وضعیت مبهم و طرح وعده آزادی دانشجویان بازداشت شده در جریان اعتراضات سراسری
با وجود وعده‌های مسوولان وزارت علوم و نمایندگان مجلس، هنوز اخباری از آزادی دانشجویان بازداشت شده در اعتراضات سراسری اخیر منتشر نشده است. معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم اعلام کرده دانشجویانی که روزهای اخیر در بیرون از مراکز علمی کشور بازداشت شده‌اند، تحت پیگیرد کمیته انضباطی دانشگاه‌ها قرار نخواهند گرفت. از جلسه مشورتی نمایندگان مجلس ایران با وزیران اطلاعات و کشور، فرمانده نیروی انتظامی و جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران که یکی از محورهای گفت و گوی آنها وضعیت دانشجویان بازداشتی بوده است اما جزییات چندانی درباره وضعیت دانشجویان بازداشتی منتشر نشده است.
سرکوب دانشجویان و نهادهای صنفی دانشجویی، یکی از پررنگ‌ترین شیوه‌های سرکوب اعتراضات اخیر در ایران بوده است.
بهروز نعمتی، سخنگوی هیات رئیسه مجلس ایران گفته بخشی از نشست مشورتی امروز نمایندگان به موضوع دانشجویان بازداشتی در حوادث اخیر مربوط بوده و مقرر شده که وزارت اطلاعات موضوع را به صورت جدی پیگیری و گزارش نهایی آن را تا هفته آینده به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ارائه کند.
ناهید خداکرمی، عضو شورای شهر تهران امروز در نطق پیش از دستور خود گفته که مردم نگران تکرار کهریزک‌اند. او با اشاره به اعتراضات یکی-دو هفته اخیر و «حوادث تلخی» که اتفاق افتاده و دستگیری شهروندان و دانشجویان گفته: «بدیهی است با خاطره تلخی که مردم، والدین و بستگان این عزیزان از کهریزک و سرنوشت روح الامینی‌ها دارند، بسیار نگرانند؛ نگرانند که مبادا یک قاضی دیگر، یک نیروی خودسر دیگر یا یک هم‌سلولی اراذل و اوباش اشتباه کند و خدای ناکرده اتفاقی غیر قابل بازگشت حادث شود.»
روز گدشته، محمود صادقی، عضو اصلاح‌طلب کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با اشاره به بازداشت حدود ۹۰ دانشجو در سراسر کشور گفته بود از این تعداد، وضعیت حدود ۱۰ نفر نامشخص است.
مقامات حکومت ایران تاکنون به آمار ۹۰ دانشجوی بازداشتی اشاره کرده‌اند اما برخی از گزارش‌ها حاکی از آن است که این تعداد بیش از ۱۰۰ نفر است.
به گفته صادقی، کارگروهی در وزارت علوم برای پیگیری وضعیت دانشجویان بازداشت‌شده تشکیل شده است. او گفته: «این تصور که بازداشت دانشجویان منجر به آرام شدن فضا شده و جنبه پیشگیرانه دارد، درست نیست؛ چرا که بسیاری از این دانشجویان بازداشت‌شده، اهل ایجاد تنش نبوده‌اند.»
این گفته‌های صادقی در پاسخ به فرید موسوی٬ رییس فراکسیون جوانان مجلس بیان شده که روز گذشته در توییتر خود نوشته بود: «بنا به وظیفه، وضعیت بازداشت دانشجویان را از مسئولان ذی‌ربط پیگیری کردم. گفته شد عموم بازداشت‌ها، برای پیشگیری بوده. وعده دادند: فردا تعداد زیادی آزاد خواهند شد. امید است با سعه صدر مسوولین این روند ادامه داشته باشد.»
محمود صادقی درباره بازداشت گسترده دانشجویان در اعتراض‌های اخیر گفته است: «بنا بر آمار و اطلاعاتی که در پی رایزنی با مسوولان وزارت علوم به‌دست آمده، بسیاری از بازداشت‌شدگان اساساً هیچ فعالیتی در اعتراض‌ها نداشته و اکثر قریب به اتفاق آنها، خارج از محیط‌های دانشگاهی و تعدادی نیز در مقابل در منزل‌شان بازداشت شده‌اند.»
