گزارشی از ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻧﻘﺪي ﺑﺮ ﺳﺪﺳﺎزی در ايران
تصوير يکی از ده ها سد ايران
اﻳﻦ گزارشی از ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ در ﻣﻮرد ﺳﺪﺳﺎزي در اﻳﺮان است که سال پيش در بابل برگزار شد. به دليل اهميت موضوع سايت جمهوری به باز پخش آن مبادرت می کند.
در ﺳﺎل 1387 اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر اﻳﻦ ﺳﻤﻴﻨﺎر ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ و از آن ﺑـﻪ ﺑﻌـﺪ، روز 29 اردﻳﺒﻬﺸﺖ روز ﻣﻠﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺪﺳﺎزي ﻧـﺎم ﮔﺮﻓﺖ. در ﺳـﺎل 1388 در داﻧـﺸﮕﺎه ﺻـﻨﻌﺘﻲ اﺻـﻔﻬﺎن ﻫﻤـﺎﻳﺶ ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ ﻛﻪ اﻋﻀﺎي ﻫﻴﺌﺖ ﻋﻠﻤﻲ داﻧـﺸﮕﺎه ﻫـﺎي ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺻﻔﻬﺎن، ﻣﺸﻬﺪ و ﺗﻬـﺮان و اﻧﺠﻤـﻦ ﭘﻴـﺎم ﺳـﺒﺰ داﻧـﺸﮕﺎه اﺻﻔﻬﺎن ﺷﺮﻛﺖ ﻓﻌﺎل داﺷﺘﻨﺪ و ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي از ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺮدم ﻧﻬﺎد ﻃﺮﻓﺪار ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻧﻴﺰ ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻨﺪ.
اينبار ﻛﺎﻧﻮن ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن، ﻣﻴﺰﺑﺎن ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻧﻘﺪي ﺑﺮ ﺳﺪﺳﺎزي در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺎﺑﻞ ﺑﻮد. اﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﺑﻪ دﻋـﻮت اﻧﺠﻤﻦ ﻛﻮهﻧﻮردان اﻳﺮان، دﻓﺘﺮ ﺑﺎﺑﻞ، و ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﮔﺮوه دﻳﺪهﺑـﺎن ﻛﻮﻫــﺴﺘﺎن اﻳــﻦ اﻧﺠﻤــﻦ، اﻧﺠﻤــﻦ ﻳــﺎوران زﻣــﻴﻦ ﺑﺎﺑــﻞ، اﻧﺠﻤــﻦ دوﺳﺘﺪاران دﻣﺎوﻧﺪ، ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﻮهﻧﻮردان ﺑﺎﺑﻞ، ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار و ﻃﺒﻴﻌﺖ (ﺳﻨﺴﺘﺎ) و ﮔﺮوه ﻛﻮه ﻧﻮردان ﻛﺎﻧﻮن ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن ﺑﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺑﻴﺶ از 150 ﻧﻔﺮ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ.
در اﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ، آﻗﺎﻳﺎن ﺳﺮﻣﺖ رﺳﻮل و اﺑﻴﻚ ﺗﺎﺳﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ از ﻣﻨﺘﻘـﺪان و ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎن ﺳﺪﺳـﺎزي در ﺗﺮﻛﻴـﻪ ﻫـﺴﺘﻨﺪ. ﺳﺮﻣﺖ در اﻳﻦﺑﺎره ﮔﻔﺖ: ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻃﺮحﻫﺎي ﺑـﺰرگ ﺳﺪﺳـﺎزي در ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻲ ﺗﺮﻛﻴﻪ، دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ را از ﺧﺎﻧﻪ و زادﮔـﺎه ﺧﻮدﺷـﺎن آواره ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد. ﻛﺸﺎورزي ﺑﻮم و ﺑﻮمﺳـﺎزﮔﺎن رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ را در ﭘﺎﻳﻴﻦ دﺳﺖ وﻳﺮان و آﺛﺎر ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﻲﻣﺎﻧﻨﺪي را ﻏﺮق ﺧﻮاﻫﺪ ﻛـﺮد.
