گامی کوچک برای سیاست خارجی فمینیستی

تاکید بر تقویت نگاه زنانه در اولین نشست وزرای خارجه زن

زن در جهان نبض دستگاه دیپلماسی کشورشان را در اختیار دارند؛ از همین رو هشت وزیر خارجه زن اروپایی، ۱۰ وزیر خارجه زن در آمریکای لاتین و حوزه کارائیب به همراه همتایان خود در آفریقا، آسیا، استرالیا و دیگر کشورهای جهان در مونترال کانادا گرد هم آمدند تا گام کوچکی برای خلق سیاست خارجی جدید و تقویت نگاه زنانه در اولین نشست وزرای خارجه زن در جهان بردارند. «سیاست خارجی فمینیستی» از سال ۲۰۱۴ میلادی توسط مارگوت والتسروم، سیاست مدار باسابقه حزب سوسیال دموکرات، به عنوان سیاست رسمی دولت سوئد رسمیت یافت. والتسروم که در این نشست دوروزه حضوری فعال داشت، بر این باور است که دستیابی به صلح پایدار در جهان امروز از مسیر سیاست های فمینیستی و تغییر توازن مناسبات قدرت تحقق می یابد.

حامیان این نوع نگرش هم مانند والتسروم معتقدند با حضور فعال زنان در مسائل جهانی بهتر می توان روابط بین الملل را شناخت و تفاوت های جنسیتی ضرورتی برای جهان سیاست است. این در حالی است که از دید این رویکرد نوپا، تئوری های روابط بین الملل صرفا ویژگی های دولت های مردانه که بازیگرانی یکپارچه، منطقی، بی رقیب و تنها بازیگران صحنه روابط بین الملل هستند را به نمایش می گذارند. نکته مهم در دیدگاه فمینیست ها، توجه به تجارت زنان و تلاش برای فهم واقعیت از دیدگاه آنهاست.به باور آنان، سیاست خارجی فمینیستی شیوه ای متفاوت برای درک و توضیح جهان امروز و منازعات حاکم بر آن ارائه می دهد. از مختصات سیاست خارجی فمینیستی این است که بر ضرورت پیشگیری از منازعات و جنگ، به جای ادامه سیاست های مبتنی بر میلیتاریسم و شرایط جنگی تاکید دارد.

در این نشست دوروزه که بیش از نیمی از وزرای خارجه زن جهان را در مونترال گرد هم آورده بود، بر موضوعاتی نظیر جلوگیری از بروز درگیری ها، رشد دموکراتیک و نابودی خشونت های بر مبنای جنسیت متمرکز بود. این نشست چهار موضوع محوری داشت؛ زنان در سیاست و جایگاه های رهبری، تقویت دموکراسی، حمایت از صلح و امنیت و ازبین بردن خشونت های مبتنی بر جنسیت.

کریستیا فریلند، وزیر خارجه کانادا، در افتتاحیه این نشست گفت: زنان کلید یافتن راه حل برای چالش های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی پیش روی جوامع ما هستند. همواره از برابری در احترام و درنظرگرفتن حقوق زنان و دختران حمایت خواهم کرد زیرا هنگامی که در فرایند تصمیم گیری دخیل هستیم، جوامع قدرتمندتر و اقتصادها و طبقه متوسط موفق تر و کشورهای ما امن تر خواهند بود. فدریکا موگرینی، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا که به طور مشترک با فریلند ریاست این نشست را برعهده داشت، گفت: دانه ای کاشتیم که به باورم گل های زیبایی خواهد داد. هر دوی آنها در افتتاحیه این نشست ابراز امیدواری کردند این نشست بتواند سرآغازی برای سنت همکاری میان وزرای زن در جهان باشد.

دیانا ساروسی، رئیس سازمان اکسفام در کانادا درباره این نشست می گوید: در کانادا پیشرفت های چشمگیری برای اجرای سیاست های فمینیستی برای رسیدن به جایگاه برابر برای زنان، صلح و امنیت برداشته شده و ما اکنون باید این رویکرد را در تمامی امور سیاست خارجی خود به کار بندیم حتی برای فروش سلاح؛ این رویکرد باید به عنوان مدلی در سراسر جهان و نه تنها برای کانادا در دستور کار دولتمردان قرار بگیرد.

این در حالی است که این شیوه از سیاست گذاری در کانادا و دیگر کشورهای جهان منتقدان سرسختی دارد. برخی از فعالان این عرصه بر این باورند در حالی که موضوعات مهم مربوط به زنان نادیده گرفته می شود، نمی توان از سیاست برابری جنسیتی در عرصه های جهانی و بین المللی سخن گفت. حتی برخی دیگر می گویند اگر به سیاست های مارگارت تاچر، نخست وزیر سابق بریتانیا که بیش از یک دهه نبض سیاست بریتانیا را برعهده داشت، نگاه بیندازیم یا اگر عملکرد آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان را به درستی بررسی کنیم، به این نتیجه می رسیم ساختار حاکم بر نظام بین الملل تا امروز بدون تاثیر از جنسیت، قواعد خود را به سیاست مداران دیکته کرده است. طبق دیدگاه های کنت والتز، نظریه پرداز تئوری رئالیسم ساختاری، دولت ها بازیگران اصلی محیط بین الملل به شمار می روند که تحت سیستم خودیاری درصدد کسب و افزایش قدرت هستند؛ بنابراین زمامداری زنان تغییری در رویکردهای دولت آلمان و بریتانیا در سال هایی که تحت هدایت مرکل و تاچر بودند، ایجاد نکرده است.

با تمامی این انتقادها، وزرای خارجه حاضر در نشست مونترال بر این نکته تاکید کردند؛ اینکه در مورد این قبیل سیاست ها در عرصه های جهانی صحبت شود، تقریبا به همان اندازه اجرای خود سیاست ها اهمیت دارد. بنابراین نباید استفاده از واژه فمینیست متوقف شود، بلکه باید گفت وگوهای بیشتری را انجام داد که در آن برابری جنسیتی با این تفکر که در این میدان زنان پیروز می شوند و مردان شکست می خورند، از بین برود. به گفته تحلیلگران، سیاست خارجی موفق فمینیستی در ابتدا نیازمند غلبه بر محدودیت های سیاسی است.

وزرای خارجه زن حاضر، نتایج گفت وگوهای این نشست را در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل که از فردا آغاز به کار می کند، مطرح خواهند کرد. همچنین ۱۷ نفر از این وزرای خارجه زن متعهد شده اند که سال آینده میلادی به طور مداوم با یکدیگر دیدار داشته باشند.