نگاهی به همایش پنجم اتحاد جمهوری خواهان ایران
همایش پنجم اتحاد جمهوری‌خواهان (اجا)، در شرایطی برگزار شد که روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران بیش از هر زمان دیگر در تیرگی و بن بست فرو رفته است. اوضاع داخلی کشور و ناکارآمدی مسؤلان و رهبران حاکم، زبان‌زد خاص و عام شده است. سازمان مجاهدین با لغو عنوان تروریست توسط دولت آمریکا، تحرک تازه‌ای را آغاز کرده است. کانون‌های سلطنت طلبان تحت رهبری شاهزاده رضا پهلوی تلاش‌های خود را برای “آلترناتیو سازی” شدت بخشیدند. در این میان جمهوری‌خواهان و فعالان مدافع جمهوریت و دموکراسی و حقوق بشر بیش از پیش به تلاش‌های خود افزودند. پشتیبانی از جنبش اصلاحی و مدنی در داخل کشور، تقویت کانون‌های موجود جمهوری‌خواهی و جمهوری‌خواهان در خارج کشور، ایجاد پیوند و نزدیکی و همکاری با نیروها و فعالانی که پس از جنبش سبز مجبور به ترک کشور شده‌اند، اینک محور فعالیت نیروهای متعهد جمهوری‌خواه در خارج کشور شده است.
همایش پنجم اتحاد جمهوری‌خواهان ایران (اجا) به لحاظ ترکیب و تنوع شرکت‌کننده‌گان برجستگی خاصی داشت. این همایش در قیاس با همایش چهارم، با استقبال چشم‌گیری روبرو شد. علیرغم دوری مسافت و هزینه و کوتاهی وقت، همایش این‌بار با تحرک و علاقه مشهود شرکت کننده‌گان و مهمانان مختلف برگزار شد.
در این همایش، چهره‌های جوان بسیاری دیده می‌شدند که متعلق به طیف نیروهای اصلاح طلب جنبش سبز و ملی مذهبی‌ها بودند. شرکت فعالین سیاسی با گرایشات متفاوت که به صورت مهمان و شرکت کننده در همایش حضور یافتند، فضای پر جنب و جوشی به همایش بخشیده بود. برگزاری دو میز گرد گفتگو با ترکیبی از صاحب‌نظران مختلف با گرایشات متفاوت و انجام قریب سی سخن‌رانی آزاد که هر یک بخشی از مسائل مطروحه سیاسی و اجتماعی را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند، غنای بیشتری به همایش پنجم اجا بخشیده بود.
اجا، با بهره‌گیری از حضور و نظرات و تلاش‌های دوستان و همراهان با نحله‌های فکری متفاوت خواهد توانست نظر بسیاری از جمهوری‌خواهان را به سوی خود جلب و خود را تا حد یکی از مهم‌ترین کانون‌های جمهوری‌خواهی که بخش قابل ملاحظه‌ای از افراد فرهیخته و با تجربه مقیم خارج کشور را در خود جای داده و خواهد داد تقویت کند.
با همایش پنجم، اجا، وارد دور تازه‌ای از فعالیت خود شد. مشکلات و اختلافات نظری پیرامون استراتژی و تاکتیک و شیوه‌های عمل پیشین به نحو محسوسی تقلیل یافت. به نظر می‌رسد اجا، با شفافیت و کارآئی بهتر و تحرک بیشتری به فعالیت ادامه دهد. در این میان چنان چه اجا بتواند سخن‌گوی دوره‌ای شش ماهه یا یکساله انتخاب و معرفی کند، قادر خواهد شد در سطح رسانه‌ای منویات و مواضع خود را با سهولت و سرعت بیشتری به مخاطبین برساند.
اجا، گرچه بر نفی خشونت همواره تأکید داشته و دارد اما در کاربست سیاست و روش سیاسی رفرمیستی اغلب با مشکلات و عدم تفاهم و اختلافات روبرو بود. اینک به نظر می‌رسد تردیدهای پیشین جای خود را به تفاهم و اعتماد به نفس داده است.
به گمان من با همایش پنجم، ته مانده‌ی تردیدهای پیشین اجا در مورد مساله مرکزی “تحول دموکراتیک مردم ایران” رفع شده است. مباحث مختلف و اظهار نظرها در همایش عموماً بر جنبش دموکراسی‌خواهی داخل کشور متکی بود. اینک اجا با اتکاء بدون چون چرا بر نزدیکی نیروها و جنبش اجتماعی در داخل کشور، می‌تواند با شفافیت بیشتری عمل کند. سیاست اتحادهای هر جریان سیاسی یکی از مهم‌ترین عناصر استراتژی سیاسی آن جریان را تشکیل می‌دهد. اجا بیش از هر زمان دیگری با جنبش اجتماعی سبز و کلیه جریانات اصلاح‌طلب و تحول خواه درون کشور نزدیک و عملاً در کنار این مجموعه اجتماعی که رکن اصلی هرگونه تحولی در کشور را تشکیل می‌دهد، قرار گرفته است. روشن است که اجا به مثابه یک جریان مستقل سیاسی جمهوری‌خواه سکولار، هیچ‌گاه استقلال رأی و عمل خود را نباید از دست بدهد. اجا حق دارد و باید با برخوردهای انتقادی سازنده و با طرح مباحث نقادانه نظری- سیاسی در راستای تصحیح و تدقیق مواضع و خطاهای احتمالی در جنبش، سهم و نقش مهمی در جنبش دموکراسی‌خواهی ملت ایران بر عهده بگیرد.
