سرکوب معترضان: بحران زباله در سراوان به کجا رسیده است؟
در بیستمین روز از شروع اعتراضات اهالی سراوان در استان گیلان، امروز نیروهای امنیتی با خشونت به تحصن پایان دادند. معترضان راه عبور کامیون‌های حمل زباله به جنگلهای اطراف محل زندگیشان را بسته بودند.
سرکوب خشن تحصن معترضان در فاصله چند صد متری یک منطقه بزرگ از جنگل رخ داد که نزدیک به “یک میلیون تن” زباله آنجا انباشته شده است.
در درگیری امروز تعدادی بازداشت شده‌اند. هنوز از رقم بازداشت شدگان اطلاعی در دست نیست اما مقامات قضایی گفتند که با توجه به اینکه افراد بازداشت شده “طرفدار نظام هستند” به زودی آزاد می‌شوند.
در طول سه هفته اخیر معترضان کوشیدند با حمل تصاویر رهبران حکومت ایران و فرزندان خود که در جنگ با عراق کشته شده‌اند، از امنیتی و سیاسی شدن اعتراضاتشان جلوگیری کنند.
دلیل اعتراض‌ها چه بود؟
معترضان تلاش کرده بودند راه کامیون‌هایی را ببندند که روزانه “یک هزار تن زباله را از سراسر استان گیلان در سراوان تخلیه می‌کنند.”
روندی که در سال‌های اخیر ادامه داشته و براساس گزارش‌‌های رسانه‌های ایران باعث شده حدود ۱۶ هکتار از جنگلهای منطقه پوشیده از زباله شود و در بعضی از مناطق ارتفاع زباله تا ۹۰ متر هم گزارش شده است.
انباشت زباله باعث انتشار بوی بد در منطقه و همچنین نفوذ زباله یا شیرآبه زباله در آب‌های زیرزمینی شده است. روزانه ده‌ها هزار لیتر شیرآبه سمی وارد سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود یا از طریق سیاهرود به تالاب انزلی می‌رسد.
اهالی سراوان مدتهاست از بوی بد و بیماری های پوستی و عفونی به دلیل زندگی در فاصله کمتر از یک کیلومتری محل انباشت زباله‌ها شکایت داشتند.
دولت ابراهیم رئیسی یک نماینده ویژه را برای حل مشکل زباله‌های سراوان تعیین کرده بود و مقامات محلی هم قول دادند دیگر زباله‌ای آنجا تخلیه نشود. اما هنوز تغییری ایجاد نشده است.
درگیری چطور آغاز شد؟
تصاویری که از سراوان منتشر شده نشان می‌دهد که در بدو ورود نیروهای امنیتی، معترضان به سمت آنها گل پرتاب کردند. اما ویدیوهای بعدی نشان می‌دهد که پلیس به سوی معترضان گاز اشک آور پرتاب کرد و با خشونت آنها را بازداشت کرد.
در جریان سرکوب‌های امروز در سراوان، مانند روزهای گذشته از روحانیونی که به عنوان امام جمعه و دادستان محلی میان معترضان می‌رفتند و با آنها افطار می‌کردند، خبری نبود.
در روزهای اخیر صدا و سیمای استانی و رسانه‌های محلی هم با معترضان همدلی نشان می‌دادند. خبرگزاری فارس نوشته است که تحصن اهالی سروان با “میانجیگری” پلیس پایان یافت و دسترسی خودروهای زباله به منطقه جنگلی “بازگشایی” شد.
در این گزارش آمده که “عده ای سودجو” شروع به “سنگ اندازی” به ماموران پلیس کردند.
روشن نیست حالا که راه دسترسی کامیون‌ها باز شده آیا همچنان زباله ها در آن محل تخلیه خواهند شد یا خیر.
بعضی از کارشناسان نگرانند حتی اگر هم زباله بیشتری در سراوان تخلیه نشود، مقامات با پیدا کردن یک محل دیگر صرفا مشکل را جابجا خواهند کرد.
از سابقه تخلیه زبانه در جنگل‌ها چه می‌دانیم؟
دو سال پیش در نقطه دیگری از شمال ایران نیز اتفاق مشابهی رخ داد. معترضان به تخلیه زباله در چهاردانگه مازندران بعد از تحصنی مشابه توسط یگان ویژه سرکوب شدند.
تخلیه زباله در جنگل های شمال ایران ابعاد گسترده‌ای دارد و چندین نقطه از دل جنگلهای هیرکانی را شامل می‌شود. دولت‌های ایران بارها وعده داده‌اند که معضل دفع زباله در جنگل را حل می‌کنند.
اما درخواست دولت حسن روحانی برای تخصیص بودجه به منظور حل این معضل توسط مجلس وقت رد شد. در سال‌های قبل هم اعتباراتی که اختصاص داده شده بودند به درستی خرج ایجاد زیرساخت‌های لازم نشدند.
بی بی سی
بعد از سرکوب معترضان، بحران زباله در سراوان به کجا رسیده است؟
نماز عید فطر امروز (سه‌شنبه ۳مه/۱۳ اردیبهشت) در مسجد “آقا سید ابراهیم” سراوان در حالی برگزار شد که اهالی این دهستان گیلان دلی چرکین و روحیه‌ای سرخورده داشتند.
آنها بعد از ۳۸ سال تحمل انباشت کوهی از زباله در جنگلهای نزدیک محل سکونت خود، حالا باتوم و گازاشک‌آور را هم تجربه کردند.
سرکوب‌های خشونت‌بار روز پنجشنبه توسط یگان ویژه، نمکی بر زخم اهالی سراوان بود، مخصوصا که معترضان بنا را بر این گذاشته بودند که با نصب تصاویر رهبران حکومت ایران و خانواده‌های خود که در جریان جنگ هشت ساله با عراق کشته شدند، از سیاسی و امنیتی شدن اعتراضات خود به تخلیه زباله پرهیز کنند.
