دیدار رهبران آمريكا و كره شمالي در سنگاپور

رهبران آمريكا و كره شمالي در سنگاپور مذاكره و توافق كردند: فانتزي براي صلح

همه آلترناتيوها، از جمله جنگ، کنار گذاشته شدند و رهبران کره شمالي و ايالات متحده بالاخره در سنگاپور با يکديگر ديدار کردند؛ ديداري تاريخي که تحليلگران بسياري مي گويند با وجود ابهامات بي شمارش تا همين جا هم موفقيتي چشمگير است. درمقابل ناظران ديگري بر اين باورند که اگر هم بتوان به کيم جونگ اون، رهبر جوان کره شمالي، اعتماد کرد، به گواه تجربه هاي پيشين حساب کردن روي حرف ترامپ، رئيس جمهوري ايالات متحده که تشخيص دوست و دشمن برايش دشوار است، آسان نخواهد بود. بااين همه شايد بهترين توصيف از اين نشست متعلق به رهبر کره شمالي بود: «بسياري از مردم جهان فکر مي کنند اين (نشست) چيزي شبيه فانتزي هاي فيلم هاي علمي- تخيلي است». اولين اپيزود اين رويارويي را بسياري از مردم جهان به دقت دنبال کردند. گذشت آن روزهايي که ترامپ، کيم جونگ اون را «مرد کوچک موشکي» مي خواند و کيم هم رئيس جمهوري آمريکا را «پير خرفت» مي ناميد. روز گذشته و پس از ديدار رودرروي دو طرف وقتي خبرنگاران از ترامپ درباره رهبر کره شمالي پرسيدند، پاسخ اين بود: «او مرد بسيار بااستعدادي است و عاشق کشورش است».
پس از پايان نشست هاي پي درپي روز گذشته، مشخص شد که کيم جونگ اون با خلع سلاح هسته اي کشورش موافقت کرده و ترامپ هم درعوض تضمين هايي امنيتي به کره شمالي داده است. بااين همه تعهدات دو کشور به صورت مبهمي بيان شده و به گفته کارشناسان، به نسبت توافق نامه هاي پيشين ميان دو کشور در طول دهه هاي گذشته پيشرفت چنداني نداشته است. بااين همه دو طرف اعلام کردند که به ديدار مقامات ارشد خود ادامه مي دهند.

سند مشترک
سند مشترک دو طرف که رئيس جمهوري آمريکا و رهبر کره شمالي آن را امضا کردند، حاوي دستاوردهايي ابتدايي بود. در بخشي از اين سند، دونالد ترامپ به فراهم کردن تضمين هاي امنيتي به کره شمالي متعهد شده بود و از آن طرف، کيم جونگ اون بار ديگر پذيرفته که به طور قاطع و برگشت ناپذيري به خلع سلاح هسته اي شبه جزيره کره متعهد باشد. توافق نامه هاي پيشين که در سال 1994 و 2005 امضا شده بود هم حاوي وعده هاي مشابهي بود، اما اين توافق ها به دليل تفاوت برداشت ها زير پا گذاشته شدند. درعين حال، اکنون هم برداشت ها و معاني دو طرف از خلع سلاح هسته اي متفاوت است. واشنگتن به دنبال خلع سلاح هسته اي کامل کره شمالي در بازه زماني کوتاهي است، درحالي که پيونگ يانگ خواستار روندي طولاني است.
تفاوت اين سند با اقدامات انجام شده توسط روساي جمهوري پيشين آمريکا درباره کره شمالي يکي از سوالاتي بود که پس از اين ديدار يکي از خبرنگاران حاضر در کنفرانس خبري از ترامپ پرسيد. رئيس جمهوري آمريکا در پاسخ به اين سوال گفت: «درحال حاضر دولت، وزير خارجه، افراد و همه امور با گذشته فرق کرده است. اولويت هاي ما هم با اولويت هاي روساي جمهور قبلي تفاوت دارد؛ همان طور که ما مشکل کره شمالي را که به بزرگ ترين بحران تبديل شده بود به اين راحتي حل کرديم».
بااين حال بدبيني نسبت به اين نشست در ميان فعالان ادامه دارد. بئاتريس فين، مدير اجرائي «کمپين جهاني براي نابودي تسليحات هسته اي»، در واکنش به اين نشست در توييتي نوشت: «ما از ديپلماسي و راه حل هاي صلح آميز حمايت مي کنيم، ولي توافقي بر سر خلع سلاح هسته اي در کار نيست و همه اينها بيشتر شبيه ميهماني خوشامدگويي به باشگاه دارندگان سلاح هسته اي است». در ادامه اين سند چهاربندي آمده است که دو کشور متعهد به ايجاد روابط جديدي ميان آمريکا و جمهوري دموکراتيک خلق کره مطابق با ميل مردم دو کشور براي صلح و موفقيت مي شوند. همچنين آمريکا و جمهوري دموکراتيک خلق کره تلاش هاي مشترکي را براي ايجاد يک نظام صلح پايدار و باثبات در شبه جزيره کره آغاز مي کنند. در بند سوم اين سند ذکر شده که جمهوري دموکراتيک خلق کره با تاکيد مجدد بر بيانيه ۲۷ آوريل ۲۰۱۸ پانمونجوم متعهد به تلاش در جهت خلع سلاح هسته اي کامل شبه جزيره کره مي شود و در نهايت آمريکا و جمهوري دموکراتيک خلق کره متعهد مي شوند که اجساد باقي مانده سربازان آمريکايي کشته شده در جنگ کره را از جمله با استرداد گروهي که تاکنون شناسايي شده اند، حل وفصل کنند.

