جانان کفتانچي اوغلو: نماد تغيير نسل در حزب اپوزیسیون ترکیه

سال گذشته وقتي احزاب اپوزيسيون ترکيه خودشان را جمع و جور کردند و توانستند حزب حاکم عدالت و توسعه را در انتخابات شهرداري بيشتر شهرهاي ترکيه شکست دهند، اکرم امام اوغلو، به عنوان شهردار منتخب ترکيه بيشترين توجه‌ها را به خود جلب کرد و کمتر رسانه بين‌المللي‌ای متوجه زني شد که درست پشت سر امام اوغلو ايستاده بود؛ او که انگار براي کنار‌زدن رجب طيب اردوغان، رئيس‌جمهوري فعلي ترکيه خيز برداشته است. البته «جانان کفتانچي اوغلو»، اين بانوي موتورسوار، چپ‌گرا، فمينيست و حامي همجنس‌گرايان از ديد رسانه‌ها، حاميان و منتقدانش در ترکيه پنهان نمانده است. کفتانچي اوغلو در خانه عضوي کليدي براي پيروزي حزبش، حزب جمهوري‌خواه خلق، در مقابل اردوغان شناخته مي‌شود. او براي مردم بت‌شکني خستگي‌ناپذير و در 48سالگي نماد تغيير نسل در حزبي است که پيش‌تر مردان در آن قدرت را در دست داشتند. سبک سياست‌ورزي او حتي رويکردي روشن در رد سياست‌هاي حزبش است؛ حزبي که شديدا از نظر ايدئولوژيک به انديشه‌هاي مصطفي کمال آتاتورک، بنيان‌گذار ترکيه نوين وابسته است. کفتانچي اوغلو هيچ‌وقت به خاطر مخالفت با حزبش شرمسار نبوده بلکه با اين مخالفت‌ها و تزريق انديشه‌هايش به حزب جمهوري‌خواه خلق توانست استراتژي انتخاباتي جديدي براي اين حزب تبيين کند و باعث تداوم پيروزي‌هاي آن شد؛ مسئله‌اي که او را به هدف جديدي براي خشم اردوغان و حزبش تبديل کرد.  جانان کفتانچي اوغلو در روستاي کوچکي در نزديکي درياي سياه و در کنار مادري خانه‌دار و پدري معلم بزرگ شده است. او خودش را اين‌چنين معرفي مي‌کند: «من يکي از صدها هزار شهروند ترکي هستم که در روستا به دنيا آمد و در فقر بزرگ شده است اما به لطف برخورداري از فرصت‌هاي برابري که کشورم برايم فراهم کرد، تبديل به کسي شدم که بابتش متشکرم».آرکان اردمير، از اعضاي سابق حزب جمهوري‌خواه خلق ترکيه، کفتانچي اوغلو را چنين توصيف مي‌کند: «او همان اندازه که سياست‌مدار است، يک فعال سياسي است. اقدامات او در فعاليت‌هاي مدني بسيار حائز اهميت است و او دقيقا در نقطه مقابل استريوتايپ‌هاي پيشين حزب جمهوري‌خواه خلق قرار دارد». کفتانچي اوغلو فعاليتش را در حزب جمهوري‌خواه خلق از سال 2011 و به عنوان مسئول روابط عمومي آغاز کرد.پس از آن به سمت معاونت حزب در استانبول رسيد و در نهايت در سال 2018 به جايگاه فعلي‌اش، يعني رئيس حزب در استانبول دست پيدا کرد. او از زماني که به اين سمت رسيده تمام انرژي‌اش را صرف اتحاد احزاب اپوزيسيون، به‌کارگيري جوانان متخصص و ارائه يک رويکرد جديد کرده است تا بتواند دل کساني را که تا پيش از اين معمولا توسط اين حزب ناديده گرفته مي‌شدند، به دست آورد.ايلتر توران، از اساتيد علوم سياسي دانشگاه بيگلي استانبول درباره اين سبک از فعاليت کفتانچي اوغلو مي‌گويد: «رويکرد پيشين حزب جمهوري‌خواه خلق اين بود که افکار ما درست است و اگر مردم متوجه آنها نمي‌شوند، در اشتباه هستند. به اعتقاد من، کفتانچي اوغلو حالا رويکردي دموکراتيک‌تر اتخاذ کرده که آن تلاش براي جلب نظر مردم و متقاعدکردن آنهاست که حزب افکار درستي دارد».