از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ آﺛﺎر ﺷﻬﺮ و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ ﺣـﺴﻦ ﻛﻴـﻒ اﺳـﺖ که ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ 12 ﻫﺰار ﺳﺎل ﺳﻜﻮﻧﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ را دارد. ﺳﺮﻣﺖ ﮔﻔﺖ: ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ و دوﻟﺖﻫﺎي اروﭘﺎﻳﻲ ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﮔﺴﺘﺮده ﻣﺮدم ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ، از ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻌﻀﻲ از اﻳﻦ ﻃﺮحﻫﺎ ﻛﻨـﺎر ﻛﺸﻴﺪه اﻧﺪ. اﻣﺎ ارﺗﺶ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺳﺎﺧﺖ اﻳﻦ ﺳﺪﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻬـﺪه ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳﺖ. او اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن ﺳﺪ اﻳﻠﻲ ﺳـﻮ، ﺣـﺪود ﭼﻬﻞ درﺻﺪ آب رودﺧﺎﻧﻪﻫـﺎي دﺟﻠـﻪ و ﻓـﺮات ﻛـﻢ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ.
ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﺪﺳﺎزي در ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﺮ ﻛـﺸﻮرﻫﺎي اﻳـﺮان و ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﺷﺪت ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارد و ﺟﺎ دارد ﻛﻪ ﻣﻨﺘﻘﺪان ﺳﺪﺳﺎزي در اﻳﻦ ﺳـﻪ ﻛﺸﻮر ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﻜﺎري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. در اداﻣﻪ ﻋﺒـﺎس ﻣﺤﻤـﺪي از دﻳﺪهﺑﺎن ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن ﮔﻔـﺖ: ﺗﻌـﺪاد ﺳـﺪﻫﺎي ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﭘـﺲ از اﻧﻘﻼب ﺣﺪود ﭘﻨﺠﺎه ﺑﺮاﺑﺮ اﻣﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ زﻳﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﺳﺪﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺳـﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه و ﺣﺘﻲ در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻫﻢ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي 3 و 4 ﻛﻪ آب را ﺑﻪ ﻛﺸﺘﺰارﻫﺎ ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. در اﻳـﻦ ﻫﻤـﺎﻳﺶ ﻓـﺎﻃﻤﻪ ﻇﻔـﺮﻧـﮋاد ﻛﻪ از ﻣﻨﺘﻘﺪﻳـــﻦ ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺳﺪﺳﺎزي در اﻳﺮان اﺳﺖ در ﻧﻘﺪ ﻃﺮحﻫﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳـﺎزهاي آب، ﺑﻪ اﺛﺮات ﺳﺪﺳﺎزي ﺑﺮ رودﺧﺎﻧﻪﻫـﺎي زاﻳﻨـﺪه رود، ﻛـﺎرون، اروﻣﻴـﻪ اﺷﺎره ﻛﺮد. وي ﮔﻔﺖ ﺧﺸﻚ ﺷـﺪن ﺗـﺎﻻب ﮔـﺎوﺧﻮﻧﻲ و رودﺧﺎﻧـﻪ ﻛﺎرون و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ درﻳﺎﭼﻪ اروﻣﻴﻪ و ﺑﻄﻮرﻛﻠﻲ ﻋـﺎري ﺷﺪن اﻳﻦ ﺳـﻪ ﭘﻴﻜـﺮه ارزﺷـﻤﻨﺪ آﺑـﻲ از ﺣﻴـﺎت و آﺳـﻴﺐ دﻳـﺪن ﻛﺸﺎورزي و زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮدم در اﻳﻦ ﺣﻮزهﻫﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﺪﺳـﺎزي ﺑـﺴﻴﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ.
در ﺣﺎﺷﻴﻪ اﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑـﺎ ﻣﻬﻨـﺪس ﻇﻔﺮﻧـﮋاد اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﻦ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.
ﻇﻔﺮﻧﮋاد در ﻣﻮرد اﺛﺮات ﺳﺪﺳﺎزي در 2 ﺣﻮزه ﮔﻔـﺖ: ﺑـﺮاي ﺣـﻮزه آﺑﺮﻳﺰ اروﻣﻴﻪ 92 ﺳﺪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﻛﻪ40 ﺳﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه، 12 ﺳـﺪ در دﺳﺖ اﺟﺮاء اﺳﺖ و 40 ﺳﺪ ﻧﻴـﺰ در دﺳـﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ دارد. از 40 ﺳــﺪ ﺳــﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه، ﺳــﻪ ﺳــﺪ زرﻳﻨــﻪ رود، ﺳــﻴﻤﻴﻨﻪ رود و ﺑﺎراﻧﺪوﺳﺖ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ 1/5 ﻣﻴﻠﻴﺎرد از آورد ورودي آب ﺑـﻪ درﻳﺎﭼـﻪ اروﻣﻴﻪ را ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ورود آب ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺑـﻪ درﻳﺎﭼـﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎ ﻗﻄﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺳﺪﺳﺎزي اي ﻛـﻪ ﻓﻮاﻳـﺪ آن ﺑـﻪ درﺳـﺘﻲ راﺳـﺘﻲ آزﻣﺎﻳﻲ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل، ﺳـﺪ زرﻳﻨـﻪ رود ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﺗـﺎ اراﺿﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ دﺳﺖ آن دوﺑﺎره آﺑﻴﺎري ﺷﻮﻧﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ دﺳﺖ آﺑﻲ ﺑﻮد. ﺷﺒﻜﻪ ﺳﻨﺘﻲ زرﻳﻨـﻪ رود در ﻣﻴﺎﻧـﺪوآب وﺟـﻮد دارد و ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اراﺿﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ دﺳﺖ زه دار ﺷﺪ و ﺷﻮره ﺑﺴﺖ و ﭼﻴـﺰي ﺑـﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻲآﻳﺪ!
