کنفرانس تبعیض تحصیلی و تفکیک جنسیتی در دانشگاه های ایران
شنبه شب سوم نوامبر به 
همت ”کمیته همبستگی با خواستهای دموکراتیک مردم ایران” در واشنگتن دی سی ، کنفرانسی با عنوان ”بررسی تبعیضهای آموزشی و تفکیک جنسیتی در دانشگاههای حمهوری اسلامی ایران” در دانشگاه جورج واشنگتن برگزار شد.در این کنفرانس مهرانگیز کار، نسیم سرابندی،تارا سپهریفر و آیدا سعادت به ایراد سخنرانی پرداختند و شیرین عبادی، نیز به این کنفرانس پیام ویدءویی خود را ارسال کرد.
به گزارش دانشجونیوز، در فیلمی که به سفارش کمیته همبستگی با خواست های دموکراتیک مردم ایران و با همکاری زنان تی وی با اجرای آیدا قجر تدوین شده بود ، محبوبه عباسقلیزاده، علی افشاری، مهدی عربشاهی، فریبا داودی مهاجر،منصوره شجاعی، سجاد ویس مرادی و آیدا سعادت هر یک از زاویهای به چرایی و چگونگی بحث تفکیک جنسیتی و همچنین تبعیضهای جنسیتی در دانشگاههای ایران پرداختند.
محبوبه عباسقلیزاده، فعال حقوق زنان و مدیر ”زنان تی.وی” در این پیام تصویری بیان داشت که محدودیت در امر آموزش موجبات کمرنگ شدن خودمختاری زنان را فراهم میسازد.او اشاره کرد همانگونه که مسٔله تحصیلات و آموزش باعث بالارفتن عاملیت زنان در دو دهه گذشته شد به همان میزان مسٔله محدودیت آموزش باعث میشود که خودمختاری زنان نسبت به شرایطشان پایینتر بیاید.این فعال حقوق زنان از دانشگاه به عنوان یک عرصه اجتماعی یاد نام برد که در کنار عوامل دیگر باعث شده است که زنان بتوانند عاملیت خود را به منصه ظهور برسانند و از همین رو رژیم جمهوری اسلامی با تفکیک جنسیتی در دانشگاهها به دنبال مهار این عرصه است.
علی افشاری کنشگر سیاسی و فعال سابق دانشجویی در این کنفرانس بر روی ایدئولوژی و نوع نگاه حکومت بر ”زنان” تاکید کرد و آن را مهمترین عاملی دانست که باعث میشود حکومت به سمت محدودکردن حضور زنان در دانشگاهها گام بردارد.افشاری دیدگاههای سنتی و واپسگرایانه را دیدگاهی دانست که حضور اجتماعی زنان را غیر از چارچوبهایی که خودش تعیین میکند برنمیتابد و جایگاه اصلی زن را در خانه میداند.
این کنشگر سیاسی افزایش تحصیلات جامعه زنان پس از پیروزی انقلاب اسلامی را در تقاضای امروز برای عدالت جنسیتی و حقوق زنان موثر دانست و همچنین افزایش زنان تحصیلکرده و همچنین احساس خطری که از این بایت روحانیت سنتی دچار آن شده است را دو عاملی شناخت که حاکمیت تلاش دارد با راهاندازی تفکیک جنسیتی بر آن فایق آید.او متذکر شد از آنجا که فقه سنتی و یا اسلام فقاهتی مبنای ایدئولوژیک حکومت را تشکیل میدهد که ولایت فقیه مهمترین رکن آن است، حکومت به قصد جلوگیری از تزلزل این مبانی قصد کرده که جلوی رشد تحصیلات در جامعه زنان را بگیرد.
