چانه‌زنی «ظریف» و «کری» در حضور دیگران
* ظریف و اشتون برای ادامه مذاکرات هسته ای طی ماه اکتبر در سطح وزرای خارجه توافق کردند
کلید تدبیر در قفل مذاکرات هسته‌ای چرخید؛ قفل را باز نکرد اما دیگر تردیدی وجود ندارد که این قفل بازشدنی است. نخستین دیدار مذاکره‌کنندگان ارشد هسته‌ای ایران و گروه 1+5 دیروز در نیویورک برگزار شد. دو طرف دوشادوش هم، گام نخست در مسیر تفاهم را برداشتند و پس از یک ساعت به گفت‌وگوهای خود پشت درهای بسته پایان دادند. گفت‌وگوهایی که حداقل برای کاترین اشتون متفاوت بود. تفاوت این مذاکرات برای اشتون از این منظر بود که او از انجام گفت‌وگو با طرف ایرانی رضایت داشت و خوشبین بود به آینده گفت‌وگوها.
کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای گروه 1+5 کم با هیات‌های ایرانی مذاکره نکرده بود اما این مذاکره چیز دیگری بود. پیش از این هر گاه او به گفت‌وگو با هیات مذاکره‌کننده ایرانی پایان می‌داد در چهره او نشانی از امید به چشم نمی‌خورد. اما او امیدوارانه محل گفت‌وگو محمدجواد ظریف، وزیر خارجه و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای جمهوری‌اسلامی ایران را ترک کرد و با لبخند رضایت در جمع خبرنگاران حاضر شد تا از نتایج این دیدار بگوید؛ نتایجی که کمتر ناظری انتظار آن را داشت؛ تحقق خواست دولت جدید جمهوری‌اسلامی ایران برای ارتقای سطح مذاکرات، آن هم در نخستین گام. ایران و 1+5 برای نخستین‌بار در سطح وزرای خارجه با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو می‌کنند؛ پنجشنبه در نیویورک و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد. دیداری که البته پیش‌درآمد دیدار ماه اکتبر (مهر – آبان) در شهر ژنو و مقر سازمان ملل متحد خواهد بود؛ آن‌هم در سطح وزرای خارجه.
ارتقای سطح مذاکرات هسته‌ای از مدیران کل به وزرای خارجه مطالبه جدی دولت تدبیر و امید و رییس آن حسن روحانی بوده است. انتخاب وزیر خارجه جمهوری‌اسلامی به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای هم حامل این پیام برای غرب بود که سطح مذاکرات باید ارتقا پیدا کند.
این درخواست را برای نخستین‌بار حسن روحانی در جریان رقابت‌های انتخاباتی مطرح کرد. روحانی در جریان رقابت‌های انتخاباتی در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دو سیما با اشاره به مذاکرات هسته‌ای در دوره‌ای که او مسئولیت آن را برعهده داشت، گفت: «ما آن زمان برای این‌که به اهداف برسیم با وزرا مذاکره می‌کردیم، کم‌کم رفتیم با روسا مذاکره کردیم؛ رفتیم با شیراک مذاکره کردیم، رفتیم با شرودر مذاکره کردیم تا به جایی رسیدیم. امروز هم این کار باید انجام شود. امروز مذاکرات در حد مدیرکل پنج کشور است… ما باید مذاکرات را به سطح وزیر برسانیم، ما باید برسانیم به سطح روسا، این کار شدنی است.» برای آن‌که سطح مذاکرات هسته‌ای از مدیران کل به وزرا و از وزرا به روسا افزایش یابد نخستین گام را ایران با انتخاب وزیر خارجه به عنوان مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای برداشت. این گام ایران با گام متقابل گروه 1+5 پاسخ داده شد.
کاترین اشتون به نمایندگی از گروه 1+5 موافقت اعضا با ارتقای سطح گفت‌وگوها را اعلام کرد. بر این اساس برای نخستین‌بار در طول تاریخ جمهوری‌اسلامی ایران، وزرای خارجه جمهوری‌اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا در کنار سایر وزرای خارجه کشورهای عضو گروه 1+5 رودرروی هم پشت میز مذاکره می‌نشینند تا شاید گره کور مذاکرات هسته‌ای ایران را باز کنند. دیروز خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام آمریکایی که نخواست نامش فاش شود، نوشت: «جان کری اعلام کرده است در این نشست حضور می‌یابد.»
