رهبران اصلی طالبان چه کسانی هستند؟
طالبان گروهی مسلح با تفکرات افراطی اسلامگرایانه است.این گروه به صورت متشکل در سال ۱۳۷۳ (۱۹۹۴ میلادی) به وجود آمده و وارد صحنه جنگ داخلی افغانستان شده و حالا بعد از بیش از دو دهه به قدرت بازگشته است.
بدنه اولیه رهبران این گروه عمدتا متشکل از جنگجویان مجاهدین بود که با حمایت آمریکا در دهه ۱۳۶۰ خورشیدی علیه نیروهای شوروی میجنگیدند.
طالبان بعد از تشکیل با سرعت ولایتهای افغانستان را تحت کنترل گرفتند و در سال ۱۳۷۵ وارد کابل شدند. افغانستان در دوران طالبان شاهد اجرای مجازاتهای بیرحمانه، سلب آزادیهای زنان، سرکوب اقلیتهای مذهبی و قومی و اعمال تفکرات تندروانه اسلامی بر اساس برداشتهای این گروه از اسلام بر زندگی مردم افغانستان بود.
بنیانگذار گروه طالبان محمد عمر مشهور به “ملا عمر” بود که با شروع حمله آمریکا و متحدانش به افغانستان در مهر ۱۳۸۰ در پاسخ به حملات ۱۱ سپتامبر، در مکانی نامعلوم پنهان شد. در سال ۱۳۹۴ خبرهایی از احتمال مرگ او منتشر شد.
در همان سال، طالبان بدون تایید خبر مرگ رهبرش، اختر محمد منصور را به عنوان رهبر جدید این گروه معرفی کرد.
اما دومین رهبر طالبان حدود یک سال بعد از معرفی، در حمله هوایی آمریکا در خاک پاکستان کشته شد و بعد هبتالله آخوندزاده رهبر فعلی گروه طالبان به عنوان جانشین او معرفی شد. طالبان در سال ۱۳۹۸ با حدود شش سال تاخیر، تاریخ مرگ “ملا عمر” را سال ۱۳۹۲ اعلام کرد.
حالا با قدرت گرفتن طالبان در افغانستان، نام این گروه و نام رهبرانش در جهان مطرح شده است. ساختار رهبری گروه طالبان در بیست سال اخیر دچار تحولات و پیچیدگیهایی شده است. در این گزارش سوابق شش نفر از رهبران اصلی این گروه مرور شده است.
هبتالله آخوندزاده
هبتالله آخوندزاده، رهبر طالبان، متولد ۱۹۶۰ (۶۰ ساله) در منطقه پنجوائی قندهار است. او از قوم نورزَی و پشتون است.
هبتالله آخوندزاده جانشین اختر محمد منصور، رهبر قبلی گروه طالبان شد که در سال ۱۳۹۵ در حمله هوایی آمریکا در خاک پاکستان کشته شد. پیش از آن او معاون رهبر طالبان بود.
او بیشتر به عنوان یک چهره مذهبی شناخته میشود و به نظر میرسد سابقهای در شاخه نظامی طالبان ندارد. با قدرت گرفتن طالبان در اوایل دهه ۱۳۷۰ وقتی طالبان ولایت فراه را تصرف کرد او به عنوان قاضی محلی در این منطقه تعیین شد.
بعد از آن او مسئول دادگاه نظامی طالبان در قندهار و مدتی بعد مسئول دادگاه نظامی در ننگرهار شد. با قدرت گرفتن طالبان در افغانستان مقام او هم بالاتر رفت و مسئول دادگاههای نظامی طالبان و معاون رئیس دادگاه عالی شد.
بعد از حمله آمریکا به افغانستان، هبتالله آخوندزاده رهبر “شورای علمای مذهبی طالبان” شد و گفته میشود که بیشتر فتواهای طالبان را او صادر کرده است.
گفته شده که او مدرسهای را در نزدیکی کویته پاکستان اداره میکرده که بسیاری از فرماندهان ارشد طالبان در آن تحصیل کردهاند و تا پیش از آنکه در سال ۱۳۹۵ به عنوان رهبر گروه طالبان تعیین شود آزادانه در آن مدرسه مشغول تدریس بوده است.
