رویداد نجومی: قرص سیاه زهره خورشید را لکه دار می کند
بی بی سی: زهره که پس از ماه درخشان ترین شیء در آسمان شب است، بامداد چهارشنبه به وقت ایران روی یک خط مستقیم میان زمین و خورشید قرار خواهد گرفت.
حاصل، ظاهر شدن یک قرص سیاهرنگ بر صفحه خورشید است؛ پدیده ای موسوم به گذر زهره که زمانی یکی از هیجان انگیزترین رویدادهای نجومی بود.
دو قرن و نیم قبل، وقتی گذر زهره اتفاق می افتاد بشر چیز زیادی از ابعاد واقعی منظومه شمسی نمی دانست.
اندازه خورشید و فاصله سیارات از یکدیگر از جمله این مجهولات بود. اما مهمترین سوال این بود که زمین چقدر از خورشید فاصله دارد.
گذر سال ۱۷۶۹ فرصت معدودی برای پاسخگویی به این سوال پدید آورد.
گفته می شود که در تمام آن قرن اهالی دانش تا این اندازه انتظار هیچ حادثه ای را نکشیده بودند.
منجمان در اقصا نقاط زمین پراکنده شدند تا موقعیت و زمان عبور زهره روی صفحه خورشید را از نقاط مختلف زمین مشاهده تا با کمک تفاوت ها، فاصله خورشید از زمین را محاسبه کنند.
به این ترتیب اولین همکاری علمی بین المللی رقم خورد.
نتیجه محاسبات نسبتا دقیق بود: حدود ۱۵۳ میلیون کیلومتر؛ که فقط ۳ میلیون کیلومتر بیش از اندازه واقعی بود.
اکنون منجمان در انتظار یک گذر دیگر زهره هستند که قرار است غروب ۱۶ خرداد و در برخی نقاط – از جمله ایران – طلوع ۱۷ خرداد اتفاق بیافتد.
برای دیدن این رویداد نقطه ای با افق بسیار باز را انتخاب کنید، اما بهترین کار رفتن به رویدادهای برنامه ریزی شده است زیرا در آنها فیلترهای مناسبی که باعث می شود چشم با دیدن خورشیدن آسیب نبیند وجود دارد.
برنامه ریزی ها در ایران
در ایران هم برای تماشای این رویداد برنامه ریزی شده است. پوریا ناظمی روزنامه نگار علمی و منجم آماتور می گوید برنامه های امسال در ایران فراگیر است: در برج میلاد تهران، در کتابخانه ملی ایران، در جزیره قشم، در جزیره کیش، در تبریز، مشهد، شیراز، اصفهان، زاهدان و بسیاری نقاط دیگر.
به علاوه او به برگزاری مراسمی در شمس العماره اشاره می کند که نقش جالبی در تاریخ نجوم اخیر داشته است.
او می گوید: “یکی از ایستگاه های اصلی پخش مستقیم گذر زهره امسال در ایران، عمارت شمس العماره است. این محل از این نظر بسیار مهم است که زمانی که مشاورالملک محمودی از افرادی که در دوران ناصرالدین شاه با بورسیه به فرانسه رفته بود و نجوم خوانده بود، زمانی که به ایران بر می گردد از فراز این عمارت در شمس العماره برای ناصرالدین شاه برنامه رصدی برگزار می کند. به همین دلیل این بنا در تاریخ نجوم معاصر خیلی نقش داشته است.”
به گفته آقای ناظمی همین مشاورالملک بوده که به ناصرالدین شاه پیشنهاد تاسیس رصدخانه سلطنتی را می دهد که با آن مخالفت شد؛ اما این به نوعی یکی از اولین پیشنهادها برای تاسیس رصدخانه ملی ایران بود.
جنب و جوش منجمان
گذار زهره تقریبا هر قرن دو بار – به فاصله هشت سال از یکدیگر – اتفاق می افتد.
گذر قبلی در سال ۲۰۰۴ روی داد که اولین بار بود که منجمان آن را با ابزارها و تجهیزات مدرن رصد می کردند.
گذار بعدی در سال ۲۱۱۷ خواهد بود.
هرچند گذر امروز بیشتر رویدادی عمومی است تا علمی، اما منجمان بیکار ننشسته اند و انواع تلسکوپ ها را برای بیرون کشیدن حداکثر اطلاعات از آن به کار می گیرند.
هدف این بار شناخت بهتر سیاراتی است که در اطراف سایر ستارگان می گردند.
بعضی از این سیارات در اثر افت بسیار خفیف میزان نور ستاره مادر – که حاصل عبور سیاره از برابر آن از نگاه ماست – کشف شده اند.
دانشمندان با بررسی چگونگی تغییر رنگ اتمسفر زهره، بهتر می توانند به سرنخ هایی درباره سیارات دوردستی که مستقیما قابل مشاهده نیستند پی ببرند.
تلسکوپ خورشیدی دینامیک ناسا که در مدار زمین قرار دارد مستقما این گذر را رصد خواهد کرد.
تلسکوپ فضایی هابل هم ماه را رصد می کند تا ببیند نور منعکس شده از ماه هنگام این گذر چطور تغییر می کند.
اخطار: هرگز با چشم غیرمسلح به خورشید چشم ندوزید. این کار خطر کوری را به همراه دارد. می توانید از فیلتر مخصوص جوشکاری استفاده کنید.