این دیدار می‌تواند نقطه عطفی در مناسبات جمهوری‌اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا باشد و تماس دو طرف به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در حاشیه یا متن این نشست می‌تواند آثار خود را بر روابط آینده دو کشور بر جا بگذارد. روابطی که تا آب شدن یخ آن راه زیادی باقی نمانده است زیرا تهران – واشنگتن در هفته‌های اخیر نشانه‌های مثبتی برای بهبود مناسبات و برقراری مجدد روابط از خود نشان داده‌اند. با این حال تمام آنچه حول‌محور دو کشور اتفاق افتاده است در حد نشانه و حرف و اعلام مواضع دیپلماتیک است. هنوز راه وجود دارد تا این نشانه‌ها و حرف‌ها و اعلام مواضع دیپلماتیک در صحنه عمل اجرایی شود. با این حال دیدار روز پنجشنبه می‌تواند هموار‌کننده این راه باشد. هرچند به گفته وزیر خارجه باید سطح انتظارات از این دیدارها را متعادل کرد. محمدجواد ظریف دیروز در سومین گزارش خود از نیویورک خطاب به مردم که از طریق صفحه فیس‌بوکش منتشر شد، نوشت: «دولت یازدهم دولت تدبیر و امید است و بنده بسیار خرسندم که مردم به تدبیر این دولت بسیار امیدوارند. اما سیاست خارجی ذاتا حوزه متانت، صبر، درایت و اقدامات سنجیده، حساب‌شده و هدفمند است. نمی‌توان توقع داشت که مشکلات انباشته‌شده با یک یا چند ملاقات حل و فصل شوند.» با این حال همیشه انتظار از اولین‌ها بالاست و مذاکرات روز پنجشنبه هم ذیل اولین‌ها قرار دارد. در مذاکرات روز پنجشنبه مسئولیت تیم ایران در مذاکرات هسته‌ای را محمدجواد ظریف برعهده دارد و همچون مذاکرات دیروز، عباس عراقچی، مجید تخت‌روانچی و اسحاق آل‌حبیب او را همراهی می‌کنند و تیم گروه 1+5 را مطابق معمول کاترین اشتون هدایت خواهد کرد. اشتون را در این مذاکرات جان کری وزیر خارجه آمریکا، ویلیام هیگ وزیر خارجه انگلیس، فرانسوا اولاند وزیر خارجه فرانسه، گیدو وستروله وزیر خارجه آلمان، سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه و وانگ یی وزیر خارجه چین همراهی می‌کنند.
مذاکرات دیروز اشتون و ظریف در حالی برگزار شد که خبرگزاری‌ها یک خبر واحد را به نقل از منبع آگاه نزدیک به هیات مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران منتشر کردند. این مقام مسئول تاکید داشت: «به دنبال انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران و دیگر تحولات مهم منطقه‌ای و بین‌المللی، فضای مذاکراتی بین ایران و 1+5 نسبت به گذشته به‌طور کامل دگرگون شده است. براساس این دگرگونی، مذاکره هسته‌ای نه در شکل و نه در محتوا، نمی‌تواند در مسیر گذشته خود حرکت کند.»
این مقام آگاه تاکید کرد: «باید چارچوب‌های مفهومی و رویکردهای عملیاتی جدید تعریف شود که نتیجه آن‌ها یک بازی برد – برد باشد. بنابراین، این‌که توپ در زمین کدام طرف است، دیگر
تعبیر درستی نخواهد بود.» این خواست هیات مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران برای درک دوجانبه و حرکت دو طرف در مسیر توافق را دیروز نماینده گروه 1+5 به خوبی دریافت کرد و به اعلام آمادگی جمهوری‌اسلامی ایران برای تعامل و گفت‌وگو به منظور حل و فصل موضوع هسته‌ای پاسخ مثبت داد.
روزنامه بهار / مجتبی فتحی