مهدی عربشاهی فعال دانشجویی دیگر شرکتکننده در این کنفرانس بود که از طریق ویدئو پیام خود را برای این نشست ارسال کرد.او اذعان کرد این سیاست تفکیک جنسیتی که احمدینژاد و مجموعه حاکمیت در این سالها با تمام توان پیگیری کرده مخالفتهای زیادی را در بین دانشجویان و کارشناسان جامعه برانگیخته است.او سپس به تاثیراتی که دانشگاههای تکجنسیتی بر دانشجویان پسر گذاشته است اشاره کرد و یادآور شد دخترها و پسرها در جامعه ایران چندان فرصت تجربهاندوزی و زندگی در کنار یکدیگر را ندارند و این تجربه در دانشگاه به دست میآمده و تکجنسیتیشدن دانشگاهها از شکلگیری نگاه سالمتر به مسئله جنسیت و زن جلوگیری میکند و در نتیجه روزبه روز با جامعهای مواجه خواهیم بود که نگاهش به زن بیمارتر خواهد بود.این فعال دانشجویی سپس به مقایسه شرایط دانشگاههای ایران با خارج کشور از این حیث پرداخت.
منصوره شجاعی فعال حقوق زنان نیز با پیام ویدئویی در این کنفرانس شرکت داشت.او گفت بذر این تبعیض و تفکیک جنسیتی از زمانی ریخته شد که استادان زن و دانشجویان دختر به واسطه بیحجاب بودن و به دلایل دیگر گزینش و اخراج شدند و به دلیل سلطه سیستم امنیتی حاکم بر نظام آموزش این گزینشها ادامه داشته است.شجاعی ارتقای سطح سواد و آگاهی و آموزش را به عنوان عوامی نام برد که به تقویت جنبش زنان کمک میکند. ورود زنان به عرصه دانشگاه به آنها نشان میدهد که مطالبات جنبش زنان با آنها یکی است و کسانی که اقدام به تفکیک جنسیتی و سهمیهبندی جنسیتی در دانشگاهها کردهاند به این موضوع به خوبی پی بردهاند. این فعال حقوق زنان همزمانی مسئله تفکیک چنسیتی در دانشگاهها با سیاستهای ازدیاد جمعیت مطرح شده از جانب حکومت را بیدلیل نداست و هدف حکومت را این عنوان کرد که زنها را در خانه نگه دارند و به بچهدار شدن تشویق کنند.
سجاد ویسمرادی دیگر شرکت کننده در این کنفرانس که خود فعال دانشجویی است آغاز ایده تفکیک جنسیتی در دانشگاههای ایران را از همان سالهای اولیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی دانست و به شکلگیری دانشگاههای تکجنسیتی همچون دانشگاه الزهرا برای دختران و دانشگاه امام صادق برای پسران اشاره کرد.او گفت به قدرت رسیدن احمدینژاد در سال ۸۴ نقطه شتابدهنده به این سیاست بوده است.ویس مرادی سپس به دیدار کامران دانشجو و مصباح یزدی اشاره کرد که در آن دانشجو قول پیگیری طرح اسلامیکردن دانشگاهها را مطرح کرده بود و عنوان کرد که بعد از آن شاهد اوجگیری این روند بودهایم به طوری که امسال در بیش از ۶۰ دانشگاه کشور نزدیک به ۶۰۰ کد رشته دانشگاهی بین دانشجویان دختر و پسر تفکیک شدهاند.
آیدا سعادت فعال حقوق زنان که مجریگری این کنفرانس را نیز بر عهده داشت یادآور شد که دانشگاه تکجنسیتی روی دیگر سکه یک بام و دو هوای مقامات جمهوری اسلامی است که از سویی شعارهای بیپایهای در مورد کرامت زن سر میدهند و از سوی دیگر بدشان نمیآید که با تفکیک جنسیتی وسیاست سهمیهبندی رشتههای تحصیلی، زنان را به صورت کلی از عرصههای اجتماعی حذف کنند. او تفکیک جنسیتی را با نگاه اسلام سنتی و اسلام سیاسی که تحصیل را برای زنان عیب میداند منطبق دانست.نگاهی که زن را در حالت شعاری زینتگر خانه مرد معرفی میکند و در راه مشارکت زنان در فضای اجتماعی سنگاندازی میکند.
دیگر شرکت کننده در این کنفرانس که از طریق ویدئو سخن گفت فریبا داودی مهاجر فعال حقوق زنان و روزنامهنگار بود.
