اسحاق جهانگيري، معاون اول رئيس جمهور، از انتخاب مشاور خارجي براي انجام مطالعات آغاز واردات آب به درياچه اروميه خبر داد. احياي درياچه اروميه نخستين وعده انتخاباتي رئيس جمهور در سال ٩٢ بود؛ اما اين دليل نمي شود که دولت براي تحقق اين وعده، تصميماتي بگيرد که صرفا پول نفت را هدر بدهد و کشور را به نتيجه مطلوب نرساند. صرف هزينه هاي ميلياردي براي انجام مطالعات انتقال آب از خارج کشور به درياچه اروميه، نه تنها گره از مشکلات اين درياچه باز نمي کند، بلکه هدايت فهمي، معاون دفتر برنامه ريزي کلان آب و آبفاي وزارت نيرو، بر اين باور است که اجراي چنين پروژه اي، به دليل وابسته کردن ايران به منابع آب خارجي، امنيت ملي کشور را به خطر خواهد انداخت. به اعتقاد کارشناسان، شاه کليد حل مشکل درياچه اروميه، در داخل خود اين حوضه قرار دارد؛ بنابراين مي توانيم به جاي صرف پول نفت براي انجام مطالعات انتزاعي، راهکارهاي کاهش مصرف آب را در حوضه آبريز اروميه ترويج کنيم تا بدون نياز به کشورهاي همسايه، مشکل درياچه شمال غرب ايران حل شود.
زوال درياچه اروميه براي کشور از نظر اقتصادي تبعات زيادي به همراه داشته و بارها کارشناسان درباره اثرات اقتصادي و امنيتي ناشي از مهاجرت شش ميليون نفر از ساکنان اين حوضه آبريز هشدار داده اند؛ اما بدون شک نبايد تبعات منفي خشک شدن اين درياچه، تصميم سازان را به سوي انتخاب راه هايي غلط هدايت کند. اگرچه تحقق قول رئيس جمهور امري مهم است؛ اما بدون شک با اجراي پروژه هايي مانند انتقال آب که تبعات منفي آن در تمام دنيا به اثبات رسيده است، گلوي خشک درياچه اروميه تر نخواهد شد. به تازگي بحث انتقال آب از خارج براي نجات درياچه اروميه از سوي معاون اول رئيس جمهور مطرح شده است. هدايت فهمي، معاون دفتر برنامه ريزي کلان آب و آبفا، در گفت وگو با «شرق» هرگونه انتقال آب از خارج را به سه دليل برخلاف منافع ملي ايران معرفي مي کند.
به اعتقاد او، انتقال آب از ساير کشورها در آينده به اهرم فشاري عليه ايران تبديل مي شود و منافع ملي و استقلال کشور را به خطر مي اندازد؛ زيرا شعار برخي کشورهاي منطقه، نفت در برابر آب است.
فهمي ادامه مي دهد: درحال حاضر ايران فقط هفت درصد وابستگي به آب خارج از مرزها دارد و ٩٣ درصد استقلال آبي داريم. نبايد با اجراي پروژه هاي انتقال آب، بگذاريم اين نسبت افزايش يابد.
او درباره دومين دليل مخالفت خود با انتقال آب مي گويد: از نظر حقوق بين الملل، درباره منابع آبي مشترک اصل انتفاع منطقي و عقلاني مدنظر است که از اين آب شيرين انتقال يافته به چه شکلي استفاده شود. همچنين رعايت حق آبه هاي پايين دست و بالادست نيز بايد مدنظر قرار گيرد. به همين دليل، نمي توان پروژه انتقال آب را به راحتي انجام داد.
معاون دفتر برنامه ريزي کلان آب و آبفا، سومين دليل مخالفت خود با طرح انتقال آب به درياچه اروميه را مسائل محيط زيستي و اجتماعي اعلام مي کند و يادآور مي شود: با انتقال آب، توقع مردم بالا مي رود و همواره مي گويند بايد براي حل مشکل آب، از خارج کشور آب بياوريم.

