دونالد ترامپ «حکم اجرایی»‌ای را که به موجب آن صدور ویزا به مدت ۹۰ روز برای شهروندان برخی از کشورها از جمله ایران متوقف می‌شود امضاء کرد. ورود پناهندگان ایرانی به کشور آمریکا به مدت ۱۲۰ روز به حالت تعلیق در آمد. مدت تعلیق ممکن است هم برای ویزا و هم برای پناهنده‌پذیری تمدید شود.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، عصر روز جمعه ۲۷ ژانویه/۸ بهمن حکم اجرایی «حفظ کشور از ورود تروریست خارجی به ایالات متحده» را در مقر وزارت دفاع این کشور در ساختمان پنتاگون امضا کرد.

ترامپ به غیر از تعلیق ویزا و پناهنده‌پذیری، به سه نهاد اجرایی فرمان داده که برای یک برنامه غربال‌گری، شاخص‌های بررسی سخت‌گیرانه مشخص کنند و الگو اجرا هم ارائه کنند. در این مقاله متن نهایی این فرمان و پیامدهایش برای شهروندان ایرانی را بررسی می‌کنیم.

شامل چه کشورهایی می‌شود؟

نام ایران در متن فرمان ذکر نشده اما فرمان در مورد «کشورهایی واجد نگرانی» به قانونی که پیش از تصویب‌شده استناد می‌کند که آن قانون شامل عراق، سوریه و «تمام کشورهای حامی تروریسم» است.

در همه حالت‌ها، وزیر امنیت داخلی همراه با وزیر امور خارجه اجازه صدور ویزاهای ویژه را به شهروندان کشورهای مشمول این حکم دارند و همچنین قدرت دارند که کشورهای دیگری را هم به لیست «کشورهایی واجد نگرانی» اضافه کنند.

این قانون شامل شهروندان آمریکایی نیست.

شاخص‌های بررسی سخت‌گیرانه چیستند؟

در متن حکم نهایی بازه‌ای ۳۰ روزه تعریف‌شده که مربوط به بوروکراسی داخلی- اجرایی است. اما خود شاخص‌ها هنوز مشخص نیستند.

در ۳۰ روز اول، وزیر امنیت داخلی در مشورت با وزیر امور خارجه و مدیر سازمان اداره‌کننده اطلاعات ملی فرصت دارند که مشخص کنند که چه شاخص‌هایی باید برای بررسی سخت‌گیرانه ورود اتباع خارجی تعریف شود.

این سه نفر و نهادهای اجرایی زیر نظر آنها همچنین باید مشخص کنند که چه اطلاعاتی برای بررسی خطرناک بودن یا نبودن متقاضی لازم است. مقامات وزارت خارجه آمریکا از کشور تابعیت شهروند متقاضی ویزا  این اطلاعات را درخواست می‌کنند. هدف این است بتوانند بسنجند که متقاضی خطری برای ایالات متحده آمریکا نباشد.

این سه نهاد همچنین باید برنامه اجرایی‌ای طراحی کنند و در روزهای ۳۰، ۶۰ و ۹۰ پس از امضای این حکم گزارش روند اجرا را به ریاست جمهوری بفرستند. گزارش‌های دیگری هم در متن فرمان تعریف‌شده که همه جنبه‎ای داخلی/سازمانی دارند.

سویه اجرایی فرمان ریاست جمهوری شامل یک برنامه غربال‌گری استاندارد باهدف شناسایی متقاضیان پرخطر هم می‌شود که می‌تواند همراه با مصاحبه، بررسی داده‌های امنیتی، اطلاعات آرشیوی، اسناد هویت و غیره باشد.

درنهایت وزیر امنیت داخلی در مشاوره با دو نهاد بالا باید فهرستی از کشورهایی تهیه کنند که حاضر نبوده‌اند برای دادن اطلاعات کافی در مورد شهروندان متقاضی ویزا با مقامات آمریکایی همکاری کنند. مقامات وزارت خارجه آمریکا به این کشورهای یک فرصت ۶۰ روزه خواهند داد که اطلاعات لازم را ارسال کنند.

اگر اطلاعات ارسال نشد، کشورهایی که با مقامات آمریکایی در دادن اطلاعات در مورد شهروندان متقاضی ویزا همکاری نکردند، تعلیقشان تمدید خواهد شد.