برآورد میشود که او ارتباط نزدیکی با شورای کویته طالبان داشته است. تصمیمهای اصلی مربوط به رهبری طالبان در این شورا گرفته میشود.
به نظر میرسد که هبتالله آخوندزاده موفق شده در طول سالهای اخیر، جریانهای مختلف طالبان را متحد کند؛ بهویژه که گفته میشود پس از مرگ اختر محمد منصور، درگیری بر سر قدرت میان طالبان اوج گرفته بوده است.
ایمن الظواهری، رهبر القاعده، او را “امیرالمومنین ” خوانده و با وی بیعت کرده است، موضوعی که می تواند جایگاه و اعتبار او را نزد گروههای مسلح اسلامگرای تندرو تقویت کند.
عبدالغنی برادر
عبدالغنی برادر متولد ۱۳۴۷خورشیدی در ولایت ارزگان است و در قندهار بزرگ شده است. او در مدارس دینی درس خوانده اما گفته شده که تعلیمات دینی را به پایان نرسانده است. با این حال به “ملا برادر” مشهور است و گفته می شود که با قوم پوپَلزَی از قبایل قندهار نسبت دارد.
تصویر عبدالغنی برادر، در حال امضای توافق با آمریکا کنار زلمی خلیلزاد نماینده آمریکا و عکس او با مایک پومپئو وزیر خارجه وقت آمریکا تصویرهای تاریخی جنگ در افغانستان به شمار میرود.
در سالهایی که مجاهدین علیه نیروهای شوروی و دولت تحت حمایتش در کابل می جنگیدند عبدالغنی برادر، عضو حزب اسلامی به رهبری مولوی یونس خالص بود.
او یکی از چهار نفری است که در سال ۱۳۷۳ (۱۹۹۴ میلادی) گروه طالبان به رهبری “ملا عمر” را تاسیس کردند و برای این گروه در غرب افغانستان و کابل جنگیده است.
در زمان حمله آمریکا و متحدانش به افغانستان در سال ۱۳۸۰ او معاون وزارت دفاع طالبان بود. پس از سقوط گروه طالبان به دست آمریکا، او معاون محمد عمر رهبر وقت طالبان شد.
حدود ۹ سال بعد از حمله آمریکا در شهر کراچی پاکستان دستگیر شد در سال ۱۳۹۷ از زندان آزاد و رئیس دفتر سیاسی طالبان در دوحه شد.
عبدالغنی برادر مدتی رهبری مذاکرات صلح با دولت افغانستان و نمایندگان دولت آمریکا را به عهده داشت و بعد از او این مسئولیت به عبدالحکیم حقانی سپرده شد. با این حال او همچنان به عنوان یکی از مقامات ارشد طالبان در مذاکرات حضور داشت و توافق با آمریکا را امضا کرد.
محمد یعقوب
محمد یعقوب، پسر ملا عمر، اولین رهبر طالبان است. او احتمالا متولد ۱۳۷۰ و در اوایل ۳۰ سالگی است. او از قوم هوتکی (بخشی از قبیله غلزی) و پشتون است. گزارش شده که او در کراچی پاکستان تحصیلات دینی کرده است. از او عکس تایید شدهای موجود نیست.
اولین بار سال ۱۳۹۴ بود که نام او وارد رسانهها شد. محمد یعقوب با انتشار بیانیهای اعلام کرد که پدرش ملا عمر به مرگ طبیعی در گذشته است. این بیانیه بعد از آن منتشر شد که خبرهایی از احتمال کشته شدن محمد عمر منتشر شده بود.
گفته میشود که او مخالف اختر محمد منصور بوده و حتی پیشنهاد او برای گرفتن مسئولیت در رهبری طالبان را رد کرده است. البته این خبرها به صورت مستقل قابل تایید نیست.
در بهار ۱۳۹۵ بعد از آنکه هبتالله آخوندزاده به رهبری طالبان رسید، محمد یعقوب هم به عنوان مسئول کمیته نظامی در ۱۵ ولایت افغانستان تعیین شد و همچنین به عنوان عضو شورای تصمیم گیری طالبان شناخته شد.
