به پیشواز «داووس امنیتی»: در مونیخ چه خواهد گذشت
هتل بایریشرهوف در شهر مونیخ، از روز جمعه، ۱۳ بهمن‌ماه، میزبان ده‌ها سیاستمدار و تحلیل‌گر عرصه امنیت خواهد بود تا در سه روز چندین موضوع مهم این روز‌ها که دنیا با آن دست و پنجه نرم می‌کند را در فضایی غیررسمی مطرح و تحلیل کنند.کنفرانس امنیتی مونیخ که امسال چهل و نهمین دوره آن برگزار می‌شود، در سال ۱۹۶۳ به همت اوالد فون کلایست بنا نهاده شد. این کنفرانس که در سال‌های ابتدایی خود با اولویت پرداختن به موضوع جنگ سرد شکل گرفت، در سال‌های بعد از آن به موضوعات متعدد دیگری پرداخت.
تحلیل‌گران می‌گویند پس از جنگ سرد تمرکز امنیت بین‌المللی از مسائل دفاعی به سمت مسائل مرتبط با توسعه اقتصادی معطوف شد. اما این تغییر رویکرد، تاثیری در موقعیت کنفرانس امنیتی مونیخ نداشته است. این روز‌ها برخی از ناظران کنفرانس امنیتی مونیخ را «داووس امنیتی» می‌خوانند و بر این باورند که این کنفرانس شاید مهم‌ترین اتفاق سالانه در این زمینه باشد.
شهرام چوبین، تحلیل‌گر ارشد در بنیاد کارنگی، درباره اهمیت کنفرانس امنیتی مونیخ به رادیوفردا می‌گوید: «به نظرم کنفرانس امنیتی مونیخ که سال‌هاست برگزار می‌شود، این روز‌ها اهمیت بیشتری پیدا کرده است، چرا که از جمله موقعیت‌های محدود این‌چنینی است که افراد گرد هم بیایند و درباره مسائل دفاعی و امنیتی، از جمله جنگ و صلح یا محدود کردن تسلیحات و برنامه‌های اتمی صحبت کنند. در این کنفرانس کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، کشورهای جنوب شرق آسیا و برخی دیگر از کشور‌ها گرد هم می‌آیند. درست است که در طول سال شاهد کنفرانس‌های مختلف مثل کنفرانس‌های منطقه‌ای هستیم، اما در مونیخ، موضوع بسیار فرا‌تر از مباحث منطقه‌ای است و بحث‌ها هر دو سوی اقیانوس اطلس را در برمی‌گیرد.»
اما ماهیت موضوعاتی که در کنفرانس امنیتی مونیخ مطرح می‌شوند، تنها دلیل اهمیت آن نیست. تحلیل‌گران دلایل متعدد دیگری برای آن برمی‌شمارند. الِکس ویلنر، تحلیل‌گر ارشد مرکز مطالعات امنیتی در سوئیس، یکی از دلایل اهمیت این کنفرانس را این گونه با رادیوفردا در میان می‌گذارد: «در این کنفرانس پیشنهادهای مهمی در زمینه سیاست‌گذاری مطرح می‌شود و این که این موضوعات به صورت عمومی مطرح می‌شوند و خبرنگاران درباره آن گزارش می‌دهند، این فرصت را فراهم می‌آورد که تحلیل‌گران بتوانند بهتر به نظراتی که مطرح می‌شود تمرکز کنند. در نتیجه این کنفرانس فرصت خوبی است تا نظرات جدید مطرح شوند و به گوش سایرین نیز برسد.»
ایده‌هایی که آقای ویلنر از آن سخن گفت، نه تنها از سوی ده‌ها سیاستمدار ارشدی که در کنفرانس شرکت می‌کنند مطرح می‌شود، بلکه تحلیل‌گران و متخصصان ِ‌بی‌شماری نیز در این سه روز در کنفرانس شرکت می‌کنند و نظرات خود را با دیگران در میان می‌گذارند. در کنفرانس امنیتی مونیخ هیچ تصمیم رسمی گرفته نمی‌شود و بیشتر فضایی است برای تبادل نظر.