تمدید تعلیق صدور ویزا ممکن است در مورد برخی از کشورها دائمی شود. بر اساس متن فرمان  ترامپ تا زمانی که کشور شهروند متقاضی ویزا حاضر نباشد خود را با الزامات مورد نیاز ایالات متحده آمریکا برای دادن اطلاعات در مورد شهروند به‌منظور صدور ویزا تطبیق دهد، ویزا صادر نخواهد شد.

چه ویزاهایی شامل ۹۰ روز تعلیق هستند؟

تمام ویزاهای مهاجرتی و غیر مهاجرتی از جمله گردشگری، دانشجویی، پزشکی و کاری به مدت ۹۰ روز از لحظه امضای حکم، به حالت تعلیق درخواهند آمد. این شامل ویزاهای عهده‌گیری ضمانت برای مهاجرت از طریق ازدواج و نامزدی هم می‌شود.

در طول مدت تعلیق مزایای مهاجرت به اتباع «کشورهای واجد نگرانی خاص» تعلق نمی‌گیرد.

تمام ویزاهایی که تا این لحظه در جریان بوده‌اند و به نتیجه نرسیده‌اند هم به مدت ۹۰ روز به حالت تعلیق درخواهند آمد.

در طول این ۹۰ روز مأموران اداره کنترل مرزهای آمریکا می‌توانند ورود کسانی که ویزا دارند ولی هنوز به آمریکا نیامده‌اند را هم در لحظه ورود متوقف کنند. به‌طور کلی بنا به قوانین آمریکا مأمور مرزبانی همیشه می‌تواند کسی که ویزا دارد را به درون مرزهای ایالات متحده آمریکا راه ندهد.

اگر این دوره تعلیق ۹۰ روزه در مورد کشوری تمدید شود، تمام شروط بالا در زمان تمدید مجدد به قوت قبل باقی خواهد ماند.

این تعلیق صدور ویزا شامل اتباع خارجی که ویزای دیپلماتیک دارند، آنها که ویزای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی دارند و کسانی که ویزای سیاسی برای سفر به سازمان ملل متحد اخذ کرده‌اند، نخواهد شد.

وضعیت پناهندگان چه خواهد شد؟

برنامه پذیرش پناهندگان ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۱۷ به مدت ۱۲۰ روز متوقف خواهد شد.

وزیر امور خارجه همراه با وزیر امنیت داخلی روش‌هایی اجرایی را پیشنهاد خواهند کرد که بر اساس آن پناهندگان گزینش امنیتی شوند. هدف این است که مطمئن شوند که حضور پناهندگان در آمریکا، تهدیدی برای امنیت و رفاه این کشور نیست.

در ۱۲۰ روز اول از امضای حکم و تا زمانی که اجرای این پیشنهادها ممکن نشده است، برنامه پناهندگی آمریکا پناه‌جو نخواهد پذیرفت.

پس از ۱۲۰ روز پناهندگانی که از «برنامه پذیرش پناهندگان ایالات متحده آمریکا» پذیرش گرفته‌اند ممکن است اجازه ورود به ایالت متحده را بیابند.

اما اجازه ورود پناهندگان به آمریکا در همه حال تنها در صورتی است که وزیر امنیت داخلی، وزیر امور خارجه و مدیر سازمان اداره‌کننده اطلاعات ملی مشخص کرده باشند که پذیرش پناه‌جو از کشور مبداء برای امنیت و رفاه آمریکا خطری ندارد.

پذیرش پناه‌جو از سوریه تا زمانی که برنامه گزینش اجرایی شود، متوقف خواهد شد.

قرار است وزیر امور خارجه و وزیر امنیت داخلی فرآیند گزینش پناه‌جو را با در نظر گرفتن امنیت ملی آمریکا طراحی کنند و به رئیس‌جمهوری ارائه دهند. در همه حال، منافع ایالات متحده آمریکا نسبت به پذیرش پناه‌جو اولویت دارد.

پس از اینکه برنامه پذیرش پناهندگان مجدد آغاز شد، پناه‌جوهایی که در کشور مبدأ اقلیت مذهبی هستند اولویت خواهند داشت.

کسانی که با ویزای قانونی اکنون در آمریکا هستند چه؟

هیچ ماده‌ای در متن فرمان اجرایی در مورد محدودیت ویزا برای کسانی که اکنون در آمریکا هستند، نیامده است. بنابراین افرادی که با ویزای معتبر از جمله دانشجویی، پزشکی، توریستی، کار و غیره اکنون در داخل ایالات متحده هستند اخراج نخواهند شد.