اردیبهشت ۱۳۹۹ محمد یعقوب به عنوان رهبر کمیسیون نظامی طالبان معرفی شد، جایگاهی که او را مسئول عملیات نظامی گروه طالبان میکند.
بعد از شیوع کرونا خبرهایی از گروه طالبان رسید که جایگاه محمد یعقوب را باز هم روشنتر کرد.
پارسال رسانهها به نقل از مقامهای اطلاعاتی از احتمال شیوع کرونا میان رهبران طالبان خبر دادند. نشریه فارن پالیسی هم به نقل از یکی از اعضای طالبان به نام محمد علیجان احمد گفت که محمد یعقوب در غیاب هبتالله آخوندزاده جانشینی او را به عهده گرفته است. البته سراج الدین حقانی که چهره شماره دو طالبان شناخته میشود هم در این دوره – براساس بعضی گزارشها – بیمار بوده است.
اگرچه احتمالا جانشینی رهبری طالبان برای محمد یعقوب، در دوران شیوع کرونا، موقتی بوده اما میتواند برآوردی از جایگاه او میان رهبران طالبان باشد.
سراج الدین حقانی
سراج الدین حقانی، بین سالهای ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۹ متولد شده و ۴۱ تا ۴۸ ساله است. اطلاعات دقیقی درباره محل تولد او در دست نیست. وزارت دادگستری آمریکا که برای اطلاعات منجر به دستگیری او پنج میلیون دلار جایزه تعیین کرده او را متولد افغانستان یا پاکستان دانسته است. او حالا معاون هبتالله آخوندزاده، رهبر طالبان است.
سراج الدین حقانی، فرزند جلالالدین حقانی است و بخشی از هویت و جایگاه او در رهبری طالبان، مربوط به سوابق پدرش است.
جلالالدین حقانی (پدر سراج الدین) که یکی از رهبران گروه مجاهدین در دوران جنگ علیه نیروهای شوروی بود برای خود تشکیلات شبه نظامی مستقلی ایجاد کرده بود که ظاهرا به صورت خانوادگی اداره میشد.
او با قدرت گرفتن طالبان به این گروه پیوست اما تشکیلاتش به شکل یک بخش نیمه خودمختار در دل گروه طالبان جای گرفت. به همین دلیل به این بخش “شبکه حقانی” میگویند. شبکه حقانی مسئول حملاتی مرگبار و بیرحمانه بوده است. آمریکا چهار فرزند جلالالدین حقانی حقانی را در حملات هوایی و زمینی کشته است.
اما سراجالدین حقانی، که بعد از مرگ پدر جانشین او شده، بارها از مرگ گریخته است. در اسفند ۱۳۹۸ چند روز قبل از امضای توافق آمریکا و طالبان، مقالهای از سراجالدین حقانی در روزنامه نیویورک تایمز منتشر شد.
سراجالدین حقانی، فرمانده عملیاتی شبکه حقانی و معاون گروه طالبان، در نخستین مقالهای که یکی از بلندپایهترین مقامات طالبان در یک روزنامه غربی به چاپ میرساند، نوشت که گروه طالبان متعهد است تا با دیگر طرفهای افغان “براساس مشورت و احترام واقعی برای ایجاد یک نظام سیاسی جدید و فراگیر توافقی کند که در آن صدای همه افغانها منعکس شود و هیچ کس احساس نکند از آن بیرون مانده است.”
در بخش دیگری از مقاله سراجالدین حقانی آمده بود که طالبان آماده است “پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان با جامعه بینالمللی و آمریکا برای تامین صلح درازمدت و بازسازی افغانستان همکاری کند.”
عبدالحکیم حقانی
عبدالحکیم حقانی متولد ۱۳۳۶ (۶۴ ساله) در قندهار و از پشتونهای درانی و از قوم اسحاقزی است. طالبان گفته که او از دوستان نزدیک محمد عمر، رهبر پیشین این گروه است و در تشکیل گروه طالبان هم نقش مهمی داشته است.
نام عبدالحکیم حقانی، بعد از آن بیشتر در رسانهها مطرح شد که از سوی رهبر طالبان به عنوان رئیس تیم ۲۱ نفره مذاکره با آمریکا معرفی شد.