او گفت: حکومت جمهوری اسلامی قطعا با اعمال چنین سیاستهایی میخواهد که مشارکت علمی و اجتماعی زنان را کاهش دهد.او ادامه داد که این مهم نیست جمهوری اسلامی به دنبال چه چیزی است.اگر چه این سیاستها میتواند تاثیرگذار هم باشد اما این مهم است که ما چه میخواهیم.این مهم است که زنان و دختران ایرانی چه میخواهند.تاریخ نشان داده که زنان و دختران ایرانی از میان همه این مشکلات و سختیها توانستهاند عبور کنند.
پس از این بیانیه ”کمیته همبستگی با خواستهای دموکراتیک مردم ایران” توسط سارا سهرابی خوانده شد. در بخشی از این بیانیه آمده است:
”واقعیت این است که سیاستهای کلان مدیریتی- آموزشی جمهوری اسلامی ، مانند سایر عرصههای اجتماعی ، بر پایههای اولا : اقتصاد نفتی- رانتی و فساد همزاد آن ، ودوما: سیستم ارزشی واپسگرا و خرافی قرار دارد که با مشکلات جدی برای اجرا در قرن بیست و یکم روبرو شده است. مبنای فکری – اعتقادی جمهوری اسلامی در ارتباط با زنان نیز بر تبعیض جنسیتی و مرد سالاری استوار است و تلاش و تبلیغ پر هزینه آنها برای جا انداختن و همگانی کردن الگو و تصور خود از زن به عنوان ” زن خانهدار” در مقابل واقعیتهای دنیای مدرن نتیجهای به بار نیاورده است. در این زمینه باید از مبارزات و تلاشهای پیگیر زنان ایران در ۳۳ سال گذشته برای پاسداری از دستاوردهای تاریخی- فرهنگی خود یاد کرد و آنرا ارج گذاشت.
نسبت ۶۰ درصدی زنان در دانشگاهها و موفقیت آنها در رشتههای “مردانه” و ورودشان به بازار کار، برای حکومت درد سر ساز شده است و به نظر میرسد چاره کار را در روانه کردن دختران از دانشگاه به خانه دیدهاند تا هم به الگوی “زن خانهدار” خود نزدیک شوند و هم “راه حلی ” برای پایین آوردن نرخ بالای بیکاری در اقتصاد بحران زده خود پیدا کنند. آنها این مهم را نادیده گرفتهاند که مشکل عدم توازن در بازار کار و ناهماهنگی بین برونداد نظام دانشگاهی و نیازهای بخشهای تولیدی ، خدماتی و پژوهشی جامعه به بیتوجهی در برنامهریزی و سیاستگزاری در امر آموزش برمیگردد و ارتباطی با افزونی جمعیت دانشجویان دختر ندارد.”
شیرین عبادی فعال حقوق بشر و برنده جایزه صلح نوبل نیز در پیامی تصویری به موضوع تفکیک جنسیتی در دانشگاههای ایران پرداخت.او گفت: مدتها است که برخورد با دانشجویان به صورتهای گوناگونی صورت میگیرد. او برای نمونه به دانشجویان ستارهدار و همچنین به محرومیت از تحصیل پیروان دین بهاییت اشاره کرد و گفت: ”گویا دستهای پنهانی در کار است که مانع تعالی جوانان این مرزوبوم شود.به صورتهای مختلف دانشجویان را از تحصیل بازمیدارند.به کوچکترین چیزی یک دانشجو را ستارهدار میکنند که این به معنای آن است که امکان ادامه تحصیل را از او میگیرند.” او در مورد وضعیت جوانان پیرو آیین بهایی اشاره کرد و اینکه جوانان بهایی از ابتدای انقلاب تا کنون نتوانستند به دانشگاه بروند.این فعال حقوق بشر و برنده جایزه نوبل سپس به دخالت وزارت اطلاعات در روند گزینش دانشجویان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا اشاره کرد و ادامه داد.”طبق آییننامهای که شورای انقلاب فرهنگی مدتها است تصویب کرده است تحصیلات مقطع کارشناسی ارشد و دوره دکترا مستلزم اخذ مجوز از وزارت اطلاعات است.یعنی بعد از اینکه دانشجویی در کنکور ورودی در این مقاطع قبول میشود از وزارت اطلاعات استعلام میکنند که آیا ادامه تحصیل این دانشجو بلامانع است یا خیر و وزارت اطلاعات طبق آییننامه یک ماه فرصت دارد که پاسخ بدهد.” شیرین عبادی اعمال تفکیک جنسیتی در دانشگاهها را محدودیتی دانست که علاوه بر سایر محدودیتها بر دانشجویان ایرانی بار کردهاند.او ادامه داد: ”بسیاری از رشتهها را مخصوص پسرها کردهاند. در سال جاری ۳۶ دانشگاه، تحصیل در ۷۷ رشته دانشگاهی را مخصوص پسران اعلام کردند که این محدودیتی است برای دختران.من طی نامهای این مسئله را به سازمان ملل متحد و گزارشگرهای ویژه اطلاع دادم که امیدوارم ترتیب اثر داده شود.”