درﻳﺎﭼﻪ اﻻن ﺑﻴﺶ از 200 ﻫﻜﺘﺎرش از ﺑﻴﻦ رﻓﺘـﻪ و واﻗﻌﻴـﺖ اﻳـﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺸﻜﻴﺪن درﻳﺎﭼﻪ اروﻣﻴﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪي اﺳﺖ ﺑـﺮاي ﺳـﻼﻣﺖ زﻧﺪﮔﻲ 6 ﻣﻴﻠﻴﻮن اﻧﺴﺎن ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺖ.
ﻇﻔﺮﻧﮋاد اذﻋﺎن داﺷﺖ: ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ وزارت ﻧﻴﺮو ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﻤـﻲ ﭘـﺬﻳﺮد اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت را اﻳﺠﺎد ﻛﺮده، ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﻛﻪ درﻳﺎﭼﻪ ﺳﺪﻫﺎ را ﺑـﺎز ﻛﻨﺪ و ﻳـﺎ ﺳـﺪﻫﺎ را ﺟﻤـﻊ ﻛﻨـﺪ، ﭘﻴـﺸﻨﻬﺎد ﻣـﻲ دﻫـﺪ از «زاب» و «دﻳﺎﻟﻪ» ﺑﺎ ﺗﻮﻧﻞ آب ﺑﻜﺸﻨﺪ و در اروﻣﻴﻪ ﺑﺮﻳﺰﻧـﺪ و ﻳـﺎ ﺑـﺎ ﺑـﺎروري اﺑﺮﻫﺎ، ﺑﺎران اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ، ﻛﻪ روش ﻓﺎﻧﺘﺰي ﺑﺎروري اﺑﺮﻫﺎ واﻗﻌﺎ ﺧﻨﺪه دار اﺳﺖ.
وزارت ﻧﻴﺮو ﻧﻤﻲ داﻧﺪ ﺣﻘﺎﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ 5/5 ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ اﺳﺖ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺣﺘﻲ اﮔﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﻮزه ﺑﻪ ﺣﻮزه اﻣﻜـﺎن ﭘـﺬﻳﺮ ﺷﻮد، ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺣﺪاﻛﺜﺮ 500 ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ ﻧﻤـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺟﺎﺑﺠـﺎ ﻛﻨﺪ. ﻇﻔﺮﻧﮋاد ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ راه ﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳـﻴﻦ ﺳـﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ آب ﻣﻲ دﻫﻨﺪ، اﻛﺜﺮا ﻏﻠﻂ اﺳﺖ ﭼﺮا ﻛـﻪ آﻧﻬـﺎ از دﻳﺪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﺑـﻪ ﻣـﺴﺌﻠﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ آب ﻣـﻲ ﻧﮕﺮﻧـﺪ ﻧـﻪ از دﻳـﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب.