همین فضای غیررسمی و دوستانه است که به نظر شهرام چوبین، تحلیل‌گر مسائل امنیتی، می‌تواند به حل بحران‌های بین‌المللی کمک کند:
«عنصر انسانی خصوصا در زمان بحران، بسیار مهم است. این که سیاستمداران از نزدیک با هم آشنا شوند و بدانند طرف صحبت‌شان در زمان بحران چه کسی است. این که این افراد در فضایی غیررسمی و شاید کمی دوستانه‌تر، با همدیگر گپ بزنند، به این روند کمک می‌کند که شاید مسائل را کمی واقعی‌تر و قابل حل و فصل ببینند.»
البته کنفرانس امنیتی مونیخ، در چهل و نه سالی که زمان برگزاری‌اش می‌گذرد، شاهد لحظات حساسی نیز در سیاست بین‌المللی بوده است. برای مثال، در سال ۱۹۹۹، در زمان برگزاری سی و پنجمین کنفرانس، برای اولین بار هیئت‌هایی از کشورهایی که عضو ناتو نبودند به مونیخ آمدند و نماینده روسیه از فرصت استفاده کرد و به شدت از سیاست‌های ناتو انتقاد کرد.
در سال‌های بعد، در سال ۲۰۰۷ میلادی، حدود شش سال پیش، حضور ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، مایه خوشحالی بسیاری شد. رضایتی که البته تنها تا زمان ایراد سخنرانی او طول کشید. پوتین در سخنرانی خود که حدود بیست دقیقه طول کشید و ابتدا از رئیس کنفرانس خواست تا میکروفون او را در زمان سخنرانی قطع نکند، به شدت از سیاست‌های آمریکا و غرب انتقاد کرد و گفت که «دنیای غرب می‌خواهد به روسیه دموکراسی بیاموزد، چیزی که خود غربی‌ها نمی‌خواهند یاد بگیرند.»
اما در همین کنفرانس امنیتی مونیخ در دو سال بعد بود که دوران جدیدی در روابط آمریکا و روسیه و تلاش برای کاهش تسلیحات رقم خورد.
حال از روز جمعه، به مدت سه روز، بار دیگر نظر‌ها متمرکز بر شهر مونیخ خواهد بود تا شاید حتی به طور غیررسمی گره‌ای از بحران‌های امروز جهان برطرف شود. بحران‌هایی که این روز‌ها از شرق تا غرب را درگیر خود کرده است.
الِکس ویلنر در سوئیس دو اولویت اصلی برای کنفرانس امنیتی مونیخ را این گونه برمی‌شمارد: «به نظرم مطرح شدن موضوع مالی، و حضور نظامی فرانسه در این کشور، در صدر موضوعاتی است که در این کنفرانس درباره آن خواهیم شنید. موضوعی تازه است و در جریان. پیرامون جنگ در مالی سوال‌های فراوانی وجود دارد، از جمله این که متحدان فرانسه چگونه عمل خواهند کرد، ناتو چه تصمیمی می‌گیرد و مسائلی از این دست. اما در کنار حضور نظامی در مالی، موضوعی دیگر با عنوان عدم حضور نظامی در سوریه نیز در این کنفرانس مطرح خواهد بود. گزارش‌ها حاکی از احتمال حضور نمایندگانی از اتحادیه عرب و اپوزیسیون سوریه نیز بود. در نتیجه جنگ داخلی و کشته شدن ده‌ها هزار تن در سوریه، دیگر موضوع داغ خواهد بود.»
آن طور که اطلاعات وب‌سایت کنفرانس امنیتی مونیخ نشان می‌دهد، جو بایدن، معاون رئیس جمهوری آمریکا، اخضر ابراهیمی، نماینده سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب در امور سوریه، و آندرس فوگ راسموسن، دبیرکل ناتو، و سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در این کنفرانس شرکت خواهند کرد.