صادقی، دانشجویان بازداشت‌شده را از طیف و گروهی از دانشجویان دانسته که برای آرام کردن فضا تلاش می‌کنند و جزو دانشجویان طیف رادیکال نیستند.
او دانشجویان بازداشت‌شده را معتقد به چارچوب‌ها و ارزش‌های نظام دانسته و گفته بازداشت آنها در آستانه امتحانات ترم، محل شگفتی است.
این نماینده مجلس با بیان اینکه اسامی و مشخصات تمامی بازداشت‌شدگان را به‌همراه نام دانشگاه، رشته تحصیلی و شماره دانشجویی در اختیار دارد، تاکید کرد فعلاً ضرورتی در انتشار تمامی این جزییات احساس نمی‌کند و ممکن است آمار بیشتر یا کمتر از این باشد.
عضو فراکسیون امید مجلس اما با اشاره به بازداشت تعداد قابل توجهی از دانشجویان دانشگاه‌های مختلف تهران گفته: «بنا بر آماری که در اختیار داریم، حداقل ۵۸ نفر از دانشجویان دانشگاه‌های مختلف تهران بازداشت شده‌اند و نکته عجیب این است که بسیاری از آنها اساساً فعالیت سیاسی نمی‌کنند و به عنوان مثال یکی از بازداشتی‌ها دبیر اتحادیه یکی از انجمن‌های علمی یک دانشگاه در تهران است، حال آن‌که دانشجویان عضو انجمن‌های علمی عموماً فعالیت سیاسی ندارند.»
به گفته صادقی، در دانشگاه تربیت مدرس نیز سه نفر بازداشت شده‌اند. او با اشاره به اینکه معمولاً دانشجویان تحصیلات تکمیلی نیز چندان جذب فعالیت‌های سیاسی نمی‌شوند، گفته با توجه به شناختی که شخصاً از بعضی افراد بازداشت‌شده دارد، این دانشجویان که اتفاقاً بعضا در منزل‌شان بازداشت شده‌اند، به هیچ وجه تندرو نیستند.
بنا بر آماری که این نماینده مجلس ارائه کرده، یک دانشجو در کرمان، دو نفر در دزفول، یک نفر در تبریز، یک نفر در رشت، یک نفر در بندرعباس و هشت نفر در شیراز بازداشت شده‌اند که اطلاعات یکی از دانشجویان بازداشت‌شده در شیراز در دست نیست.
او به صدور قرار بازداشت موقت برای سه دانشجو در ارومیه اشاره کرده و گفته یک دانشجو هم در اصفهان بازداشت شده اما ممکن است تعداد دانشجویان بازداشت‌شده در این استان بیشتر باشد.
همچنین بر اساس آمار این نماینده مجلس، چهار دانشجو در همدان، یک دانشجو در خرم‌آباد، چهار نفر در کرمانشاه، دو نفر در قزوین، یک نفر در شهرکرد، یک نفر در بهبهان و یک نفر نیز در اراک بازداشت شده‌اند.
صادقی گفته: «نکته نگران‌کننده دیگر این است که برخی از دانشجویانی که آزاد شده‌اند، با اخذ قرار تامین کیفری آزاد شده‌اند و با این حساب، افرادی که به نظر می‌رسد مرتکب تخلف خاصی نیز نشده باشند، با سابقه کیفری روبه‌رو می‌شوند.»
معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم اما اعلام کرده دانشجویانی که روزهای اخیر در بیرون از مراکز علمی کشور بازداشت شده اند، تحت پیگیرد کمیته انضباطی دانشگاه‌ها قرار نخواهند گرفت.
نکته نگران کننده دیگر درباره این بازداشت‌ها بی‌اطلاعی مسئولان وزارت علوم از تعداد و جزییات آمار بازداشت‌شدگان است هر چند مجید سرسنگی، معاون فرهنگی دانشگاه تهران پیش‌تر از آزادی تعدادی از دانشجویان این دانشگاه که در روزهای گذشته بازداشت شده بودند، خبر داده و گفته بود کمیته‌ای برای پیگیری وضعیت این دانشجویان تشکیل شده است.
بر اساس گزارشی که روزنامه جهان صنعت در ایران درباره بازداشت دانشجویان نوشته، حراست دانشگاه‌ها در دستگیری دانشجویان بسیار فعال عمل کرده و مسوولان حراست برخی از دانشگاه‌ها دانشجویان را از خوابگاه به نیروی انتظامی و وزارت اطلاعات تحویل داده‌اند.