عبدالحکیم حقانی قبلا قاضیالقضات طالبان و از نزدیکان اختر محمد منصور، رهبر سابق طالبان بود که پس از کشته شدن او نامش به عنوان یکی از گزینهها برای رهبری طالبان مطرح بوده است. گفته میشود که طالبها از نظر مذهبی برای او جایگاه خاصی قائلند و هبتالله آخوندزاده، رهبر گروه او را “امین خود” میداند.
شیرمحمد عباس استانکزی
شیرمحمد عباس استانکزی، متولد ۱۳۳۸ (۶۲ ساله) در ولایت لوگر، در شرق افغانستان است. او فارغالتحصیل دانشکده نظامی کابل است و در آکادمی نظامی دهرادون هند نیز تعلیمات نظامی دیده است.
شیرمحمد عباس استانکزی در دوران حکومت طالبان، معاون وزیر امور خارجه و مدتی نیز معاون وزیر بهداشت بود.
نام او در سالهای اخیر میان گروههای نمایندگی طالبان در صحنه بینالمللی دیده شده است. او مدتی ریاست تیم مذاکرهکننده طالبان با آمریکا را بر عهده داشت و بعد از آن، عضو شورای رهبری، معاون دفتر سیاسی و معاون تیم مذاکرات در دوحه شد.
بی بی سی
*****
گزارش گاردین درباره ملا برادر، شناخته شدهترین چهره طالبان
عبدالغنی برادر، از روسای طالبان که از زندانی در پاکستان به درخواست آمریکا در کمتر از سه سال پیش آزاد شد، به عنوان یک پیروز بیچون و چرا در جنگ ۲۰ ساله ظاهر شده است.
در حالی که ملا هبتالله آخوندزاده، رهبر طالبان است، ملا برادر رئیس سیاسی این گروه مسلح و شناخته شدهترین چهرهی آن به شمار میرود. گفته میشود او عصر یکشنبه از دفتر خود در دوحه به سمت کابل در حرکت بود. وی در بیانیه تلویزیونی در مورد سقوط کابل گفت که آزمایش واقعی طالبان تازه آغاز شده است و آنها باید به ملت خدمت کنند.
بازگشت برادر به قدرت مظهر ناتوانی افغانستان در فرار از غل و زنجیرهای خونین گذشته است. داستان زندگی او در بزرگسالی، داستان درگیری بیوقفه و بیرحمانه این کشور است.
او که در سال ۱۹۶۸ در ولایت اروزگان متولد شد، در دهه ۱۹۸۰ در کنار مجاهدین افغانستان علیه شوروی جنگید. پس از اخراج روسها در سال ۱۹۸۹ و بروز جنگ داخلی بین جنگسالاران رقیب، برادر به همراه ملا عمر، اولین رهبر طالبان این گروه مسلح را در دههی ۹۰ بنیان گذاشتند. این دو با هم طالبان را تأسیس کردند، جنبشی که توسط علمای جوان اسلامی هدایت میشد و به پاکسازی مذهبی کشور و ایجاد امارت اسلامی در این کشور میپرداخت.
طالبان که از شور و حرارت مذهبی، نفرت گسترده از جنگ سالاران و حمایت قابل توجه سرویس اطلاعاتی پاکستان یعنی «آیاسآی» برخوردار بود، در سال ۱۹۹۶ پس از یک سری پیروزیهای خیره کننده در مراکز استانها که جهان را غافلگیر کرد، به قدرت رسید. این گروه مسلح در هفتههای اخیر به شدت فعال شده است. برادر، معاون ملاعمر که تصور میشد استراتژیست بسیار موثری است، معمار اصلی این پیروزیها به شمار میرود.
برادر به ایفای نقشهای نظامی و اداری متعدد در رژیم پنج ساله طالبان پرداخت و زمانی که توسط ایالات متحده و متحدان افغان واشنگتن برکنار شد، معاون وزیر دفاع بود.
در طول دوران ۲۰ سالهی دوری طالبان از قدرت، برادر به عنوان یک رهبر نظامی قوی و یک مهره سیاسی زیرک شهرت داشت. دیپلماتهای غربی او را رهبر شورای کویته به عنوان مهمترین تشکل طالبان پس از سقوط این گروه میدیدند که بیشترین مقاومت را در برابر کنترل «آیاسآی» داشت و از بیشترین قابلیت برای تماس سیاسی با کابل برخوردار بود.