ﻇﻔﺮﻧﮋاد در ﻣﻮد دوﻣﻴﻦ ﺣﻮزه، ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺎرون ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ: ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در ﺳﺮﺷﺎﺧﻪ ﻛﺎرون ﺑـﺰرگ ﻛـﻪ دز و ﻛـﺎرون ﺑﺎﺷـﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮﻧﻠﻬﺎي زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ:
ﺗﻮﻧﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﻛﻮﻫﺮﻧﮓ 1 ﺑﺎ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ 300 ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ
ﺗﻮﻧﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﻛﻮﻫﺮﻧﮓ 2 ﺑﺎ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ 300 ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ
ﺗﻮﻧﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﻛﻮﻫﺮﻧﮓ 3 ﺑﺎ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ 300 ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ
ﺗﻮﻧﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﭼﺸﻤﻪ ﻟﻨﮕﺎن ﺑﺎ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ 300 ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ
ﺗﻮﻧﻞ اﻧﺘﻘﺎل دز ﺑﻪ ﻗﻤﺮود ﺑﺎ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ 200 ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ
ﺗﻮﻧﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﻛﺎﺷﺎن ﺑﺎ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ 200 ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ
ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻴﻠﻴﺎردﻫﺎ ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ از ﺳﺮﺷﺎﺧﻪ ﻫـﺎي دز و ﻛـﺎرون ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﺎﺑﻪ ﻛﺸﺎورزان و ﺟﻮاﻣﻊ ﺑـﻮﻣﻲ ﺟﻠﮕـﻪ ﺑﺰرگ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﻋﻮض ﺑﺎ اﻳﻦ آب ﻫﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﻮﻻد در اﺻﻔﻬﺎن، ﻗﻢ، ﻳﺰد ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ. اﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻫـﺎ از دﻳﺪ ﻇﻔﺮﻧﮋاد ﻧﺎدرﺳﺖ ﺗـﺮﻳﻦ ﺷـﻴﻮه ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲ رود و ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار ﻧﺪارد زﻳﺮا ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓـﻮﻻد در ﻧﻘﺎط ﺧﺸﻚ و ﻳﺎ در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ آب ﻛﻢ دارد ﻣﺜﻞ ﻛﺸﻮر ﺳـﻮﻳﺲ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲ ﺷﻮد. ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻓـﻮﻻد را ﺑـﺎ آب ﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺎرف ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ، ﻣﺜﻞ آب ﺷـﻮر ﺗـﺎ آب ﺷـﻴﺮﻳﻦ را ﺑـﻪ ﻃـﺮف ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪ ﻓﻮﻻدﺳﺎزي رواﻧﻪ ﻧﻜﻨﻨﺪ. در اﻳﺮان ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎ اﻗﻠﻴﻢ رﻋﺎﻳﺖ ﻧﺸﺪه و اﻳﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﻣﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ اي ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﻣﻮزون، ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮ ﻣﺼﺮف و ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺨﺮب ﻣﺤـﻴﻂ زﻳـﺴﺖ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﻢ. ﺑـﺮاي ﻛﺎرون ﺑﺰرگ 99 ﺳﺪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮده اﻧﺪ، 20 ﺳﺪ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه، 20 ﺳﺪ در دﺳﺖ ﺳﺎﺧﺖ اﺳﺖ و 59 ﺳﺪ در ﺣﺎل ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