عبادی تفکیک جنسیتی در دانشگاهها را تهدیدی برای دختران و در جهت محدود ساختن آنها دانست و پرسید این محدودیتها برای دختران از چه رو است.او در پاسخ به گسترش یافتن جنبش فمینیستی در ایران اشاره کرد و گفت:”باید بگویم جنبش فمنیستی به تدریج در ایران قویتر و قویتر میشود و حتا زنان منسوب به بنیادگرایان و خانوادههای سنتی را هم در بر میگیرد.همگان بر این اتفاق هستند که قوانین تبعیض آمیزی که جمهوری اسلامی تصویب کرده باید تغییر کند و جمهوری اسلامی در ردیف اول مخالفین خودش زنان را میبیند و به انحا مختلف سعی میکند که این جنبش را تضعیف کند.خصوصا زمانی که جنبش زنان با جنبش دانشجویی و جنبش دموکراسیخواهی یا جنبش سبز و همچنین جنبشکارگری گره میخورد.یکی از محدودیتهایی که برای زنان ایجاد می کنند آن است که کمتر تحصیل کنند برای آنکه کمتر زباندرازی کنند و به حکومت اعتراض کنند.”
پس از یک تنفس کوتاه برنامه ادامه یافت و در این زمان مجری برنامه آیدا سعادت نامه مهسا امرآبادی روزنامهنگار زندانی که از زندان اوین برای همسر زندانیاش مسعود باستانی نوشته است را خواند که شرکتکنندگان در این کنفرانس را متاثر ساخت.یاد زندانیان زن گرامی داشته شد و به زندانیان زن که این روزها در زندان اوین برای اعتراض به شرایط توهینآمیز زندان به اعتصاب غذا دست زدهاند اشاره رفت.
پنل دیگر این کنفرانس سخنرانی در باب موضوع تفکیک جنسیتی در دانشگاهها، با سخنرانی مهرانگیز کار حقوقدان برجسته آغاز به کار کرد.