کنفرانس خبري ترامپ
ترامپ در پي ديدار تاريخي اش با رهبر کره شمالي در کنفرانسي مطبوعاتي شرکت کرد و گفت آمريکا به مانورهاي نظامي خود با کره جنوبي در منطقه پايان مي دهد و اين امر از صرف هزينه هاي هنگفت جلوگيري مي کند. اما ساعاتي بعد وزارت دفاع آمريکا و کره جنوبي اعلام کردند که ترامپ درباره اين موضوع به آنها دستوري نداده است. بااين حال ترامپ اعلام کرد که نيروهاي آمريکايي حاضر در کره جنوبي را براي حفظ امنيت سئول از اين کشور خارج نخواهند کرد. رئيس جمهوري آمريکا همچنين با بي سابقه بودن ديدار خود و رهبر کره شمالي از آمادگي کره شمالي براي خلع سلاح هسته اي و آغاز روابط جديد خبر داد و گفت: «به جهان يادآور مي شوم که مجموعه جديدي از صلح داريم». ترامپ همچنين اعلام کرد که رهبر جوان کره شمالي براي نابودي پايگاه هاي موشک هاي بالستيک اين کشور متعهد شده است.
گرچه بسياري از ناظران تحريم هاي آمريکا عليه کره شمالي را يکي از مهم ترين عامل هاي تن دادن پيونگ يانگ به مذاکره مي دانند، ترامپ تاکيد کرد که تحريم هاي کشورش عليه کره شمالي تا خلع سلاح هسته اي اين کشور ادامه خواهد داشت. رئيس جمهوري آمريکا در پاسخ به پرسشي در مورد زمان دقيق آغاز نابودکردن اين سايت ها گفت: «اين کار زمان مي برد، خيلي زمان مي برد، ولي تخريب آن قرار است خيلي زود آغاز شود». در اين ميان يوکيا آمانو، مديرکل آژانس بين المللي انرژي اتمي در بيانيه اي گفت: آژانس بين المللي انرژي اتمي آماده انجام هرگونه فعاليت هاي بررسي و راستي آزمايي در جمهوري دموکراتيک خلق کره (کره شمالي) در صورت درخواست کشورهاي مربوطه و تاييد شوراي حکام اين آژانس است.