عشق حداکثريبا راهنمايي کفتانچي اوغلو، امام اوغلو و ساير شهرداران تاکتيک جديدي تحت عنوان «عشق حداکثري» در پيش گرفتند که دقيقا نقطه مقابل تز رجب اردوغان، رئيس‌جمهوري ترکيه در دوقطبي‌سازي و خصومت تعريف شد. اين رويکرد شامل جلب نظر گروه‌هاي به حاشيه رانده‌شده، استفاده از کلام و لحن مثبت و دربرگيرنده (که در دنياي سياست ترکيه بسيار نادر است) و تلاش براي ترميم شکاف‌هاي فرهنگي مي‌شود؛ شکاف‌هايي که اردوغان براي ايجاد آنها سال‌ها تلاش کرده است. شعار مثبت کمپين امام اوغلو، «همه چيز درست مي‌شود» و دعاخواندن در مسجد (که اقدامي بسيار عجيب در ميان سياست‌مداران حزب جمهوري‌خواه خلق است) دستي گشوده براي دعوت از تمامي گروه‌ها بود. با اين اقدامات بود که حزب جمهوري‌خواه خلق توانست نظر حاميان دولت اما خسته از آشفتگي‌هاي اقتصادي کشور، اقليت‌ها و محافظه‌کاران مذهبي را جلب کند؛ محافظه‌کاراني که پيش از اين حزب جمهوري‌خواه خلق را اسلام‌هراس مي‌دانستند.علاوه بر اين در نقطه مقابل تجربياتي که اين حزب در انتخابات رياست‌جمهوري به دليل ضعف روابط عمومي و مشکلات فني تجربه کرده بود، زير چشمان تيزبين کفتانچي اوغلو استراتژي جديد حزب در انتخابات شهرداري‌هاي سال 2018 به درستي اجرا و منجر به پيشي‌گرفتن اين حزب از سايرين شد. امام اوغلو پيش از انتخابات همواره در برنامه‌هاي تلويزيوني بود؛ زماني که نگراني‌ها درباره تقلب در انتخابات ميان رأي‌دهندگان جدي شد، اين حزب شب شمارش آرا در حوزه‌هاي انتخابيه هوشيارانه عمل کرد تا به رأي‌دهندگان نشان دهد که حافظ رأي آنهاست. نوسين منگو، از روزنامه‌نگاران ترک درباره اقدامات انتخاباتي حزب جمهوري‌خواه خلق مي‌گويد: «اين اولين باري بود که من اين حزب را آن‌قدر سازماندهي‌شده مي‌ديدم و کفتانچي اوغلو در اين نظم نقش بسيار مهمي داشت».چهره محبوب اما ستيزه‌جوکفتانچي اوغلو هنوز هم چهره‌اي محبوب است اما با چهره ستيزه‌جويانه‌اش شناخته مي‌شود. او نظراتي را ابراز کرده که نه تنها براي حزبش بلکه براي کشور محل مناقشه بوده است: به‌رسميت‌شناختن نسل‌کشي ارامنه توسط عثماني، «قاتل سريالي» توصيف‌کردن دولت و انتقاد از يکي از شعارهاي محبوب حاميان آتاتورک از جمله اقدامات جنجالي او بوده است. کفتانچي اوغلو در توييتي نوشته بود: «دوست ندارم بگويم سرباز مصطفي کمال هستم اما ما هم‌قطاران او هستيم».‌چنين اظهارنظراتي کفتانچي اوغلو را به يک لولو خورخوره عالي براي محافظه‌کاران ناسيوناليست حزب عدالت و توسعه تبديل کرد. سال 2018، 48 ساعت پس از آنکه او به عنوان رئيس حزب در استانبول انتخاب شد، دادستاني پرونده‌اي عليه او براي تحقيقات درباره فعاليت تروريستي باز کرد. کفتانچي اوغلو اکنون براي بازنگري حکم 10 سال حبس در اين پرونده درخواست داده است. جالب اينکه خود اردوغان در جريان نشست حزب عدالت و توسعه فرداي همان روز شخصا 10 دقيقه وقتش را صرف کوبيدن او کرد و با هر جمله يکي از توييت‌هاي کفتانچي اوغلو را رو مي‌کرد که به زعم خودش باعث گشايش پرونده تروريستي عليه او شده بود. همين اواخر هم پس از شکايت شهردار استانبول از مدير قدرتمند روابط عمومي اردوغان به دليل ساخت و ساز غيرقانوني در اين شهر، با شکايت از کفتانچي اوغلو، پرونده ديگري عليه او باز شده است.