 هزينه هاي سنگين انتقال آب
فهمي اگرچه برآوردي از هزينه هاي مورد نياز براي انتقال آب به درياچه اروميه در اختيار ندارد؛ اما تاکيد مي کند: به جاي هزينه کردن براي اين طرح، مي توان با مديريت تقاضا، مديريت مصرف و کاهش مصارف غيرضروري، مشکل درياچه اروميه را به شکل پايدار و با هزينه کم حل کرد.
البته او درباره مدت زمان مورد نياز براي اجراي طرح انتقال آب نيز عنوان مي کند: يک سال زمان براي دريافت بودجه مطالعاتي طرح نياز است. دو سال بايد صرف انجام مطالعات شود و احداث خط انتقال که قطعا با تونل و لوله گذاري خواهد بود و هزينه هاي سنگيني دارد، چهار تا پنج سال زمان نياز دارد و با توجه به وضعيت اعتبارات، احداث اين خط انتقال احتمالا ١٠ سال طول بکشد.
سيدمرتضي موسوي، مديرکل دفتر مديريت به هم پيوسته منابع آب حوضه درياچه اروميه، نيز در گفت وگو با «شرق» درباره هزينه هاي مورد نياز براي اجراي پروژه هاي انتقال آب، اطلاعات دقيقي در دست ندارد.
او درباره فاز مطالعاتي انتقال آب به درياچه اروميه مي گويد: يک پروژه مطالعاتي انتقال آب از درياچه خزر به اروميه در دست انجام است. شرکت توسعه منابع آب و نيروي ايران اين پروژه را به يک کارشناس خارجي واگذار کرده است. بخشي از منابع اعتباري اين پروژه به صورت ريالي و بخشي دلاري پرداخت مي شود. البته هنوز در اين پروژه به قطعيت نرسيده ايم.
موسوي اضافه مي کند: ستاد احياي درياچه اروميه نيز اخيرا اعلام کرده است که بحث مطالعات طرح انتقال آب از درياچه وان ترکيه نيز انجام شود، اما اين مسئله هنوز در حد گفت وگو و بازديدهاي کارشناسي است.

 راه نجات درياچه اروميه از درون حوضه مي گذرد
به گفته مديرکل دفتر مديريت به هم پيوسته منابع آب حوضه درياچه اروميه، پايدارترين مسير براي نجات درياچه اروميه را بايد در داخل خود حوضه و از طريق کاهش مصرف در بخش هاي مختلف پيگيري کرد.
او ادامه مي دهد: بزرگ ترين مشکلي که حوضه آبريز درياچه اروميه دارد، دخالت انسان در چرخه هيدرولوژي اين حوضه است. بيش از ظرفيت قابل تحمل حوضه بارگذاري کرده ايم. به همه جنبه هاي مديريت منابع آب توجه نکرديم و مديريت چندوجهي آب را فراموش کرديم. نمي توانيم يک بخش را توسعه بدهيم و ساير اجزاي يک حوضه آبريز را نبينيم. اين رفتارها بر اساس اصول پايداري نيست.
موسوي مي گويد: در حوضه آبريز درياچه اروميه کشاورزي توسعه يافته است. زمين هاي ديم به آبي تبديل شده اند. سطح زير کشت کشاورزي از ٣٢٠ هزار هکتار در چهار دهه به ٥٥٠ هزار هکتار رسيده است و باغات انگور جاي خود را به باغات سيب و زمين هاي چغندر داده اند. جمعيت حوضه افزايش يافته است و در اين ميان، مرتبا از سهم آب درياچه کم شده تا نيازهاي ساير بخش ها برآورده شود. در نتيجه براي احياي درياچه، همه بخش ها بايد مصارف خود را کاهش دهند.
او ادامه مي دهد: مهم ترين کاري که بايد صورت گيرد از درون خود حوضه است و پايداري حوضه منوط به اقدامات درون حوضه اي است. وزارت نيرو بخشي از کار را که سالانه کاهش هشت درصد مصرف آب از طريق سدهاي تنظيمي و سازه ها بود انجام داده است، اما در مهم ترين بخش که مسائل سياسي و اجتماعي براي ما ايجاد مي کند؛ يعني جلوگيري از برداشت غيرمجاز، کنترل سطوح کشت و کاهش مصرف، کار کمتري انجام شده است.
مديرکل دفتر مديريت به هم پيوسته منابع آب حوضه درياچه اروميه بيان مي کند: وقتي با ازدياد مصرف و چاه غيرمجاز مواجه هستيد و بالغ بر ٤٠ هزار حلقه چاه غيرمجاز در يک حوضه آبريز وجود دارد، اما فقط حدود چهار هزار حلقه چاه را مسدود کرده ايد، تا رسيدن به سرمنزل مقصود که کنترل برداشت هاي غيرمجاز است، فاصله زيادي داريد.
او به اين پرسش که اقدامات ستاد احياي درياچه اروميه چقدر در کاهش مصرف آب اين حوضه آبريز تاثير داشته است، با اشاره به نقشه راه تدوين شده از سوي اين ستاد، مي گويد: نقشه راه و فاصله با تحقق آن، خود گوياي عملکردهاست. طبق نقشه راه بايد امروز در تراز ١٢٧١،٥ قرار داشته باشيم. تراز درياچه اروميه درحال حاضر ١٢٧٠.٧٥ است و حدود ٧٦ سانتي متر نسبت به برنامه عقب هستيم. از نظر آبي که بايد در درياچه باشد، سه ميليارد مترمکعب از نقشه راه عقب تر هستيم. آبي که بايد سطح درياچه را مي پوشاند، در نقشه راه عدد دو هزار و ٩٩٠ کيلومترمربع تعيين شده است. با توجه به سطح تر درياچه، امروز ٧١٤ کيلومترمربع از برنامه عقب هستيم.
موسوي تاکيد مي کند: مردم اگر درياچه را مي خواهند، همه بايد مصرف را کاهش دهند. بخش هاي خدمات، فضاي سبز و … بايد کمک کنند. اگر مي خواهيم واقعا نسل آينده در اين کشور زندگي کند، مردم را بايد به سازگاري با شرايط دعوت کنيم و به مسئولان هم بگوييم که تصميمات انتزاعي نگيرند.