یکی دیگر از فعالان دانشگاهی هم به روزنامه «جهان‌صنعت» گفته که بعد از تجمعات و دستگیری، پیگیری ما برای بررسی وضعیت همکلاسی‌هایمان بی‌نتیجه ماند و مسوولان دانشگاه خطاب به ما گفتند به شما ربطی ندارد که این موضوع را پیگیری کنید: «پرونده آنها روی میز ماست.»
پیش از این، ۳۳ شورای صنفی دانشگاه‌های سراسر کشور در نامه‌ای به وزیر علوم خواستار آزادی بدون قید و شرط دانشجویان بازداشتی در تجمع‌های چند روز اخیر شده بودند.
سرکوب معترضان اعتراضات اخیر که با دستگیری فعالان صنفی دانشجویی شدت یافته اما با واکنش نهادهای حقوق بشری مواجه شده و چهار گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل روز جمعه، پنجم ژانویه با اشاره به کشته شدن بیش از ۲۰ نفر در جریان اعتراضات در ایران، روش حکومت ایران در برخورد با معترضان را نگران کننده دانستند.
عاصمه جهانگیر، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران، با گزارشگر ویژه سازمان ملل در زمینه آزادی بیان و عقیده، گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد اعدام‌های غیر قانونی و خودسرانه و همچنین گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور مدافعان حقوق بشر این بیانیه را امضا کرده‌اند.
این چهار گزارشگر در بیانیه مشترکی از مقام‌های ایرانی خواسته‌اند تا در مواجهه با معترضان از خود «خویشتن‌داری» نشان دهند.
در این بیانیه تأکید شده که دستورالعمل حکومت ایران به سپاه پاسداران برای برخورد «سنگین» با معترضان و تهدیدهای دستگاه قضایی به مجازات سخت معترضان، «غیر قابل قبول» است.
گزارشگران ویژه شورای حقوق بشر مسدود کردن شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و شبکه‌های پیام‌رسان از قبیل تلگرام را بسیار نگران‌کننده خوانده و تأکید کرده‌اند مسدود کردن ارتباطات به معنای «نقض جدی حقوق بنیادین» شهروندان ایرانی است.
با وجود این واکنش‌ها، مقامات امنیتی همچنان وعده برخورد سنگین با معترضان می‌دهند. در آخرین واکنش، سرتیپ حسین اشتری، فرمانده کل پلیس ایران گفته است در جریان ناآرامی‌های روزهای اخیر در کشور تعداد زیادی از افرادی که دست به اقداماتی زدند، شناسایی شدند و در روزهای آینده با آنها برخورد می‌شود.
***
جلسه غیرعلنی مجلس درباره اعتراضات سراسری
مجلس شورای اسلامی ایران در نشستی غیرعلنی به اعتراضات سراسری اخیر در این کشور پرداخت. اگرچه پیش از این زمزمه‌هایی از بررسی نقش محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری سابق در این جلسه به گوش می‌رسید، اما به گفته بهروز نعمتی، سخنگوی هیأت رئیسه مجلس این بحث به دلیل عدم حضور فرمانده سپاه پاسداران ایران مطرح نشد.
نشست غیرعلنی مسئولان امنیتی و نظامی در مجلس درباره اعتراض‌های سراسری ایران برگزار شد
نشست غیرعلنی مجلس ایران یکشنبه ۱۶ دی‌ماه و با حضور وزیران اطلاعات و کشور، دبیر شورای عالی امنیت ملی، جانشین فرمانده سپاه، فرمانده نیروی انتظامی و رئیس صدا و سیما برگزار شد. این نشست مخفیانه عنوان «جلسه مشورتی» را یدک می‌کشید.
به گفته نعمتی، مسئولان ایرانی در این جلسه به بررسی نقش «سرویس‌های جاسوسی در منطقه و آمریکا» به عنوان عوامل پشت پرده این اتفاقات پرداختند.
محمدرضا رضایی‌کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی نیز در تشریح این بررسی اعلام کرد که «اغتشاشات اخیر از طرف آمریکا، انگلیس و عربستان حمایت می‌شده و آنها تلاش می‌کردند تا بحران را وسیعتر کنند و نقش مستقیمی دراین موضوعات داشتند. سلطنت طلبان و منافقین نیز در حمایت از اغتشاش‌گران حضور پررنگی در این مسائل داشتند.»