او در ابتدا از ”کمیته همبستگی با خواستهای دموکراتیک مردم ایران” تشکر کرد که از ایشان برای سخنرانی دعوت کرده است.او ادامه داد: من فکر میکنم اینجا وظیفه دارم که بگویم نسل ما چگونه شوکهای اولیه را دریافت کردند.نسل ما بسیار ناگفته دارد چون همیشه فکر میکردند که این وضعیت تغییر خواهد کرد. او سپس به آزادیهای اجتماعی در پیش از انقلاب علیرغم فضای بسته سیاسی اشاره کرد . گفت: از نظر آزادیهای اجتماعی دست کم پیش از انقلاب مشکل نداشتیم.ما نسلهایی هستیم که در آن دوره مدرسه رفتیم و دانشگاه رفتیم.ما موانع اجتماعی نداشتیم.بله در خانوادهها دختران و زنان مسکلاتی داشتند اما خیلی وقتها هم اینگونه نبود. او سپس با روخوانی بخشی از کتاب تازه منتشرشدهاش با عنوان ”ایمان به خون آلوده” از برخورد و تجربه شخصی خودش با تفکیک جنسیتی پس از پیروزی انقلاب سخن گفت. از اولین روزی که پس از پیروزی انقلاب به دادگستری رفت و با پرده برزنتی مواجه شد که ورودی زنان و مردان را از هم جدا میساخت. از روزهایی که زنان حق عطر زدن نداشتند و کراوات از گردن مردها باز میکردند.او ادامه داد که این حرفهای سیوسه سال پیش من است ولی علیرغم همه برنامههای جمهوری اسلامی علیه زنان در حال حاضر دختران و زنان بسیاری در کسوت وکیل دادگستری میتوانند در دادگاهها رفتوآمد کنند.جمهوری اسلامی حتا مجبور شده در مورد موضوع قضاوت زنها عقبنشینی کند هر چند هنوز زنها نمیتوانند رای نهایی را امضا کنند و تنها میتوانند انشا رای کنند. اینها به هر حال دستاورد زنان ایرانی زیر سرکوب است. با اینکه خبرها نگران کننده و عصبانی کننده است اما من باور نمیکنم که بتوانند موفق شوند.
کار سپس به آمار پذیرفتهشدگان کنکور دختران اشاره کرد که با تمام این محدودیتها ۶۰ درصد پذیرفتهشدگان را تشکیل میدهند.سپس این فعال شناخته شده حقوق بشر به سیاستهای ۸ ساله اخیر اشاره کرد و گفت: اینها نظرشان این است که اگر بتوانند زنان را از صحنه و گفتمان سیاسی و اجتماعی دور کنند تا به انسجامی که دوست دارند سیستم سیاسیشان برسد کمک کنند. میخواهند این جامعه مدنی ذلیلشده را نیز از نیروی دانشمند زنان حذف کنند که به نظر میرسد که نمیتوانند چنین کنند. او سپس به از راه رسیدن جمهوری اسلامی ِ دیگری اشاره کرد و ادامه داد: اگر بخواهیم جمهوری اسلامی را با خود جمهوری اسلامی مقایسه کنیم به نظر میرسد با یک جمهوری اسلامی دیگری مواجه هستیم.آن جمهوری اسلامی که من با هزار شگرد توانستم وارد دادگستری و یا مطبوعات آن شوم انگار دیگر وجود ندارد. کار سپس به وجود دانشگاه آزاد اشاره کرد و آن را-صرف نظر از فساد مالی و کیفیت علمی- یکی از مهمترین عوامل تحولات اجتماعی برای همزیستی زن و مرد در جمهوری اسلامی برشمرد.
در پایان مهرانگیز کار گفت: در هر صورت همه نگرانیم.جمهوری اسلامی دیگری زاده شده است و نمیدانیم با چه زبانی با این جمهوری اسلامی سخن بگوییم.پیدا کردن آن کلید برای سخن گفتن با جمهوری اسلامی را پیدا کرده بودیم اما زبان این جمهوری اسلامی را نمیدانیم. پیدا کردن این زبان و کلیدهای آن با نسل جوان ایرانی است. دوباره باید یک کار بزرگی از سوی نسل جوان شروع شود.