همایش پنجم اجا با افکار مربوط به تمایلات آلترناتیو سازی در خارج کشور که اساساً استراتژی کاملاً متفاوتی است، مرزبندی کاملاً روشنی ترسیم کرده است. بخشی از اپوزیسیون خارج کشور مانند مجاهدین خلق مشتاقانه منتظر حمله نظامی به کشورمان هستند. اجا به هیچ وجه با چنین سیاست‌های ضد ایرانی و ضد میهنی سر سازش ندارد. اجا هم‌چنین با رویکرد جریان مشروطه سلطنتی به رهبری آقای رضا پهلوی که بیشتر پنهان و کمتر آشکار به انتظار کمک‌های خارجی “جامعه بین‌المللی” و در بدترین حالت حمله نظامی به کشور نشسته‌اند و به کار آلترناتیو سازی مشغولند، هیچ رابطه‌ای ندارد. وجود برخی از افراد شناخته شده از این طیف در میان شرکت‌کننده‌گان همایش پنجم اجا، به دلیل آزاد و باز بودن شرکت همه در همایش بوده است. یکی از مسؤولان اصلی اجا به پرسش من مبنی بر این که آیا این افراد توسط شما به همایش دعوت شده‌اند گفت: “به هیچ وجه از آنان دعوتی نشده بود. آنان مثل بسیاری دیگر خودشان به همایش آمدند.”
یکی از مهم‌ترین مصوبات همایش پنجم اجا، مربوط به خطراتی است که تهدیدات یا حملات احتمالی نظامی اسرائیل و آمریکا کشورمان را نشانه گرفته است. همایش پنجم، بر مخالفت بی قید و شرط با هر گونه تهدیدات و حمله نظامی احتمالی به کشورمان تحت هر نام و بهانه یا تفسیر و توجیهی، قاطعانه تأکید کرده است. این یکی از محوری‌ترین مواضعی بود که در همایش پنجم با اجماع کامل مورد تآکید قرار گرفت.
در همایش پنجم اجا، بر وحدت دو پاره اتحاد جمهوری‌خواهان و سازمان جمهوری‌خواهان تأکید شد. به نظر می‌رسد مساله تمرکز نیروها در یک نهاد سیاسی، در خارج کشور، نه آن قدر ضروری است و نه نشانه پراکند‌گی و تفرقه! وجود کانون‌های مختلف جمهوری‌خواهان مانع از برقراری روابط و همکاری و همسوئی سیاسی میان آنان نخواهد بود. مهم این است که مسؤولان این نهادها بکوشند مناسبات و مباحثات و مشاوره‌ها بین این کانون‌ها را ایجاد، حفظ و تقویت کنند. فعالیت هر کانون جمهوری‌خواهی مانند سازمان جمهوری‌خواهان ایران، اتحاد برای پیشبرد سکولار دموکراسی، جمهوری‌خواهان دموکرات و لائیک، سازمان‌های سیاسی مهاجر مانند فدائیان خلق ایران اکثریت، اتحاد فدائیان خلق، کانون سوسیالیست‌ها و برخی از سازمان‌های اتنیکی کردی و آذری و غیره، هر کدام مواضع و دایره خاص خود را دارند. در این میان نهادهای رسماً جمهوری‌خواه مادام که مسائل مهم استراتژی سیاسی و شیوه‌های عمل خود را یک کاسه نکرده باشند، نمی‌توانند به وحدت تشکیلاتی برسند. روشن است که بسیاری از این اختلافات پشت میز مذاکره و نوشتن مقالات و قرارها و پیام‌ها و غیره حل نمی‌شوند. حل اختلافات میان همه جمهوری‌خواهانی که مواضع ده ماده‌ای و یا مواد تکمیلی ملی فراحزبی و فرا ایدئولوژیکی را می‌پذیرند، محتاج زمان است. به مرور زمان و با محک تجربه بخشی از اختلافات سیاسی و تاکتیکی می‌توانند حل شوند. نهادهای مستقل جمهوری‌خواه، باید با یکدیگر مشاوره و تبادل نظر کنند. در همایش‌های یکدیگر فعالانه شرکت کنند و به طور کلی با هم گفتگو و تبادل سیاسی و نظری داشته باشند. به این ترتیب هر نهاد جمهوری‌خواه، مستقلانه، سیاست‌ها و تاکتیک‌های خود را به محک آزمایش گذارده و هم دایره ارتباطات و مناسبات خاص خود را حفظ خواهد کرد. بدین ترتیب نیروهای بیشتری از جمهوری‌خواهان تحت پوشش و فعالیت قرار می‌گیرند. واقعیت این است که برخی از افراد حتا فرهیخته و با تجربه، به هر دلیل و انگیزه‌ای گاهاً با برخی دیگر از هم‌فکران خود در یک نهاد همکاری نمی‌کنند!!
روشن است که این نهادها وظیفه حل و فصل مسائل برنامه‌ای (حزبی) نخواهند داشت. به همین دلیل بدون آن که وارد حوزه اختلافات حزبی شوند، امکان می‌یابند بر اساس مسائل فراحزبی و فرا برنامه‌ای، پیرامون اصول پایه‌ای یک ساختار ملی و دموکراتیک، نظیر اصول ده ماده‌ای اجا به هم نزدیک و نزدیک‌تر شوند.
نقی حمیدیان استکهلم ۱۷ اکتبر ۲۰۱۲