او البته اذعان کرد که «زمینه بخشی از این اعتراضات به سوء مدیریت‌های داخلی و مشکلات اقتصادی بازمی‌گردد.»
مقام‌های ایرانی تا کنون هیچ مدرکی دال بر نقش‌آفرینی سرویس‌های اطلاعاتی خارجی منتشر نکرده‌اند.
اعتراضات سراسری پنج‌شنبه هفتم دی در مشهد و شهرهای دیگری در استان‌های خراسان رضوی و جنوبی آغاز شد. راهپیمایان در این اعتراضات که یکی از شعارهای اصلی آن «نان، کار، آزادی» است، به گرانی و فساد اقتصادی و گسترش بیکاری و همچنین استبداد سیاسی معترضند. مردم تا کنون در بیش از ۷۲ شهر معترضان به خیابان آمده‌اند.
مسئله احمدی‌نژاد
پیش از این برخی مسئولان از دست‌داشتن محافظه‌کاران منتقد حسن روحانی، رئیس‌جمهوری در آغاز اعتراض‌ها در مشهد خبر داده بودند. محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران نیز در سخنانی بدون اشاره به نام مشخصی، از نقش یکی از مسئولان اجرایی سابق سخن گفته بود.
سخنان او اشاره‌ای به محمود احمدی‌نژاد تعبیر شد. نعمتی اما گفته است که بحث درباره نقش احتمالی او به دلیل عدم حضور جعفری در نشست غیرعلنی مجلس صورت نگرفته است.
شایعات درباره احتمال برخورد با احمدی‌نژاد بالا گرفته است. یک سایت لبنانی در خبری مدعی بازداشت احمدی نژاد در شیراز و حصر خانگی او شده بود که یکشنبه از سوی عادل حیدری، وکیل احمدی‌نژاد تکذیب شد. فرمانده سپاه گفته بود که «نیروهای امنیتی درحال بررسی این مسئله هستند و اگر به دخالت این مسئول سابق برسند قطعاً متناسب با وضعیت و درخواست ناجا با او برخورد خواهند کرد.»
-
بیشتر بخوانید: فرافکنی فرمانده سپاه: زیاده‌خواهی مردم، دسیسه رئیس جمهور سابق و توطئه دشمنان بحران‌آفرین شد
انکار شلیک به معترضان، عدم ارائه آمار بازداشت‌شدگان
نعمتی ضمن تشریح نشست غیرعلنی مجلس مدعی شد که سپاه «دخالت چندانی» در سرکوب اعتراض‌ها نداشته است. هرچند فرمانده سپاه از اعزام نیروهای این نهاد نظامی برای مقابله با معترضان در حداقل سه استان اصفهان، لرستان و همدان «به طور محدود» خبر داده بود. رئیس کمیسیون عمران نیز از تقدیر از سپاه و بسیج در جریان این اعتراضات خبر داد.
با اینکه اعتراض‌های ۱۰ روز گذشته در ایران دست‌کم ۲۱ کشته بر جای گذاشته، رضایی‌کوچی ادعا کرد که نیروی انتظامی از هیچ سلاحی استفاده نکرده و شمار مجروحان آن «هشت برابر» معترضان مجروح‌شده بوده است.
سخنگوی هیأت رئیسه مجلس همچنین درباره بازداشت‌شدگان اعتراض‌های اخیر گفت که آمار دقیق آنها در نشست غیرعلنی مجلس نیز مطرح نشده است. به ادعای او، موضوع دانشجویان بازداشتی از سوی وزارت اطلاعات پیگیری خواهد شد.
در همین زمینه، رضایی‌کوچی مدعی شد که اکثریت بازداشت‌شدگان مدرک تحصیلی زیر دیپلم و شغل آزاد داشته‌اند.
فیلترینگ تلگرام نیز یکی دیگر از موضوعات این نشست غیرعلنی بوده. به گفته نعمتی، رفع فیلتر تلگرام منوط به تعهد مدیران آن شد و مقرر شد وزارت ارتباطات تعهدات الزام‌آور را برای رفع فیلتر اخذ کند.
رادیو زمانه