حقوق بشر
ترامپ زماني در ميان نمايندگان کنگره آمريکا گفته بود هيچ رژيمي به اندازه ديکتاتوري ظالم کره شمالي شهروندان خود را اين چنين بي رحمانه سرکوب نمي کند. اما به باور ناظران وقتي پاي معامله با کره شمالي به ميان مي آيد، حقوق بشر براي ترامپ بحثي حاشيه اي به شمار مي رود. دو هفته پيش وقتي ترامپ با ژنرال کيم يونگ چول، مشاور ارشد و دست راست کيم جونگ اون در کاخ سفيد ديدار کرد، حرفي از مسئله حقوق بشر به ميان نيامد چراکه به گفته رئيس جمهوري آمريکا اين مسئله در اولويت نبود. بااين حال روز گذشته ترامپ در گفت و گو با خبرنگاران گفت مسئله حقوق بشر هم يکي از محورهاي گفت و گوي دو طرف بوده است: «درباره پرونده حقوق بشر نيز با کيم جونگ اون گفت وگو کرديم، پيش از اين تمرکز ما موضوع برنامه هسته اي بود اما اکنون مسئله حقوق بشر مطرح است و ما در زمان مناسب گام هاي بيشتري در اين مسير برخواهيم داشت». رئيس جمهوري آمريکا همچنين گفت در اولين فرصت مناسب کيم جونگ اون را به کاخ سفيد دعوت مي کند.

برنامه هسته اي ايران
ترامپ که به نظر مي رسد براي جبران خروج خود از توافق هسته اي با ايران، مذاکره با کره شمالي را جدي تر پيگيري کرد، پس از ديدار خود با کيم جونگ اون، به پرونده هسته اي ايران و خروج کشورش از برجام نيز اشاره کرد و مدعي شد از نظر او ايران کشوري است که با دخالت هايش در سوريه و منطقه مشکلاتي را به وجود آورده است. او ادعا کرد: الان معتقدم که تحريم هاي به شدت جدي عليه ايران اوضاع را تغيير مي دهد. رئيس جمهوري آمريکا در پاسخ به پرسشي در مورد برجام گفت: «اميدوارم به وقتش و در زماني که تحريم ها عملي شد، ايران دوباره براي مذاکره و يک توافق واقعي بازگردد، اما حالا براي اين کار زود است».

استقبال کشورهاي جهان و همسايگان کره شمالي از توافق سنگاپور
ديدار «دونالد ترامپ» و «کيم جونگ اون»، رهبر کره شمالي در سنگاپور با واکنش هاي متفاوتي از سوي جهان به ويژه کشورهاي منطقه شرق آسيا مانند چين، کره جنوبي و ژاپن مواجه شد.
چين: وانگ يي، وزير خارجه چين اين توافق را توافقي تاريخي براي عاري سازي شبه جزيره کره از سلاح هسته اي و رفع تنش از اين منطقه از جهان توصيف کرد. او سپس ابراز اميدواري کرد که ديدار سران آمريکا و کره شمالي با نتايج مثبتي همراه باشد و دستاوردهاي خوبي در خلع سلاح هسته اي شبه جزيره کره و حل سياسي بحران داشته باشد.
کره جنوبي: مون جائه اين، رئيس جمهوري کره جنوبي نيز در واکنش به اين ديدار گفت: من شب گذشته نخوابيدم. من و ملت کره جنوبي صادقانه اميد داريم که نشست جاري موفقيت آميز باشد و فصلي جديد در خلع سلاح هسته اي کامل، تحقق صلح و ايجاد روابطي جديد را ميان کره شمالي، کره جنوبي و آمريکا رقم بزند.
ژاپن: شينزو آبه، نخست وزير ژاپن که متحد آمريکا در منطقه شرق آسياست، ابراز اميدواري کرد که نشست آمريکا و کره شمالي موفقيت آميز و قدمي مهم در راستاي صلح و ثبات در شرق آسيا باشد. او گفت: توکيو، سئول و واشنگتن سياست هايي کاملا مشترک در مسئله کره شمالي دارند.
سازمان ملل: آنتونيو گوترش، دبيرکل سازمان ملل نيز اعلام کرد اين نهاد آماده است اگر از آن خواسته شود، نقشي تاييدکننده را در مذاکرات آمريکا و کره شمالي ايفا کند. او به خبرنگاران گفت: طرف هاي مربوطه در سازمان ملل آماده اند از روند مذاکرات به هر نحو ممکن حمايت کنند که اين مسئله شامل تاييد مذاکرات مي شود. يوکيا آمانو، مديرکل آژانس بين المللي انرژي اتمي نيز در بيانيه اي اعلام کرد اين نهاد بين المللي آماده انجام راستي آزمايي در کره شمالي است.
رژيم اسرائيل: بنيامين نتانياهو، نخست وزير اسرائيل با انتشار دو پيام در توييتر سعي کرد تا از اين ديدار به عنوان اهرمي براي افزايش فشارها بر ايران استفاده کند. او نوشت: «ديدار تاريخي و بسيار مهمي برگزار مي شود. براي پرزيدنت ترامپ و ايالات متحده آمريکا آرزوي موفقيت در تلاش هاي خود براي پيشگيري از تهديدات هسته اي در جهان را داريم».
فرانسه: ژان ايو لودريان، وزير خارجه فرانسه گفت اگر رهبران آمريکا و کره شمالي درباره خلع سلاح هاي هسته اي به توافقي برسند، او اولين کسي خواهد بود که از اين توافق استقبال مي کند؛ چراکه هر چيزي که مربوط به خلع سلاح باشد، مثبت است.
روسيه: سرگئي ريابکوف، معاون وزير خارجه روسيه ضمن اعلام استقبال مسکو از اين نشست، گفت هرچه فرصت بيشتري براي حل مشکل شبه جزيره کره از طريق گفت وگو فراهم شود، بهتر است. او تاکيد کرد: چنانچه پيش فرض مثبتي در مسئله خلع سلاح هسته اي شبه جزيره کره شکل بگيرد، روسيه نه تنها از آن استقبال مي کند بلکه در تحقق آن مشارکت نيز خواهد داشت.