بنا به فرمان نهایی ترامپ اگر آنها از ایالات متحده خارج شوند، صدور مجدد ویزا و ورود آنها به آمریکا در مدت ۹۰ روز پس از امضای حکم (و اگر تمدید شود بیشتر) به حالت تعلیق درخواهد آمد.

شامل کسانی که کارت سبز دارند می‌شود؟

در متن فرمان نهایی هیچ گزاره‌ای در مورد کسانی که حق اقامت دایم آمریکا (کارت سبز) دارند نیامده است. ابهام در مورد کارت سبز در متن نهایی فرمان ترامپ موجب شد که از سخنگوی وزارت امنیت داخلی آمریکا، جیلیان کریستنسن، در این مورد پرسش شود.

بنا به گفته جیلیان کریستنسن، منع ورود به آمریکا در مورد ۹۰ روز تعلیق شامل حال کسانی که کارت سبز دارند هم می‌شود.

در همین حال، بنا به دستوری که ماموران مهاجرت و مرزبانی آمریکا در فرودگاه «حمد» در دوحه قطر دریافت کرده‌اند، کسانی که اقامت دائم آمریکا (کارت سبز) دارند، اجازه ورود به آمریکا را دارند و شامل متن فرمان ترامپ نمی‌شوند.

با توجه به اینکه متن فرمان منع ورود کسانی که کارت سبز دارند را ذکر نمی‌کند، در روزهای آتی وکلای مهاجرت و حقوق مدنی این موضوع را به چالش خواهند کشید تا ابهام آن برطرف شود.

شامل ایرانی‌های دو تابعیتی هم می‌شود؟

در متن فرمان نهایی به تعلیق ورود شهروندانی که ملیت دوگانه ایرانی و کشورهای اروپایی، ایرانی-استرالیایی، ایرانی-نیوزلندی یا ایرانی-کانادایی دارند هم اشاره‌ای نشده است.

متن فرمان نهایی به قانون H.R.158 اشاره‌ای نمی‌کند. این قانون سال ۲۰۱۵ تصویب شد و شامل اتباع ایران، سوریه، عراق، لیبی، یمن، سودان و سومالی می‌شد. بر اساس قانون H.R.158 اتباع این کشورها حتی اگر دو تابعیتی باشند، باید برای ورود به آمریکا درخواست ویزا کنند.

بنابراین مجموع فرمان ریاست جمهوری و قانون به قانون H.R.158 به این مفهوم است که در دوران تعلیق ۹۰روزه برای اتباع ایرانی دو تابعیتی هم ویزا صادر نخواهد شد. اما این نیاز به شفافیت بیشتر دارد که در متن فعلی فرمان اجرایی نیست.

***

آشوب و خشم پس از دستور مهاجرتی ترامپ

دستور ترامپ برای ممنوعیت موقت ورود شهروندان هفت کشور با اکثریت مسلمان نظام مهاجرت آمریکا را به آشوب کشاند. همچنین این دستور با واکنش خشم‌آلود و اعتراض‌های عمومی رویارو شده‌است.

خبرگزاری «رویترز» شنبه ۲۸ دسامبر در گزارشی خبر داد که به دلیل ابلاغ دستور دونالد ترامپ، ریاست‌جمهوری آمریکا جهت ممنوعیت ۹۰ روزه ورود شهروندان هفت کشور عمدتاً مسلمان از جمله ایران برای «جلوگیری از ورود تروریست‌ها» نظام مهاجرت این کشور «در آشوب فرو رفته‌است.» ابهام در این قانون باعث شده تا مرزبان‌های آمریکایی نیز برخورد یکسانی با شهروندان این هفت کشور نداشته باشند و مقام‌های مسئول و کارشناسان حقوقی در مورد جزئیات آن سخنان متناقضی بر زبان آورند.

آشوب و ابهام

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا که در کارزار انتخاباتی‌اش پیشنهاد ممنوعیت ورود مسلمانان به آمریکا را داده بود، شب گذشته دستور داد که برای سه ماه، شهروندان ایران، سوریه، سومالی، لیبی، عراق، یمن و سودان از ورود به خاک ایالات متحده منع شوند.

نخستین گزارش‌ها این منع ورود را به «بازدیدکنندگان» از این کشورها نسبت داده‌بود. سپس تأیید شد که دارندگان گرین‌کارت آمریکا هم مشمول این قانون جدید می‌شوند. اندکی بعد از بررسی مورد به مورد دارندگان گرین‌کارت خبر به میان آمد. همچنین وال‌استریت ژورنال به نقل از وزارت خارجه آمریکا خبر داد که دوتابعیتی‌ها نیز نمی‌توانند به واسطه پاسپورت دوم خود حتی از کشورهای غربی، ویزای آمریکا را به دست آورند.