اين بخشي از استراتژي خصمانه دولت ترکيه در برخورد با هر اپوزيسيون به عنوان يک تهديد حياتي است. پس از آنکه شهرداران منتخب از حزب جمهوري‌خواه خلق کمپين کمک به کساني را آغاز کردند که در همه‌گيري ويروس کرونا متضرر شده بودند، دولت اردوغان اين کمک‌هاي مالي را مسدود و اين حزب را به تلاش براي ايجاد دولت موازي متهم کرد.دشمن معتبر اردوغانزن‌بودن مسئله ديگري است که کفتانچي اوغلو را در تيررس مخالفانش قرار داده است. او در جايي در اين باره نوشته است: «من مورد صدها تهديد جنسي، ناسيوناليستي و افراط‌گونه قرار گرفته‌ام و اين تهديدها هنوز هم ادامه دارد و مي‌دانم که به عنوان يک زن از ابتدا هم قرار بود با چنين مسائلي مواجه شوم اما هرگز به عقب‌نشيني فکر هم نکرده‌ام».او معتقد است استراتژي دولت تلاش براي قطبي‌کردن جامعه بر اساس شاخص‌هاي فرهنگي و سياسي و دشمن‌تراشي است: «اگر دولت نتواند يک دشمن خارجي براي خودش بتراشد، دشمناني فرضي مي‌سازد و تظاهر مي‌کند که در جنگ با آنهاست. گاهي اسمش را قدرت‌هاي خارجي مي‌گذارد، گاهي تروريسم و گاهي هم سکولارها». ‌سليم کورو، از تحليلگران ترک معتقد است اردوغان «به دشمنان معتبر» نياز دارد تا حزب و حاميانش را در جريان اين قطبي‌سازي‌ها متحد نگه دارد. کفتانچي اوغلو در اين شرايط با بسياري از معيارهاي اردوغان براي دشمن همخواني دارد نه فقط به خاطر انديشه‌هاي سياسي‌اش بلکه به خاطر سبک زندگي‌اش. نظرات کفتانچي اوغلو همچنين او را درون حزبش به‌ويژه در ميان قديمي‌ترها به چهره‌اي جنجالي تبديل کرده است. منگو در اين باره مي‌گويد: «آنها از او متنفرند و او را زني شيطاني مي‌دانند که براي فروپاشیدن حزب جمهوري‌خواه خلق آمده است. براي آنها تغيير وحشتناک است. آنها فکر مي‌کنند حزب در حال فروپاشي است در حالي که حزب در حال استحاله است».اما همان‌طور که توران، استاد علوم سياسي اشاره مي‌کند، کفتانچي اوغلو بسياري از مردم را نااميد کرده و بسياري ديگر مانند جوانان، چپ‌گراها، ليبرال‌ها و گروه‌هاي اقليت را که احساس ناديده گرفته‌شدن داشتند به خود جلب کرده است. زنان به ويژه به نظر مي‌رسد که با ديدن موفقيت يک سياست‌مدار زن بسيار الهام گرفته‌اند. حزب جمهوري‌خواه خلق از سال 1977 در هيچ انتخاباتي پيروز نشده بود اما حالا محبوبيت معروف‌ترين چهره آن يعني امام اوغلو تقريبا با اردوغان برابر است. بسيار زود است که اين حزب براي انتخابات رياست‌جمهوري آتي نامزد معرفي کند اما دو نفر از مهم‌ترين گزينه‌ها براي چنين سمتي از سوي اين حزب به احتمال زياد امام اوغلو يا منصور ياواش، شهردار محبوب آنکارا خواهند بود و کفتانچي اوغلو احتمالا به نقشش در پشت پرده ادامه خواهد داد.  