد يا نه؟ در صورت بازگشت به گفت وگوها کدام حزب گفت وگوها را انجام خواهد داد و به همين علت نياز يک گروه ناظر احساس مي شود که مي تواند تشکيل شده از نيروهاي داخلي، بين المللي، يا کشورهايي باشند که تاکنون براي اين مسئله اعلام آمادگي کرده اند. جامعه جهاني نيز از اين امر حمايت و پشتيباني مي کند.

آينده صلح و انتخابات را چگونه مي بينيد؟
بدون شک در انتخابات پيش رو اگر بتوانيم بر حزب عدالت و توسعه پيروز شويم راه به سوي صلح و آشتي باز و هموارتر خواهد شد و به چنين امري نيز اميدوار هستيم.

آزاد حاجي آقايي
 روزنامه شرق