نويسنده: ليلا مرگن
 روزنامه شرق 

############

وسعت دریاچه ارومیه باز هم کاهش داشته است

هم زمان با انتشار گزارش‌ها درباره کاهش ۲۳ کیلومتری وسعت دریاچه ارومیه طی یک سال، معاون وزیر جهاد کشاورزی از کاهش ۵۰ درصدی بارندگی و وجود ۳۵۰ هزار «چاه غیر مجاز» خبر داد.

خبرگزاری ایسنا روز جمعه ۱۷ فروردین، در گزارشی خبر داد که تراز سطح آب دریاچه ارومیه به ۱۲۷۰ متر از سطح دریا رسیده‎ که نسبت به سال قبل دو سانتیمتر کاهش یافته است.

بر اساس این گزارش، وسعت دریاچه ارومیه نیز به دو هزار و ۲۷۶ کیلومتر مربع رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۳ کیلومتر کاهش یافته است.

فرهاد سرخوش، رئیس دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه، در بهمن ماه از کاهش ۲۵۶ کیلومتر مربع وسعت این دریاچه نسبت به بهمن‌ سال ۹۵ خبر داده بود.

در نخستین نشست دولت یازدهم ایران در ۲۷ مرداد ۹۲، «تشکیل کارگروهی برای نجات دریاچه ارومیه» تصویب شد. با این حال برنامه‌های این کارگروه هنوز به نتیجه نرسیده است.

به تازگی اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور ایران، انتقال آب دریای خزر و کشورهای دیگر را از جمله طرح‌های در دست بررسی برای احیای دریاچه ارومیه اعلام کرده بود.

او وعده داده بود که اگر لازم باشد برای احیای این دریاچه «میلیاردها دلار اعتبار خارجی» اختصاص خواهد یافت.

دریاچه ارومیه «بزرگ‌ترین آبگیر دائمی» در شمال غرب فلات ایران ‌است که از اواسط دهه ۸۰ شمسی شروع به خشک شدن کرد و بنا بر آمار بین‌المللی تا سال ۲۰۱۵ میلادی حدود ۸۰ درصد از مساحت آن خشک شد.

گزارش برنامه توسعه ملل متحد می‌گوید که عامل انسانی، به ویژه ساخت غیراصولی سدهای متعدد بر رودخانه‌های مشرف به این دریاچه، وضعیت را بحرانی کرده است.

همچنین به گفته برخی از مسئولان محیط زیست در ایران، بيش از ۴۰ هزار حلقه چاه غيرمجاز تنها در حوزه درياچه اروميه وجود دارد.

در همین حال علی مراد اکبری، معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی روز جمعه در مصاحبه با خبرگزاری مهر گفت که « بیش از ۳۵۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور وجود دارد».

او تأکید کرد که «معیشت عده‌ای به این چاه‌ها گره خورده بنابراین کنترل و مسدود کردن این چاه‌ها بسیار دشوار است».

عیسی کلانتری، رئیس کنونی سازمان حفاظت از محیط زیست و دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه، چندی پیش به روزنامه شرق گفته بود: «محمود احمدی‌نژاد دستور داده بود هر کسی هر جایی توانست، چاه حفر کند. در آن زمان ظرف سه روز اجازه صدور حفر چاه سه‌ برابر شد و روزی هزاران متر چاه زده شد».

معاون وزیر جهاد کشاورزی همچنین گفته است که امسال نیز میزان بارندگی نسبت به سال های گذشته حدود ۵۰ درصد کاهش یافته است.

خبرگزاری ایسنا روز پنج شنبه ۱۶ فروردین، در گزارشی نوشته بود که بارندگی در کشور نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۴۰ درصد کاهش یافته است.

براساس این گزارش، ورودی آب به سدها در سال گذشته در کل کشور تقریبا ۱۴ میلیارد متر مکعب بود که این عدد امسال به حدود ۱۰میلیارد متر مکعب رسیده و کاهشی حدود ۲۷ درصد را نشان می‌دهد.

داود پرهیزکار رئیس سازمان هواشناسی، نیز در نشست خبری خود در پایان سال ۹۶ اعلام کرده بود که در سال ۹۷ «خشکسالی شدیدی پیش رو داریم».

با استفاده از گزارش‌های ایسنا و مهر؛ ا.م./س.ن

رادیو فردا