با این حال، دولت اوباما بیشتر از تواناییهای نظامی او میترسید تا اینکه به گرایشهای ظاهرا معتدل او امیدوار باشد. سیا در سال ۲۰۱۰ او را در کراچی پیدا و در فوریه همان سال «آیاسآی» را متقاعد کرد که او را دستگیر کند.
یک مقام سابق گفت: دستگیری برادر عمدتا به دلیل نقش او در جنگ صورت گرفت. واقعیت این است که پاکستانیها سالها او را به این دلیل نزد خود نگه داشتند که ایالات متحده از آنها خواسته بود این کار را انجام دهند.
اما در سال ۲۰۱۸، نگرش واشنگتن تغییر کرد و زلمای خلیلزاد، نماینده افغانتبار دونالد ترامپ در افغانستان، از پاکستانیها خواست تا برادر را آزاد کنند تا بتواند مذاکرات در قطر را بر اساس این باور که او به توافق تقسیم قدرت بسنده میکند، پیش ببرد. این مقام سابق میگوید: من هرگز هیچ دلیل واقعی برای اینکه برادر بخواهد به توافق تقسیم قدرت با مقامات کابل بسنده کند، ندیده بودم و این فقط یک ایدهی رویاگونه بود.
برادر در فوریه ۲۰۲۰ توافقنامه دوحه را با آمریکا امضا کرد، چیزی که دولت ترامپ آن را پیشرفتی در جهت صلح خواند، اما اکنون به عنوان یک مرحله اصلی در پیروزی کامل طالبان به نظر میرسد.
توافق ایالات متحده و طالبان مبنی بر عدم مبارزه با یکدیگر بود و قرار شد مذاکرات تقسیم قدرت بین طالبان و دولت اشرف غنی در کابل انجام شود. این مذاکرات با پیشرفت اندک متوقف شد و اکنون مشخص است که برادر و طالبان در حال بازی برای خرید زمان بودند و در انتظار خروج آمریکاییها و آماده سازی حمله نهایی خودشان به سر میبردند. زندگی برادر به او صبر و اطمینان در پیروزی نهایی را آموخته است.
گاردین / انتخاب
*****
ده رهبر مهم طالبان که افغانستان را اداره میکنند
طالبان بعد از سیطره بر افغانستان رویکردهای خود را برای مرحله آتی اعلام میکند و همه میخواهند بدانند مهمترین شخصیتهای طالبان که افغانستان را اداره خواهند کرد چه کسانی هستند.
به گزارش ایسنا، به نقل از سایت روزنامه العربی الجدید، طالبان بعد از سیطره بر افغانستان رویکردهای خود را برای مرحله آتی اعلام میکند و همه میخواهند بدانند مهمترین شخصیتهای طالبان که افغانستان را اداره خواهند کرد چه کسانی هستند و آیا اینها نقش رسمی در اداره کشور طی این مرحله دارند یا خیر. طی روزهای گذشته تعدادی از رهبران طالبان شناخته شدند که از جمله مهمترین آنها در زمینه نظامی و امنیتی ملا عبدالقیوم ذاکر است که از جمله اولین کسانی بود که وارد کابل شد و از کاخ ریاست جمهوری اداره امور امنیتی و نظامی را برعهده گرفته است. اما سرنوشت دیگر رهبران مهم طالبان نامشخص است.
۱. ملا ذاکر
حسین سعید، از شخصیتهای آکادمیک نزدیک به طالبان اعلام کرد که ملاذاکر از موسسان طالبان و نزدیکان ملاعمر، موسس طالبان و از قویترین شخصیتهای آن است. وی ملاذاکر را به منزله وزیر دفاع دانست که نفوذ زیادی در محافل طالبان و قبایل جنوب دارد و تمام امور امنیتی را اداره میکند. رهبران دیگری مثل عبدالرحمان منصور، حاکم طالبان در کابل، برادر سیف الاسلام منصور، از مهمترین رهبران طالبان و پسر نصرالله منصور، فرمانده جهادی علیه شوروی است که از قبیله پشتونها هستند. ولی الله شاهین، از اصحاب رسانه افغانی و از نزدیکان طالبان اعلام کرد، ذاکر مهارت و تجربه دارد و مسئول طالبان در کابل است و بیشتر امور پایتخت را اداره میکند. او از مهم ترین رهبران طالبان است که در حال حاضر در کابل است.
