انتخابات مجلس خبرگان، صف بندی ها و نیروهای تحول طلب
انتخابات خبرگان در اين دوره به چالش سنگين در درون حکومت و بين بلوک خامنهای، نظامی ـ امنيتیها و راست افراطی از يکسو و از سوی ديگر بلوک رفسنجانی ـ روحانی تبديل شده است. چالشی که صحنه انتخابات را تحت تاثير قرار داده است. مجلس خبرگان به عنوان مجلس فقها، تاکنون مجلس بیخاصيت بوده و وظيفه خود را نه نظارت بر عملکرد ولیفقيه و ارگانهای تحت مسئوليت او، بلکه خدمت به ولیفقيه قرار داده است. انتخابات مجلس خبرگان همانند خود مجلس خبرگان، بیخاصيتترين انتخابات در جمهوری اسلامی بوده است.
به نظر میرسد که اين دوره انتخابات مجلس خبرگان برخلاف دورههای قبلی، توجه بيشتری را در ميان فعالين سياسی و مدنی جلب کرده است. اين جلب توجه به انتخاب جانشين خامنهای بر میگردد. سن بالای خامنهای و مريضی او، موجب شده است که مسئله انتخاب ولیفقيه توسط مجلس خبرگان آتی مطرح شود.
انتخاب ولیفقيه و سپاه
زمانی که علی خامنهای به عنوان ولیفقيه انتخاب شد، تنها اليگارشی روحانی برکشور حاکم بود. لذا اين فقها بودند که ولی فقيه را به عنوان نماينده خود انتخاب میکردند. در طی دو دهه و نيم تغييرات قابل توجهی در ساخت قدرت در جمهوری اسلامی صورت گرفته است. سپاه در اين مدت وارد ساخت قدرت شده و اليگارشی روحانيت به اليگارشی روحانيت و سپاه گذر کرده است.
ولیفقيه فرد اول نظام و ستون فقرات آن است. خامنهای برای حفظ جمهوری اسلامی و موقعیت خود، به سپاه متکی شد، سپاه را تقويت کرد، حوزههای وسيعی برای فعاليت سپاه گشود و دست آن را برای چنگ انداختن بر منابع اقتصادی، دخالت در سياست و مشارکت در تصميمسازیها و تصميمگيریهای کلان و راهاندازی خبرگزاریها و روزنامهها باز گذاشت. خامنهای با تکیه به سپاه و نظامی ـ امنيتیها توانست اصلاحطلبان حکومتی را کنار بزند، موقعيت رفسنجانی را تضعيف کند و بر قدرت فردی خود بیافزاید. سپاه خود را صاحب اصلی نظام و انقلاب میداند و حفظ انقلاب اسلامی و ارزشهای آن را جزو رسالت خود به حساب میآورد.
با چنين نگاه و جايگاهی، بیترديد سپاه نسبت به انتخاب ولیفقيه آينده بیطرف نخواهد بود و اين انتخاب را تنها به دست روحانيت نخواهد سپرد. گرچه مجلس خبرگان از فقها تشکيل شده و ولیفقيه آتی در اين مجلس انتخاب میشود، ولی سپاه با توسل به ابزارهای متعددی که در اختيار دارد در انتخاب جانشين خامنهای نقش بازی خواهد کرد.
از سوی ديگر روحانيت سنتی انتخاب ولیفقيه را حق مسلم خود میداند و به سادگی حاضر نخواهد شد که سپاه فرد مطلوب خود را بر روحانيت ديکته کند. چالش بين روحانيت سنتی و سپاه، بر سر انتخاب ولیفقيه در مجلس خبرگان آتی کانونی خواهد شد. اين چالش از هماکنون بر حساسيت نسبت به انتخابات مجلس خبرگان و ترکيب آن از جانب جريان های حکومتی افزوده است.
چالش بين دو بلوک
در ماههای مانده به انتخابات، چالش ديگری شکل گرفته است. چالش بين بلوک قدرت و بلوک رفسنجانی ـ روحانی. اين چالش عمدتاً در تهران نمود يافته است. در تهران از جانب بلوک قدرت تا کنون احمد جنتی، محمد يزدی، محمدتقی مصباح يزدی، قربانعلی دری نجف آبادی، کاظم صديقی، مرتضی آقا تهرانی… کانديدا شدهاند که از چهرههای شاخص راست افراطی به حساب میآيند. در جانب ديگر علی اکبر هاشمی رفسنجانی، حسن روحانی، سيد حسن خمينی، موسوی بجنوردی… کانديدا شدهاند که عمدتا اعتدالگرا هستند.
در اين صفبندی در يک جانب مدافعان سرسخت ولايت مطلقه فقيه و ذوب شده در آن قرار دارند و در جانب ديگر اعتداليونکه به ولايت فقيه نظارتپذير معتقدند. يعنی صفبندی بين مشروعهخواهان و مشروطهطلبان در چارچوب حکومت فقها. يک طرف میخواهد تمام قدرت دست ولیفقيه باشد و طرف ديگر قدرت او را میخواهد مهار و نظارتپذير کند. در اين مدت رفسنجانی با سخنان خود به اين صفبندی مضمون بخشيده است.