 روزنامه شرق 

***

تاثير توافق ترامپ و كره شمالي بر برجام
تبعات توافق هسته اي در شبه جزيره كره چيست

شرق، همه شواهد نشان مي دهد که ترامپ مي خواهد نسخه برنامه اي را که با کره شمالي پيش برده، با ايران نيز تکرار کند؛ حالا شايد با اندکي تغيير. روز گذشته بعد از چندين بار برهم خوردن ملاقات دو رهبر، بالاخره اين ديدار در سنگاپور انجام شد و دونالد ترامپ و کيم جونگ اون، سند توافقي امضا کردند. مذاکره با کيم جونگ اون نيز براي رئيس جمهوري آمريكا فرصتي است تا به توافق هسته اي با ايران و البته دولت پيشين خود بتازد؛ زيرا موضوع هسته اي در هر دو مورد مشترک است. دونالد ترامپ در نشست خبري بعد از توافق با رهبر کره شمالي در سنگاپور گفته «من مثل اوباما باج ندادم و با کره توافق کردم».او بار ديگر تاکيد کرده که «توافق هسته اي ايران بد بود. من از آن خارج شدم. تحريم هاي خود را ادامه مي دهيم تا رفتار ايران عوض شود». ترامپ چند روز پيش هم در توييتي مدعي شده که با خروج آمريكا از برجام رفتار ايران در منطقه تغيير کرده است. روز گذشته سخنگوي وزارت امور خارجه ايران در واکنش به اين ادعا گفت که گويا ترامپ اتاقش را عوض کرده يا اينکه با تلسکوپ متفاوتي منطقه را نگاه کرده است. به گزارش عصر ايران، ترامپ به کنايه اوباما را به باج دادن به ايران در جريان انعقاد موافقت نامه برجام متهم کرد و از زندانيان آزادشده آمريكايي هم زمان با اجرائي شدن برجام به عنوان «گروگان» ياد کرد و اوباما را متهم کرد که بابت آزادي آنها به ايران باج داده است.
اما اين توافق خطرناک مي تواند براي جهان و البته ايران نگران کننده باشد. توافق کره شمالي و آمريكا مي تواند آينده برجام و وضعيت تحريم ها عليه ايران را نگران کننده تر از پيش کند و اين را مي توان در اظهارنظر اغلب کارشناسان ديد که اين توافق را با نگراني و البته احتياط رصد مي کنند. واشنگتن تايمز در اين زمينه يک نگراني را مطرح کرده است «در صورت توافق سران کره شمالي و آمريكا، ممکن است پيونگ يانگ اطلاعاتي را که درباره برنامه هسته اي ايران دارد، در اختيار واشنگتن قرار دهد». اگرچه اين گمانه ممکن است با پاسخ منفي ايران مواجه شود؛ اما بالاخره مي تواند تا بخشي نگران کننده باشد.
محمدباقر نوبخت، سخنگوي دولت، روز گذشته در واکنش به ملاقات رهبر کره شمالي و دونالد ترامپ گفت که «نمي دانم رهبر کره شمالي با چه کسي دارد مذاکره مي کند؟ اين شخص نماينده فهيم آمريكا نيست، اميدواريم خود ملت آمريكا فکري براي او بکند که آدم هاي کوچکي در جاهاي بزرگي قرار گرفته اند». نوبخت گفت: «امروز با کسي روبه رو هستيم که در هواپيما با يک توييت امضاي خود را پس مي گيرد». موضع مشابهي روز گذشته از سوي سخنگوي وزارت امور خارجه ايران اتخاذ شد و به کره شمالي توصيه کرد که هوشيار باشد. دونالد ترامپ تلاش دارد ايران را به نقطه اي برساند که با فشار تحريم ها، به توافق مجددي با او تن بدهد و دونالد ترامپ را از زير سنگيني يوغ توافق دولت اوباما با ايران برهاند. به تبعات اين توافق براي برجام در گفت وگو با دياکو حسيني، عضو ارشد مرکز بررسي هاي استراتژيک رياست جمهوري پرداختيم.