۲. مولوی غالب
از رهبران غیرمشهور طالبان است اما نقش مهمی دارد و مسئولیت عملیات کابل قبل از سیطره طالبان بر آن را برعهده داشت او در حال حاضر ریاست پلیس طالبان را برعهده دارد و مسئول امنیت کابل است. مولوی فتح الله نیز در کنار او به عنوان رئیس سازمان اطلاعات نظامی فعالیت میکند.
۳. عبدالحق آخوندزاده
وی از مسئولان طالبان است که بعد از سیطره بر کابل امور را اداره میکنند هرچند که خیلی معروف نیستند. او مسئول کمیته بهداشت طالبان است و درحال حاضر به وحید مجروح، وزیر بهداشت دولت اشرف غنی کمک میکند. طالبان از مجروح خواسته بودند به فعالیتش ادامه بدهد.
۴.ملا سخاءالله
وی امور آموزشی و تربیت را اداره میکند و در حال حاضر فعالیتش به درخواست از دانشگاههای دولتی و خصوصی و مدارس دولتی و خصوصی برای عدم توقف فعالیشان محدود میشود.
۵. ذبیح الله مجاهد
وی سخنگوی طالبان و از رهبران مشهور این گروه است که در حال حاضر در کابل است. او با نقشش در دفاع از تصمیمات سیاسی و نظامی طالبان شناخته شده است اما اخیرا برای اولین بار در مقابل رسانهها ظاهر شد.
۶. امیر خان متقی
از نظر سیاسی پروندههای طالبان با رسیدن امیر خان متقی، عضو دفتر سیاسی طالبان به کابل آغاز شد. او با حامد کرزای، رئیس جمهور سابق افغانستان و عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی ملی و قلب الدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی درباره پرونده دولت انتقالی و موضع طالبان گفتوگو کرد. یک منبع در طالبان اعلام کرد که او احتمالا پست وزارت رسانه و برهنگ را برعهده بگیرد.
امیر خان متقی بعد از رسیدن به کابل در اولین فایل صوتی خود پیامی را به مردم و کارمندان دولت و آمریکایی ها داد. او از مردم خواست صبور باشند. وی گفت که طالبان عزم و اراده کافی برای خدمت به مردم دارد. او از کارمندان و مسئولان دولت خواست از طریق شماره تلفنهایی که طالبان اعلام کرده تماس برقرار کنند. او تأکید کرد که هیچ کسی به آنها تعرض نمیکند. وی از نیروهای آمریکایی خواست از بمباران هوایی مناطق دست بردارند. او گفت که این مسئله نقض توافق دوحه است.
۷. عبدالغنی برادر
وی رئیس دفتر سیاسی طالبان و از موسسان طالبان است.
۸. هبت الله آخوندزاده
وی مه ۲۰۱۶ به عنوان رهبر طالبان در جریان انتقال سریع قدرت بعد از چند روز از مرگ اختر محمد منصور در حمله پهپادی آمریکا در پاکستان تعیین شد.
۹. سراج الدین حقانی
وی پسر جلال الدین حقانی، از مشهورترین رهبران جهاد علیه شوروی و مردم دوم طالبان و رهبر شبکه قدرتمند حقانی است. واشنگتن شبکه حقانی را که پدر وی آن را تأسیس کرده تروریستی و از خطرناکترین گروههایی میداند که با نیروهای آمریکایی و ناتو در دو دهه گذشته در افغانستان جنگیدهاند.
۱۰. ملا یعقوب
وی پسر ملا محمد عمر و رئیس کمیته نظامی است که نفوذ زیادی در طالبان دارد. وی رویکردهای استراتژیک جنگ علیه دولت افغانستان را تعیین میکرد. همچنان نقشی که وی در داخل طالبان بازی میکند مبهم است. برخی معتقدند که تعیین او در سال ۲۰۲۰ به عنوان رئیس کمیته نظامی صرفا یک اقدام نمادین بود.
ایران امروز