انتخابات دورههای قبلی نشان داده است که راست افراطی در تهران که سياسیترين شهر ايران به حساب میآيد، پايگاه چشمگيری ندارد. در حالی که بلوک رفسنجانی ـ حسن روحانی آراء بيشتری نسبت به راست افراطی دارند. در صورتی که فضا و صفبندی کنونی پابرجا بماند، آراء بلوک دوم بيشتر از آراء بلوک اول خواهد بود. يعنی مردم تهران به راست افراطی، ذوبشدگان در ولايت فقيه و مشروعهخواهان رای کمتر و به مشروطهطلبان رای بيشتری خواهند داد. در چنين حالتی میتوان گفت مردم تهران در شرايط کنونی که انتخاب ديگری در ميان نيست، مشروطهطلبان را بر مشروعهخواهان ترجيح دادهاند. با اين انتخابات به نوعی ولايت مطقه خامنهای به رای گذاشته میشود و از جانب اکثريت مردم تهران پاسخ منفی میگيرد.
بلوک قدرت با اين اوصاف در وضعيت دشواری قرار گرفته است. رد صلاحيت رفسنجانی اينبار با هزينه سنگينتری همراه است. او رئيس مجمع تشخيص نظام و عضو مجلس خبرگان است. رد صلاحيت رفسنجانی، رد صلاحيت مجمع تشخيص مصلحت نظام و زير سئوال رفتن خامنهای است. بدين معنی که او کسی را در راس “مجمع” گمارده که فاقد صلاحيت است. تا کنون تاکيد بر اين بود که مجلس خبرگان جناحی نيست و در فراسوی آنها قرار دارد. اما با رد صلاحيت رفسنجانی، مشخص خواهد که مجلس خبرگان جناحی است و تنها به جناح اصولگرايان تعلق دارد.
علی اکبر هاشمی رفسنجانی در گفتگو با روزنامه شرق (۱۲ اسفندماه ١٣٩٣) گفته بود که: “آن لحظه حساس، مهم است. برای آن لحظه حساس حتما لازم نیست رئیس باشم، کافی است عضو خبرگان باشم”. منظور او از لحظه حساس، انتخاب ولیفقيه آتی است. رفسنجانی نقش اصلی را در انتخاب علی خامنهای در سال ١٣٦٨ داشت. خامنهای دستپخت اوست. او کسی را کانديدا کرد که کشور را به سوی وضعيت فاجعهبار پيش برده است. وضعيتی که خود رفسنجانی هم در آن نقش بارزی داشته است. رفسنجانی میخواهد اين بار هم در مجلس خبرگان حضور داشته باشد تا در “لحظه حساس” انتخاب ولیفقيه آينده نقش ايفاء کند. او در چارچوب جمهوری اسلامی میخواهد کسی جايگزين خامنهای شود که نظارتپذير باشد، به ولیفقيه مطلقه تبديل نشود و سياستهای متفاوتی را در داخل کشور، منطقه و در سطح جهان پيش ببرد. او نگران سپاه است که ولیفقيه مورد نظرش را برمجلس خبرگان تحميل کند.
انتخابات مجلس خبرگان و نيروهای تحولطلب
نيروهای تحولطلب برای گذار از جمهوری اسلامی به جمهوری دمکراتيک و سکولار و نفی ساختار سياسی مبتنی بر ولايت فقيه مبارزه میکنند. مجلس خبرگان در قانون اساسی جمهوری اسلامی برای انتخاب ولیفقيه تدبير شده است. برای نيروی مخالف ساختار سياسی مبتنی بر ولايت فقيه و انتخابات مجلس خبرگان موضوعيت ندارد. ولی در اين دوره انتخابات مجلس خبرگان به نقطه تنش در درون حکومت و بين دو بلوک تبديل شده است. تلاش گسترده برای تخريب هاشمی و حسن خمينی، فضای تنشآلودی را شکل داده است. برخی فرماندهان سپاه و چهرههای راست پيشبينی میکنند که از اين تنش، “فتنه اکبر” برخيزد.
نيروهای تحولطلب نسبت به صفبندی در رابطه با مجلس خبرگان در تهران، معنی و مضمون آن و تنش بين دو بلوک و پيآمدهای آن، نمیتوانند بیاعتناء باشند. توجه به اين صفبندی به معنی فراموش کردن نقش رفسنجانی در پیريزی اين نظام و عملکرد آن و جنابات صورت گرفته در دوره رياست جمهوری او نيست، بلکه جلب توجه په پيآمدهای اين صفبندی است که میتواند “نه” مردم تهران به ولی فقيه و ذوبشدگان در آن باشد. لازم است که انتخابات مجلس خبرگان را پیگيری نمود و از نتايج آن عليه ولايتفقيه و به نفع روندهای دمکراتيک در کشور بهره گرفت.