 ترامپ در جريان توافق با رهبر کره شمالي، بار ديگر از توافق با ايران انتقاد کرده. او اوباما را متهم به باج دادن به ايران کرده و گفته در توافق با کره شمالي، باج نداده. چقدر اين گزاره صحيح و منطبق بر اصول مذاکراتي است؟ 
در اولين بررسي از نحوه آغاز گفت وگوهاي رئيس جمهور آمريكا و رهبر کره شمالي و مطابق با جزئياتي که تاکنون منتشر شده، به نظر مي رسد که نشست سنگاپور بدون دستاورد معيني صرفا به ابراز اراده و تمايل دو کشور براي رسيدن به صلح و تداوم مذاکرات خاتمه يافته باشد. هيچ شکلي از توافق فني که بايد شامل جزئيات زيادي درباره چگونگي برچيدن برگشت ناپذير برنامه هاي هسته اي کره شمالي، رژيم راستي آزمايي آن و همين طور تعهدات امنيتي آمريكا به کره شمالي باشد، اعلام نشده و همه اينها نشان مي دهد که اين نشست چيزي بيشتر از يک نمايش ديپلماتيک براي حل يکي از پيچيده ترين اختلافات بين المللي نيست و به همين دليل نمي توانيم اين به اصطلاح توافق را با برجام که داراي جزئيات بسيار دقيق و پيچيده اي است، مقايسه کنيم. تا همين جاي کار، کره شمالي توانسته است سايه جنگي را که مي توانست براي بقاي اين کشور تعيين کننده باشد، کنار بزند و دولت آمريكا را از طريق سرگرم مذاکره کردن از تهديد به جنگ و تشديد تحريم ها و ساير اقدامات تحريک کننده، دور کند. اين يک موفقيت براي کره شمالي است؛ اما در طرف ديگر ترامپ حاضر شده که بدون هيچ مابازاي قطعي، با رهبر کره شمالي ديدار کند و رزمايش مشترک با کره جنوبي را بي معنا کند. ادبيات به کاررفته از سوي آقاي ترامپ سرشار از تحسين و ستايش رهبر کره شمالي است. همه اينها بدون اينکه آمريكا امتيازي از کره شمالي بگيرد، اتفاق افتاده است؛ نه تنها اين باج دادن به کره شمالي است؛ بلکه يکي از بدترين اشکال دلجويي هم هست.