سخنران بعدی این کنفرانس نسیم سرآبندی فعال حقوق زنان و دانشجوی فوق لیسانس جامعهشناسی دانشگاه آلبانی در آمریکا بود.او یادآور شد که خوشحال است که در این جمع سخن میگوید گر چه آرزو داشت که در ایران صحبت میکرد.او در سخنان خود به حکومت فاشیستی در لوای حکومت اسلامی اشاره کرد و برخی ویژگیهای آن را برشمرد.او ادامه داد: سهمیهبندی جنسیتی در سال ۸۲ در رشته پزشکی و در مجلس هفتم شروع شد و از آن زمان تشدید شده و ازدیاد پیدا کرده است.این فعال حقوق زنان سپس به بیان آماری در مورد تفکیک جنسیتی در دانشگاههای ایران پرداخت.او یادآور شد که اشکال تبعیض جنسیتی فقط تفکیک جنسیتی نیست و سختگیری در مورد پوشش دختران و حتا سختگیریها در زمینه ارتباط دختران و پسران را از اشکال تبعیض جنسیتی دانست.او گفت: در حال حاضر نظم حاکم بر ایران وجود ندارد و شاهد یک سرگشتگی بین سنت و مدرنیته هستیم که نبنیادگرایان خواهان سلطه بر تمام شئونات هستند.او گفت: باید بدانیم سبک زندگی در ایران به شدت در حال تغییر است و این سبک زندگی در دختران و زنان به شدت تغییر کرده است.سرابندی به جدا کردن صفهای غذا خوری دختران و پسران در دانشگاهها و حتا جدا کردن صف کپیزدن مدارک در دانشگاهها اشاره کرد و گفت:تفکیک جنسیتی میتواند اینها را تقویت کند.این تفکیک خواهان بازگرداندن زنان به خانه است.او در پایان از دبیر کمسیون زنان دفتر تحکیم وحدت خانم بهاره هدایت یاد کرد که هماکنون زندانی است.
سخنران پایانی برنامه تارا سپهریفر فعال دانشجویی و فعال حقوق بشر و دبیر سابق تحکیم دانشگاه صنعتی شریف که هماکنون دانشجوی حقوق بشر دانشگاه بوستون است بود.
او در سخنان خود از همه زنانی که پیش از این برای بهتر شدن وضعیت در جامعه ایران تلاش کردهاند یاد کرد و از نقش زنان به عنوان عامل گذار به دموکراسی نام برد.او گفت: من فکر میکنم همه میدانیم با چه سیستمی طرف هستیم.سیستمی که از مذهب به عنوان حربهای سیاسی استفاده میکند و اسلامیزهکردن بخشی از ایدئولوژی حکومت است. این حرکت همراه شده با تغییر قوانین مدنی و خانواده و ….این پروژه نظام موفق نبوده است به دلیل اینکه این سیستم سیستمی همگون نبوده است و شاید جنگ نیز عاملی دیگر بوده است و همانطور که خانم کار اشاره کردند نقش دانشگاه آزاد نیز در این میان قابل بررسی است.او سپس از نقش زنان مذهبی در کنار زنان سکولار در این حرکت اشاره کرد و به فائزه هاشمی و تلاشهای او علیرغم اختلافات فکری اشاره کرد.سپهریفر به پیوند جنبش سبز و جنبش زنان در زمان احمدینژاد کرد و پس از آن به آمار ۶۰ و ۷۰ درصدی حضور دختران در دانشگاهها اشاره کرد و ادامه داد که اگر در یک جامعه استیبل باشیم شاید این آمار، آمار مناسبی نباشد اما در ایران این آمار مهم است.این آمار ۶۰ درصد نشان میدهد که تبعیضات ساختاری وجود دارد.یکی اینکه پسران ما به دلیل اینکه بار اقتصادی بر دوش دارند و یا به خاطر نظام سربازی نتوانستهاند در دانشگاه شرکت کنند.
این فعال حقوق بشر ادامه داد: پروژه اصلی حکومت محدود کردن زنان به عنوان بخشی از محرکهای جامعه برای گذار به دموکراسی است.فکر میکنم حکومت به خوبی میداند که دانشگاه چه پتانسیلی میتواند داشته باشد و به عواقب آن میاندیشد.تفکیک جنسیتی بخش کوچکی از یک پروژه بزرگ است که میخواهد گذار به دموکراسی را با محدودیت مواجه کند.ما باید توچه کنیم که این پروژه بزرگتری است و فقط نمیتوانیم رنگ جنبشی به آن بدهیم و فقط به عنوان دختران و زنان به آن نگاه کنیم.
در پایان کنفرانس جلسه پرسش و پاسخ ببین حاضران و سخنرانان جلسه برگزار شد.
دانشجو نیوز سه شنبه، ۱۶ آبان، ۱۳۹۱
