مهسا امینی و “زن، زندگی، آزادی” برنده جایزه ساخاروف ۲۰۲۳
جایزه حقوق بشری “ساخاروف” اتحادیه اروپا به مهسا امینی و جنبش “زن، زندگی، آزادی” تعلق گرفت. پس از نوبل صلح به نرگس محمدی، این دومین جایزه معتبر جهانی است که در دو هفته گذشته به ایرانیان تعلق می‌گیرد.
مهسا امینی و جنبش “زن، زندگی، آزادی” از سوی پارلمان اروپا به عنوان برنده جایزه “ساخاروف” سال ۲۰۲۳ اعلام شدند.
روبرتا متسولا، رئیس پارلمان اروپا در سخنانی با اشاره به جان‌باختن ژینا مهسا امینی در شهریورماه سال ۱۴۰۱ و آغاز خیزش “زن، زندگی، آزادی” گفت: «پارلمان اروپا با افتخار در کنار افراد شجاعی است که به مبارزه برای برابری، عزت و آزادی در ایران ادامه می‌دهند. ما در کنار کسانی هستیم که حتی از زندان نیز به تلاش‌هایشان برای “زن، زندگی و آزادی” ادامه می‌دهند.»
این جایزه از سال ۱۹۸۸ هر سال به افراد و سازمان‌هایی اعطا می‌شود که از حقوق بشر و آزادی دفاع می‌کنند و در این مسیر هزینه‌های فراوانی پرداخته‌اند.
ویلما نونیز اسکورسیا و اسقف کاتولیک رولاندو آلوارز، دو چهره سرشناس دفاع از حقوق بشر در کشور نیکاراگوئه، و سه زن اهل لهستان، السالوادور و آمریکا که پارلمان اروپا از آنها با عنوان “رهبران مبارزه برای سقط جنین امن، آزاد و قانونی” یاد کرده، دیگر نامزدهای دریافت این جایزه معتبر حقوق بشری بودند.
ژینا مهسا امینی، ۲۲ ساله اهل سقز، روز ۲۲ شهریورماه ۱۴۰۱ به بهانه “حجاب نامناسب” از سوی ماموران گشت ارشاد در تهران بازداشت و به ساختمانی در خیابان وزرا منتقل شد. او ساعاتی بعد به بیمارستان انتقال یافت و سه روز بعد، خبر جان باختن او به طور رسمی از سوی خانواده‌اش تایید شد.
چند شاهد عینی در خودروی حامل او و همچنین در ساختمان وزرا تایید کردند که مهسا امینی دست‌کم در دو مرحله توسط ماموران گشت ارشاد مورد ضرب و شتم قرار گرفته است.
جان‌باختن ژینا مهسا امینی سرآغاز جنبش اعتراضی “زن، زندگی، آزادی” در میان ایرانیان در داخل و بسیاری از کشورهای جهان شد و ماه‌ها ادامه یافت. این خیزش اعتراضی به‌شدت از سوی جمهوری اسلامی سرکوب شد.
جایزه معتبر حقوق بشری “ساخاروف” در روز ۱۳ دسامبر اعطا می‌شود.
پارلمان اروپا پیشتر خبر داده بود که سه فراکسیون عمده این پارلمان روز ۲۹ شهریور مهسا ژینا امینی را نامزد دریافت این جایزه معتبر حقوق بشری کردند.
پرستو حکیم، مرضیه امیری و مطیع‌الله ویسا، سه فعال در زمینه آموزش از کشور افغانستان هم در میان نامزدهای اولیه این جایزه حقوق بشری بودند که از راهیابی به فهرست نامزدهای نهایی بازماندند.
به این ترتیب، این دومین جایزه معتبر جهانی در زمینه صلح و حقوق بشر است که در دو هفته اخیر به ایرانیانی تعلق می‌گیرد که برای دموکراسی و آزادی در ایران کوشش می‌کنند. در روز ۱۴ مهرماه جایزه نوبل صلح به نرگس محمدی، فعال حقوق بشر زندانی در ایران، تعلق گرفت.
در سال ۲۰۱۲ جعفر پناهی، فیلمساز منتقد، و نسرین ستوده، حقوقدان مستقل و فعال حقوق بشر، دو ایرانی دیگری بودند که این جایزه را به‌طور مشترک دریافت کرده بودند.
ساخاروف؛ از پدر بمب هیدروژنی تا مخالف سرسخت آن
این جایزه به‌یاد آندره ساخاروف، فیزیکدان و مخالف سیاسی شوروی نام‌گذاری شده است.
او که به پدر بمب هیدروژنی شوروی شهره بود، زمانی که به قدرت تخریب این بمب پی برد به مخالف سرسخت آن تبدیل شد و در نامه‌ای به برژنف، رهبر وقت شوروی، به نقص حقوق بشر در کشور اعتراض کرد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنیدساخاروف، برنده جایزه نوبل صلح سال ۱۹۷۵، در زمینه خلع سلاح هسته‌ای فعالیت زیادی کرد. او حدودا ۱۰ سال را در زندان و تبعید گذراند و در دسامبر سال ١٩٨٩ در ۶۸ سالگی درگذشت.
دویچه وله
واکنش خانواده امینی به اعطای جایزه ساخاروف: «ژینا نمرده است، ما با او زندگی می‌کنیم»
امجد امینی، پدر مهسا امینی، در واکنش به اعطای جایزه برتر حقوق بشر اتحادیه اروپا به دخترش و جنبش «زن، زندگی، آزادی» گفته که «نام ژینا به نماد آزادی‌خواهی و برابری‌طلبی در جهان تبدیل شده است.»