خبرگزاری اینترفکس در روزهای گذشته گفته است که احتمالا در حاشیه این کنفرانس لاوروف با معاون رئیس جمهوری آمریکا دیدار خواهد کرد. دیتر دِتکه، از دانشگاه جرج‌تاون آمریکا، تمایل به صحبت میان طرفین روس و آمریکایی را این گونه تحلیل می‌کند: «مطمئننا سوریه مهم‌ترین موضوع صحبت این دو طرف خواهد بود. به هر حال روسیه کشوری کلیدی درباره بحران سوریه است. و اگر اعضای اپوزیسیون سوریه هم به مونیخ بروند، موقعیتی مستقیم برای تماس همه طرفین خواهد بود. کنفرانس امنیتی مونیخ اصولا در این زمینه سابقه دارد که برای مثال دشمنان پیشین را در یک فضای غیررسمی دور هم جمع کند، تا به دور از تعهدات مرسوم بتوانند با یکدیگر گفتگو کنند.»
این تحلیل‌گر در مرکز مطالعات امنیتی دانشگاه جرج‌تاون اضافه می‌کند که البته این تنها سیاستگذاران و تحلیل‌گران نیستند که به مونیخ می‌روند، بلکه این کنفرانس شرکت‌کنندگان مهم دیگری هم دارد. دیتر دِتکه در این باره به رادیوفردا می‌گوید: «نمایندگان بی‌شماری نیز از عرصه اقتصادی در کنفرانس مونیخ شرکت می‌کنند. چرا؟ برای این که برای مثال برای فعالان صنایع دفاعی مهم است که در بحث درباره مسائلی که منافع آن‌ها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد شرکت کنند.»
البته در کنار موضوعاتی چون بحران مالی و سوریه پیش‌بینی می‌شود که بحران اقتصادی بین‌المللی، کنترل سلاح‌های کشتار جمعی، برنامه هسته‌ای ایران و زمزمه‌های احتمال خروج بریتانیا از حوزه یورو، از جمله موضوعاتی باشد که در سه روز کنفرانس امنیتی مونیخ مطرح شود.
اما تحلیل‌گران مسائل امنیتی به این فهرست راضی نیستند و انتظارات بی‌شماری درباره موضوعاتی که می‌تواند در چنین فضایی مطرح شود دارند. از آن جمله پاتریشیا لوئیس، رئیس بخش مطالعات امنیتی در بنیاد چتم‌هاوس، است.
او از انتظارات خود از کنفرانس به رادیوفردا می‌گوید: «به نظرم موضوعاتی چون نابرابری که از جمله دلایل به وجود آمدن بحران و از ریشه‌های خشونت است، باید در چنین فضایی مطرح شود. مثلا نابرابری در دسترسی به منابع. یا موضوع گرمایش زمین یا قیمت مواد غذایی نیز از جمله مسائلی است که در این کنفرانس باید جایی داشته باشد. به نظرم یک مسئله خیلی مهم است و آن این که بدون فهمیدن همه‌جانبه ِ یک بحران نمی‌توان به ثبات دست یافت. مثلا اگر می‌خواهیم درباره حضور نظامی در مالی صحبت کنیم، باید دلایل منجر شدن به این بحران را خوب بفهمیم، و اگر نه این اوضاع به یک بحران عمیق‌تر منجر می‌شود. فکر می‌کنم این یکی از درس‌های جنگ‌های عراق و افغانستان است که ما باید علم کافی از محل مورد نظر داشته باشیم.»
چهل و نهمین کنفرانس امنیتی مونیخ در حالی برگزار می‌شود که هر ساله در همین شهر مهم آلمان در همین زمان، کنفرانس دیگری با عنوان کنفرانس صلح مونیخ برگزار می‌شود. این کنفرانس که در ده سال گذشته برگزار شده تلاش می‌کند تا به موضوعاتی بپردازد که در کنفرانس امنیتی مونیخ به آن پرداخته نمی‌شود، اما به نظر برگزارکنندگان کنفرانس صلح، سیاستمداران باید به این موضوعات نیز اهمیت بیشتری بدهند.
رادیو فردا پنجشنبه ۱۲ بهمن ۱۳۹۱ – ۳۱ ژانویه ۲۰۱۳