به گزارش رویترز، برخی از ساکنان دائمی آمریکا که زمان امضاشدن دستور در هواپیما در حال پرواز به سوی این کشور بودند، حین رسیدن در فرودگاه‌ها بازداشت شدند و سپس به کشور زادگاه خود یا در صورت داشتن تابعیت دوم، به کشور دیگر دپورت شدند.

همچنین پناهندگان سیاسی و مربوط به اقلیت‌های دینی که در حال مهیاشدن برای سفر به آمریکا بودند، اکنون در تعلیق قرار دارند. ملانی نزر از «جامعه یاری‌رسانی به مهاجران عبری»، یک گروه یهودی یاری‌رسان به پناهندگان گفته است که حدود دو هزار پناهنده قرار بوده هفته بعد به ایالات متحده سفر کنند و اکنون در سردرگمی و هراس به سر می‌برند.

وزیر مهاجرت کانادا نیز یک پناهجوی اهل سومالی بوده‌است. معلوم نیست که آیا او می‌تواند در این مدت به آمریکا سفر کند یا خیر.

واکنش هواپیمایی‌ها

هواپیمایی ملی مصر در قاهره از پذیرفتن پنج مسافر عراقی و یمنی که به آمریکا پرواز می‌کردند، سرباز زد.

هواپیمایی هلند (KLM) هم شنبه اعلام کرد که از سوارکردن هفت مسافر از هفت کشور ذکرشده در دستور ترامپ امتناع کرده‌است. سخنگوی این هواپیمایی حین اعلام خبر از دستور ترامپ انتقاد کرد.

به گزارش یک خبرنگار کانادایی از روزنامه تورنتو استار، هواپیمایی کانادا هم اعلام کرد که از پذیرفتن مسافران پروازهای آمریکا که شهروند هفت کشور مذکور هستند، امتناع خواهد کرد.

منتقدان از تمام دنیا

انتقاد از دستور دونالد ترامپ برای سختگیرانه‌تر کردن قوانین مهاجرتی بسیار گسترده بوده‌است.

در ادامه برخی از این انتقادها می‌خوانید:

• معترضان آمریکایی شنبه به فرودگاه جان اف کندی نیویورک رفتند تا مخالفت خود را با دستور مهاجرتی دونالد ترامپ نشان دهند. در این فرودگاه چندین‌تن که از شهروندان هفت کشور مذکور بودند، پس از ورود بازداشت شدند.

• مقام‌های ارشد بسیاری از کشورها از جمله متحدان ایالات متحده نیز نسبت به این دستور اعتراض کرده‌اند. آلمان و فرانسه ممنوعیت سفر شهروندان هفت کشور عمدتاً مسلمان به آمریکا را محکوم کردند.
• ترزا می که در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با رجب طیب اردوغان برای ابراز عقیده نسبت به ترامپ تحت فشار قرار گرفت، از محکومیت آن سرباز زد.
• مادلین آلبرایت، رئیس‌ امور خارجه اسبق آمریکا فرمان ترامپ را به شدت محکوم کرد.
• مارک زوکربرگ، رئیس فیس‌بوک، ملاله یوسف‌زی، فعال نوجوان پاکستانی در زمینه حقوق دختران، ترانه علیدوستی و گلشیفته فراهانی بازیگران زن ایرانی نیز از این فرمان انتقاد کرده‌اند.
• شورای ملی ایرانیان آمریکایی (نایاک) فرمان ترامپ را بدتر از پیش‌نویسی دانست که هفته گذشته به بیرون درز کرده‌بود.
• ۱۲ برنده جایزه نوبل جزو هزاران امضاکننده‌ای هستند که خواستار لغو دستور ترامپ شده‌اند.
• وکلای دو پناهنده عراقی علیه این دستور اقامه دعوا کرده‌اند. عراق یکی از هفت کشور ذکرشده در دستور ترامپ است.
• خبرگزاری فرانسه گزارش داد که سربازان عراقی که از سوی آمریکایی‌ها آموزش داده شده‌اند، از دستور ترامپ به شدت انتقاد کرده‌اند. آنها که در خط مقدم جنگ علیه «تروریسم» می‌جنگند، گفته‌اند که این دستور امکان دیدار آنها با خانواده‌هایشان در آمریکا را از بین برده‌است.

رادیو زمانه