کشته شدن خانم امینی در ۲۵ شهریور سال ۱۴۰۱ در پی بازداشت گشت ارشاد، به اعتراضات سراسری بی‌سابقه‌ای در ایران منجر شد.
جایزه سالانه «ساخاروف برای آزادی اندیشه» به فعالان حقوق بشر و ناراضیان سیاسی اعطا می‌شود.
روبرتا متسولا، رئیس پارلمان اروپا، بعد از اعلام خبر اعطای جایزه به خانم امینی گفت که روز مرگ او به عنوان یک روز تلخ در تاریخ ثبت خواهد شد.
امجد امینی در واکنش به اعطای این جایزه به دخترش نوشت: «نام ژینا به نماد آزادی‌خواهی و برابری‌طلبی در جهان تبدیل شد.»
آقای امینی در یک استوری اینستاگرام خطاب به نمایندگان پارلمان اروپا و هیات داوران جایزه ساخاروف گفت: «خبر انتخاب دخترمان ژینا به عنوان برنده معتبرترین جایزه حقوق بشری اتحادیه اروپا، بیانگر توجه شما و جامعه جهانی به مظلومیت ژینا و بسیاری از هم‌نسلان اوست که تنها به خاطر میل به زندگی آزاد، مظلومانه جان‌شان را از دست دادند.»
او نوشت: «ژینا دختر ما نمرده است. ما با او زندگی می‌کنیم. خوشحالیم که نام او به نماد آزادی‌خواهی و برابری‌طلبی در جهان تبدیل شد و احساس می‌کنیم او هم مانند ما خرسند و خشنود است.»
کمی قبل هم مژگان افتخاری، مادر مهسا پس از اعطای جایزه ساخاروف به دخترش در استوری اینستاگرامش نوشت: «ژینا گیان دختر شیرینم، از خواب برخیز تا ببینی امروز نامت در سراسر جهان طنین‌انداز شده است. چشمانت را باز کن تا ببینی امروز خانواده‌ای به بزرگی همه مردم دنیا داری.»
خانم امینی از اقلیت کرد اهل سقز شهریور ماه سال گذشته در جریان سفر به تهران برای نوع پوشش دستگیر شد.
جاوید رحمان، گزارشگر مستقل حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران، روز ۱۴ مهر – ۷ اکتبر – در گزارشی گفت: «گزارشگر ویژه شواهد و شهادت‌هایی را در گزارش خود به شورای حقوق بشر تحویل داده که نشان می‌دهد خانم امینی با خشونت مضروب شده و در نتیجه شکنجه و بدرفتاری به دست پلیس اخلاق جان باخته است.»
آقای رحمان گفت که «طبق اطلاعات دریافتی تا روز ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۳، استفاده از نیروی مرگبار توسط نیروهای امنیتی به کشته شدن حداقل ۵۳۷ نفر از جمله حداقل ۶۸ کودک و ۴۸ زن منجر شد.»
او افزود که جمهوری اسلامی ایران همچنان به سرکوب معترضان و دستگیری غیرقانونی فعالان حقوق بشر ادامه می‌دهد و در سطح «نگران کننده‌ای» مشغول اجرای احکام اعدام است.
مجلس شورای اسلامی در ایران ماه پیش قانونی جنجالی را وضع کرد که مجازات حبس و جریمه برای زنان و دخترانی که مقررات سفت و سخت حجاب را زیر پا می گذارند افزایش می دهد.
جایزه ساخاروف در بیانیه خود با «جنبش زن، زندگی، آزادی» اعلام همبستگی می‌کند.
خانم متسولا گفت: «جهان صدای فریاد ‘زن، زندگی، آزادی’ را شنیده است. سه کلمه که به فریاد اعتراض همه کسانی بدل شده که برای برابری، حیثیت و آزادی در ایران برخاسته‌اند. ما در کنار کسانی می‌ایستیم که حتی از داخل زندان جنبش زن، زندگی، آزادی را زنده نگاه داشته‌اند.»
این جایزه دو هفته بعد از آن اعطا می‌شود که نرگس محمدی، فعال حقوق بشر زندانی در ایران، که علیه حجاب اجباری و سرکوب زنان در ایران مبارزه می‌کند جایزه نوبل صلح را دریافت کرد.
خانم امینی و جنبش «زن، زندگی، آزادی» به فهرست چهره‌های متشخصی که قبلا برنده این جایزه بوده‌اند، از جمله ملاله یوسف‌زی و نلسون ماندلا، ملحق می‌شوند.
دیگر نامزدهای جایزه ساخاروف امسال، ویلما نونیز و رولاندو آلوارز – دو چهره حقوق بشری نیکاراگوئه – و سه زن از لهستان، السالوادور و ایالات متحده بودند که برای رسیدن به «سقط جنین رایگان، ایمن و قانونی» تلاش می‌کنند.
این جایزه در سال ۲۰۱۲ به طور مشترک به نسرین ستوده و جعفر پناهی اعطا شده بود.
ساخاروف با یک وقف نقدی ۵۰ هزار یورویی همراه است که در ماه دسامبر در مراسمی در پارلمان اروپا اعطا خواهد شد.
بی بی سی