اختلاف در حزب اردوغاندر‌حالي‌که مقامات رسمي و رسانه‌هاي طرفدار حکومت در ترکيه از نحوه مديريت دولت آنکارا در بحران شيوع کوويد‌۱۹ تمجيد مي‌کنند، گمانه‌زني‌ها درباره بروز اختلاف در حزب عدالت و توسعه به رهبري رجب طيب اردوغان، رئيس‌جمهوری اين کشور، قوت گرفته است. به گزارش بي‌بي‌سي، برخي ناظران معتقدند استعفاي سليمان صويلو، وزير کشور، در ۱۲ آوريل در پي اعلام ناگهاني منع عبور‌و‌مرور و رد آن از سوی اردوغان، از تشديد جنگ قدرت در درون اين حزب حکايت دارد. از سوي ديگر، افزايش محبوبيت فخرالدين کوجا، وزير بهداشت ترکيه نیز به بحث‌ها در رابطه با وجود رقابت در حزب دامن زده و اين در حالي است که اردوغان همچنان قدرت اصلي را در کشور در دست دارد. وزير بهداشت ترکيه اکنون چهره‌ اصلي مبارزات دولت ترکيه عليه ويروس کرونا به حساب مي‌آيد. با‌اين‌حال بنا بر برخي گزارش‌ها، او به دنبال اعمال تدابيري گسترده‌تر و بيش از محدوديت‌هايي بوده که اردوغان با آنها موافقت کرده است. در‌عين‌حال، برخي ناظران مي‌گويند استعفاي اخير صويلو بعد از قبول مسئوليت نابساماني‌هاي به‌وجود‌آمده در پي اعلام ناگهاني مقررات منع رفت‌و‌آمد در کشور، حقايق بيشتري را درباره وجود اختلاف در حزب عدالت و توسعه آشکار مي‌کند. در اين ميان، شايعاتي هم در رابطه با اختلاف صويلو و وزير بهداشت کشور، به‌ويژه در دوران بحران قرنطينه وجود دارد. هانده فيرات، ستون‌نويس روزنامه طرفدار دولت حريت، مي‌گويد در پي تصميم‌گيري براي اعمال قرنطينه در روز ۱۰ آوريل، اين دو وزير پاي تلفن «بحثي جدي» با هم داشته‌اند. او گفت: «توفان فروکش کرده، اما آثارش قطعا به‌جا خواهد ماند. اختلاف در حزب توسعه و عدالت بر سر ويروس و همين‌طور اختلاف‌نظر‌هاي قديمي‌تر گاهي اوقات ممکن است به ايجاد تنش و بي‌اعتمادي منجر شود». شايعات درباره اختلاف بر سر قدرت در ترکيه در حالي بالا گرفته که طبق نظرسنجي‌ها ميزان حمايت مردم از حزب عدالت و توسعه کاهش يافته است. از سوي ديگر، ستاره اقبال سليمان صويلو، وزير کشور، در سا‌ل‌هاي اخير اوج گرفته و عده‌اي از کارشناسان معتقدند بحران استعفاي او حتي باعث افزايش محبوبيتش شده است. مسعود يگن، استاد جامعه‌شناسي، به روزنامه چپ‌گراي اورنسل که منتقد دولت است، مي‌گويد: افزايش محبوبيت صويلو، نمادي از «ملي‌گرايي انزواطلبانه و ضد غرب» حزب عدالت و توسعه سال‌هاي اخير است. گفته مي‌شود نارضايتي از ائتلاف حزب عدالت و توسعه با حزب حرکت ملي از دلايل احتمالي شکل‌گيري احزاب جديد از سوی مقام‌هاي ارشد سابق ترکيه از‌جمله احمد داوود اوغلو (نخست‌وزير) و علي باباجان (معاون نخست‌وزير) به حساب مي‌آيد. برخي کارشناسان ظهور اين احزاب انشعابي جديد را نشانه‌اي از شکنندگي حزب عدالت و توسعه مي‌دانند. بکير آگيردير، مدير يکي ديگر از شرکت‌هاي معتبر برگزارکننده نظرسنجي دراين‌باره مي‌گويد: اين حزب در انتخابات نوامبر ۲۰۱۵ نزديک به نيمي از حاميان خود را از دست داده و توانايي اردوغان براي جذب دوباره حمايت آنها رو به کاهش است.

شرق ۱۵ اردیبهشت