در نامه‌ای که جمعی از اهالی سراوان به آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران، نوشتند، ماوقع درگیری‌های روز پنجشنبه را چنین شرح دادند:
“هجده روز پیش ۸۸ خانواده شهید، ورودی لندفیل (محل تخلیه زباله‌ها) را بستند. طی این مدت بنرهای عکس رهبر و حضرت امام را بر در ورودی نصب کردند و مراسم شب قدر را با مداحی بر پا کردند تا اینکه ساعت ۸ صبح یگان ویژه با تمام تجهیزات نظامی به تجمع مردم حمله رو شدند. مردم با شاخه گل و صلوات از یگان ویژه استقبال کردند ولی آنها به مردم بی‌دفاع حمله کردند و با شلیک گلوله، گاز اشک‌آور، شوکر و باتوم مردم را مورد ضرب و شتم قرار دادند و ۵۵ نفر را دستگیر و تمامی شیشیه ماشین‌های دو طرف خیابان را شکستند و تمام عکس‌های شهدا را با چاقو پاره کردند. لذا از مقام والای رهبر معظم تقاضای رسیدگی و احقاق حق داریم.”
دفتر آیت‌الله خامنه‌ای تاکنون به این دادخواهی واکنشی نشان نداده است.
اما مقامات انتظامی گیلان روز بعد از درگیری‌ها گفتند این معترضان بودند که به طرف نیروی انتظامی سنگ پرتاب کرده و ۵ نفر از ماموران را زخمی کردند.
تصاویری از آنچه سنگ‌پرانی معترضان نامیده شد منتشر نشده است اما تصاویری که منتشر شد نشان می‌دهد ماموران یگان ویژه که مجهز به لوازم ضدشورش بودند توسط مردم متحصن گل‌باران شدند ولی متعاقبا گاز اشک‌آور به سمت آنان پرتاب شد و بعضی از معترضان تا منازل خود تحت تعقیب قرار گرفتند.
در تصویری دیگر محمود حافظی، فرمانده نیروی انتظامی رشت، دیده می‌شود که به معترضان می‌گوید “ما مامور هستیم و معذور و مکلف” ولی به آنها اطمینان می‌دهد که دیگر زباله‌ای به سراوان نخواهد آمد.
اما حاضران گفتند ده‌ها سال است این وعده را شنیده‌اند، و با توجه به اینکه مراسم روز قدس که فردای آن روز بود، وضعیت خود را با فلسطینیان مقایسه کردند.
حالا هم اهالی سراوان از کامیون‌هایی فیلم گرفته‌اند که شبانه برای تخلیه زباله به همان نقطه همیشگی می‌روند که کمتر از یک کیلومتر با محل سکونت جمعیت ۸ هزار نفری سراوان فاصله دارد.
با انباشت نزدیک به روزی یک هزار تن زباله در سراوان، حالا حجم کل زباله‌هایی که تنها در این نقطه از جنگلهای شمال ایران رها شده‌اند به یک میلیارد تن می‌رسد.
تصویر ماهواره‌ای از این نقطه یک لکه بزرگی از باصطلاح “کچلی” را در جنگل نشان می‌دهد.
به علاوه شیوع بیماری‌های پوستی و عفونی و آنچه اهالی سراون می‌گویند موارد عجیب و پرتعداد سرطان در بین خانواده‌های آنهاست، این کوه زباله نزدیک به هر ثانیه ۲۰ لیتر شیرابه آلوده و سمی وارد سفره‌های زیرزمینی منطقه می‌کند و یا از راه رودخانه سیاهرود، به تالاب انزلی و دریای خزر منتهی می‌شود.
جنگلهای سراوان تنها نقطه‌ای نیست که زباله‌های استان‌های شمال ایران در طبیعت رها می‌شود.
تعداد دقیق این نقاط اعلام نشده است ولی نگرانی کارشناسان این است که با انتقال زباله‌های سراوان به محلی دیگر، هم زباله‌های سراوان به حال خود رها شود هم نقطه‌ای دیگر به همین سرنوشت دچار شود.
همین نگرانی باعث شد شهرداری لاهیجان، که ۳۰ کیلومتر آنسوتر از سروان واقع شده است، در روزهای گذشته از ورود کامیون‌های حمل زباله به جنگلهای اطراف روستای تموشل جلوگیری کند.
حوادث سراوان در استان گیلان از بحران بزرگ محیط زیست و سلامت استان‌های شمال ایران پرده برداشت: بحرانی که با نادیده گرفته شدن یا جدی نگرفته شدن آن توسط مسئولان حالا حداقل در استان گیلان “ابربحران” لقب گرفته است و ادامه وضعیت فعلی را ناممکن می‌کند.
در گذشته نه بودجه لازم برای ایجاد زیرساخت‌های دفع زباله در استان‌های شمالی داده شد و نه پولی که به درستی خرج شود.
معترضان در سراوان می‌گویند مقامات استان تصمیم گرفتند تجمع و تحصن سه هفته‌ای مسالمت‌آمیز اهالی را پیش از روز قدس “جمع کنند”.
مقامات ایران با تصمیم به سرکوب خشونت‌بار اعتراضات مسالت‌آمیز و مدنی اهالی سراوان ناخواسته باعث سیاسی و امنیتی شدن یک معضل محیط زیستی و سلامت شدند.
اما معترضان در سراوان از پا ننشسته‌اند، از خلق جلوه‌های هنری تا مستندسازی حوادث روز پنجشنبه و پیگری شکایت از آمران و عاملان خشونت‌های آن روز.
سیاوش اردلان
بی بی سی