 ترامپ در جريان خروج از برجام نيز به موضوع توافق با کره شمالي به عنوان الگو براي ايران پرداخت. بالاخره اين توافق که با همه کج دار ومريزهايش انجام شده است؛ چقدر مي تواند بر برجام و آينده اين توافق تاثير بگذارد؟ 
تمام هدف دولت ترامپ از رفتن به سوي مذاکره با کره شمالي، اثبات اين ادعا در حد يک شو و تبليغات سياسي بود که مذاکره کننده بهتري در مقايسه با باراک اوباماست؛ اما واقعيت اين است که او حتي تيم مشورتي قابل اعتمادي نيز که درک درستي از جزئيات و تاريخچه برنامه هاي هسته اي کره شمالي داشته باشند، در اطرافش ندارد. بنابراين ميان آنچه در توافق هسته اي با ايران و با مشارکت ده ها نفر از متخصصان امور مالي و هسته اي از کشورهاي مختلف در حداقل دو سال به دست آمد، با اين ديدار صرفا تبليغاتي و سطحي بين ترامپ و کيم جونگ اون نسبتي وجود ندارد؛ البته اينها به اين معنا نيست که نتايج اين گفت وگوها تاثيراتي بر مسائل مربوط به توافق هسته اي ايران نخواهد داشت. به اعتقاد من، اين تاثيرات دو دسته هستند؛ در درجه اول، نتايج اين ملاقات ها و توافق ها، آزموني براي سنجش و مقايسه ميان چندجانبه گرايي و پيچيدگي در تفکر و عمل درباره اختلاف هاي ديپلماتيک از يک طرف و يک جانبه گرايي و ساده سازي در طرف ديگر است. بايد منتظر گذشت زمان باشيم و ببينيم کدام يک از اين دو روش نتايج بهتر و پايدارتري به دست مي دهند. دسته دوم تاثيرات مربوط به جسارت بخشيدن به دولت آمريكا براي مواجهه با ايران است. اگر اين مذاکرات ثمربخش باشد، ترامپ اعتمادبه نفس بيشتري پيدا خواهد کرد و ممکن است بي توجه به مشاوره هاي اطرافيانش، خواستار پيگيري مدل رفتار مشابهي با ايران باشد؛ يعني ديپلماسي مخفي براي تشويق ايران به مذاکره؛ اما اگر اين گفت وگوها به نتيجه نرسد، حلقه تندروها در اطراف ترامپ و در راس آنها جان بولتون که از مخالفان مذاکره با کره شمالي نيز بود، نقش بيشتري در هدايت رئيس جمهور آمريكا در استفاده از زور به جاي مذاکره بر عهده خواهند گرفت. براي ايران به دليل منزوي کردن جنگ طلبان تندرو و طرفدار اسرائيل در کاخ سفيد هم که شده، بهتر است مذاکره با کره شمالي موفقيت آميز باشد؛ اما من به اين گفت وگوها خوش بين نيستم. خوشبختانه ماهيت گفت وگوهاي کره شمالي و آمريكا به گونه اي است که مشخص شدن نتيجه آن شايد ماه ها و حتي سال ها طول خواهد کشيد.

 ادامه تحريم ها و همکاري با شرکاي ديگر براي فشار بر ايران، مي تواند راهبرد پيش روي واشنگتن باشد؟ کدامشان مي تواند تاثير گذارتر باشد؟
قبل از هرچيزي آمريكا بايد مشخص کند در رابطه با ايران چه هدفي را دنبال مي کند. از آنجايي که دولت ترامپ علاقه و دلبستگي خاصي به سياست هاي خاورميانه اي و مسائل اين منطقه ندارد، به جز تکرار شعارها و آرزوي هاي کلي، نه دانشي از جزئيات جاري در مسائل مرتبط با ايران دارد و نه مي تواند اهداف يا درخواست هاي روشني را تعقيب کند. امروز سياست آمريكاي ترامپ در برابر ايران چيزي جز تکرار آرزوهاي اسرائيل، عربستان سعودي و گروه تروريستي منافقين نيست. حتي اگر آمريكا به درستي مي دانست چه انتظاري از ايران دارد، همکاري آمريكا با متحدانش براي رسيدن به اين اهداف فرضي، گزينه اي عملي و دردسترس نبود. آمريكا امروز اعتماد متحدان اروپايي اش را به صداقت و صميمت خود از دست داده و به نظر نمي رسد در کوتاه مدت قادر به جبران آن باشد. تنها اميد باقي مانده براي آمريكاي ترامپ، تشديد تحريم هاي يک جانبه براي به زانوانداختن ايران و پذيرش مذاکره از طرف تهران يا تحريک شورش هاي داخلي است. هر دو هدف صرفا يک خيال پردازي بوده و ناشي از نبود شناخت درست از پويايي هاي جامعه و سياست ايراني و همين طور ناآشنايي با ماهيت متفاوت روابط ايران و آمريكا با موارد مشابه ازجمله روابط آمريكا و کره شمالي است.

نويسنده: زينب اسماعيلي
 روزنامه شرق