ﻧﻈﺮ ﻇﻔﺮﻧﮋاد د ﻣﻮرد ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺣﻮزه ﻳﻌﻨﻲ زاﻳﻨﺪه رود ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ: او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺻﻮل ﺷﻬﺮﺳﺎزي ﻣـﺎ دﭼـﺎر ﻧﺎﺑـﺴﺎﻣﺎﻧﻲ ﻋﻤﻴـﻖ اﺳﺖ. اﻟﮕﻮﻫﺎﻳﻲ را ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻛﺮدﻳﻢ ﻛـﻪ ﻣـﺎل ﻣـﺎ ﻧﻴـﺴﺖ. ﺑـﺎ اﻗﻠـﻴﻢ، ﻣﻌﻤﺎري و ﻫﻨﺮ زﻳﺒﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ ﻧﻴـﺴﺖ. ﺑـﺎ ﺧﻮرﺷـﻴﺪ ﭘﺮ ﺳﺨﺎوت اﻳﺮان ﻣﻲ ﺗﻮان اﻧﺮژي ﺑﺮق ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮد. در ﻣﻌﻤﺎري ﻗـﺪﻳﻢ، ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺣﺴﺎب ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ، اﻧﺮژي و ﺗـﺄﻣﻴﻦ آب را ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺻﻔﺮ ﺷﻮد. ﺑﻄﻮرﻳﻜـﻪ در زﻣـﺎن ﻣﺠـﺎز آب ﺑـﺎران را ﺑﮕﻴــﺮد و ﻳــﺎ از ﻗﻨــﺎت ﻧﺰدﻳــﻚ ﺧــﻮدش آب ﺑﮕﻴــﺮد ﻧــﻪ اﻳﻨﻜــﻪ از ﻛﺸﺎورزان ﺧﻮزﺳﺘﺎن آب ﺑـﺮدارﻳﻢ ﺑـﻪ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن ﻗـﻢ ﺑـﺪﻫﻴﻢ . در آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻓﻀﺎي ﺳﺒﺰ رﻳﺨﺘﻪ ﺷﻮد. در ﺳﺎل 1348 ﺳﺪ 1/5 ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺒﻲ را ﺑﺮ آن زده و در زﻣﺎن ﭘﻬﻠﻮي دوم ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ روﺳﺘﺎﻫﺎي ﭘـﺎﻳﻴﻦ آب ﻣﺜـﻞ روﺳـﺘﺎي ﺷـﺎخ ﻛﻨﺎر ﺣﻘﺎﺑﻪ اش ﺿﺒﻂ ﺷﺪ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧـﺸﻚ ﺷـﺪن ﻛـﺮد. ﺷـﻬﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ورزﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑـﻪ ﻫـﺰاره ﺳـﻮم اﺳـﺖ ﺣﻘﺎﺑـﻪ اش را از دﺳﺖ داد و ﻣﺮدم آن ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻛﺮدﻧﺪ. ﺷﻬﺮي ﻛﻪ در ﺳـﺎل 1348 ﺷﻬﺮدار داﺷﺖ، ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﻴﺸﺘﻲ اش را از دﺳﺖ داد و ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎﻓﻲ آن اﻛﻨﻮن ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺷﺪه، در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺷﻴﺦ ﺑﻬـﺎﻳﻲ 400 ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺣﻘﺎﺑﻪ ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ را ﺣﺴﺎب ﻛﺮده ﺑﻮد. 39 ﺳﺪ در ﺣﻮزه زاﻳﻨﺪه رود ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﻛﻪ 18 ﺳﺪ در دﺳﺖ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري، 2 ﺳﺪ در دﺳﺖ ﺳﺎﺧﺖ و 19 ﺳﺪ در دﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳـﺖ. آب اﻳﻦ ﺣﻮزه ﻫﻢ ﺑﻪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﻮﻻد ﻣﻲ رود و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻳﺰد. ﻇﻔﺮﻧﮋاد اداﻣﻪ داد: در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﻫﺎ ﺑﺮاي ﻛﺸﺖ ﺑﺮﻧﺞ ﻣﺠﻮز داده ﺷـﺪه ﻛـﻪ ﺣﻘﺎﺑﻪ ﻫﺎ را اﺻﻼ در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ، آب ﻛـﻪ ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ ﺟﻮاﻣـﻊ ﺑﻮﻣﻲ ﻣﻮﻟﺪ ﺑﻮده ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺸﺎوزان، ﺑﺎﻏﺪاران و ﻋﺸﺎﻳﺮ، از اﻳﻦ ﻫﺎ ﺳﻠﺐ ﻧﺸﻮد و ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﻴﺎه ﻧﺸﺎﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و آب را ﺑﻪ اﻗﺸﺎر ﺗﺎزه ﺑـﻪ دوران رﺳﻴﺪه ﺷﻬﺮي ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻧﺎﻫﻤﺴﺎز ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳـﺪار دادﻳـﻢ و آن وﻗﺖ ﻧﺎم آن را ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﺬاﺷﺖ؟
در ﺟﺮﻳﺎن ﺳﺪﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﺛﺮوت ﻣﻠﻲ ﻳﻌﻨـﻲ ﺟﻨﮕـﻞ ﻫـﺎ زﻳﺮ آب رﻓﺘﻨﺪ. ﺳﺪ ﻛﺎرون 285،1 ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي زاﮔﺮﺳﻲ ﺑﻪ زﻳﺮ آب رﻓﺖ
ﺳﺪ ﮔﺘﻮﻧﺪ ، 325 ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ
ﺳﺪ ﻛﺎرون 223،3 ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ
ﺳﺪ ﻛﺎرون 128،4 ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ
ﺳﺪ ﻓﺮﻫﺎن 88،3 ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ
در اﻧﺘﻬﺎ، ﻇﻔﺮﻧﮋاد اذﻋﺎن داﺷﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﺺ آﺷﻜﺎر اﺻﻮل 48 ،44، 50 ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. روﻧﺪ ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰ ﺳﺪﺳﺎزي در ﻛﺸﻮر ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛـﻪ اﻛﻨـﻮن ﺳﺪﺳــﺎزي اﻓﺮاﻃــﻲ ﻟﺠــﺎم ﮔــﺴﻴﺨﺘﻪ اي در آﺑﺨﻴﺰﻫــﺎي ﻛــﺸﻮر در ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺛﺮات ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﻔﻲ ﺑـﺮ ﺳـﻴﻤﺎي ﺳـﺮزﻣﻴﻦ و ﭘﻴﻜﺮه ﻫﺎي آﺑﻲ از رودﻫﺎ ﺗـﺎ ﺗـﺎﻻب ﻫـﺎ و درﻳﺎﭼـﻪ ﻫـﺎ و ﻧﻴـﺰ ﺑـﺎ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺟﺪي ﺟﻨﮕﻞ و ﻣﺮاﺗﻊ زداﻳﻲ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ.
مجله ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ
ﻧﺮﮔﺲ روﺣﺎﻧﻲ
