بازگشت دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران
با خروج دولت آمریکا از توافق اتمی و اعمال دور نخست تحریم‌ها، دومین و شدیدترین دور تحریم‌های ایالات متحده، از جمله تحریم‌های نفتی، از روز دوشنبه آغاز می‌شود.
استیو منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا گفته است، درچارچوب بازگشت تحریم‌ها، بیش از ۷۰۰ فرد حقیقی یا حقوقی، از جمله، تعدادی بانک و خطوط هوایی و کشتیرانی هدف تحریم قرار خواهند گرفت.
مقام‌های آمریکایی هدف خود را به صفر رساندن صادرات نفت ایران اعلام کردند، اما در برخی موارد فعلاً معافیت‌هایی را برای برخی از متحدان خود جهت وارد کردن نفت از ایران قائل شده‌اند.
چه تحریم هایی از روز ۱۴ آبان بار دیگر اجرا می شود؟
وقتی روز ۱۳ آبان یا چهارم نوامبر در شرق آمریکا به پایان برسد، فرصت ۱۸۰ روزه کشورها و شرکت‌هایی که با ایران تجارت می‌کردند، برای کاهش این رابطه اقتصادی و رساندن آن به سقفی که تحریم‌های آمریکا معین می‌کند هم تمام می‌شود.
دومین بسته تحریمی آمریکا
حوزه‌هایی که شامل بسته دوم تحریم‌ها می‌شوند این‌ها هستند:
- بنادر و کشتیرانی و شرکت‌های مرتبط با آن
- تراکنش‌های ِ مرتبط با صنعت نفت که شامل شرکت ملی نفت ایران، شرکت بازرگانی نفت ایران، شرکت ملی نفتکش ایران می‌شود
- تراکنش‌هایِ نهادهای مالی خارجی با بانک مرکزی ایران و هر نهاد مالی دیگر تحت تحریم بر اساس قانون تحریمی مجوز دفاع ملی*
- ارائه خدمات پیام‌رسانی مخصوص مالی به بانک مرکزی ایران و دیگر نهادهای مالی ایران بر مبنای قانون جامع تحریم‌ها، پاسخگویی و عدم سرمایه گذاری ایران**
- ارائه خدمات پذیره نویسی، بیمه یا بیمه اتکایی
- بخش انرژی ایران
همچنین از روز ۱۴ آبان افراد و نهادهایی که نامشان در فهرست تحریم‌های وزارت خزانه داری آمریکا بوده و پس از برجام شامل تحریم نمی‌شدند، بار دیگر هدف تحریم قرار می‌گیرند. و در نهایت مجوزهای شرکت‌های آمریکایی که برای تجارت با ایران صادر شده بود نیز لغو می‌شود.
زمانی که این تحریم‌ها برقرار بود، چه تأثیری بر اقتصاد ایران داشت؟
در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما و در اوج مناقشه هسته‌ای ایران و غرب بین سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۲، دولت پیشین آمریکا بر شدت تحریم‌ها بر ایران افزود؛ تحریم‌هایی که مهمترین منبع درآمد ایران، یعنی صنعت نفت و تراکنش‌های مالی مرتبط با آن هدف اصلی آنها بود.
آن‌طور که کاخ سفید در میانه سال ۲۰۱۲ (بیش از ۶ سال پیش) اعلام کرد ایران با آغاز فشار بیشتر تحریم‌ها میلیاردها دلار از درآمد نفتی خود را از دست داد و همه واردکنندگان نفت میزان خرید خود از ایران را به شدت کاهش دادند تا جایی که این کاهش به حدود یک میلیون بشکه در روز رسید.
در همین اعلامیه کاخ سفید به تاثیر تحریم‌ها بر ارزش پول ایران و کاهش ۳۸ درصدی ارزش ریال اشاره کرده است. در دوران اعمال این تحریم‌های گزنده که دامن‌گیر کسانی که با ایران تجارت می‌کردند هم می‌شد، بسیاری از شرکت‌ها و بانک‌های بین‌المللی با جریمه‌های بسیار سنگین آمریکا مواجه شدند و از همین رو هم روند «ارزیابی بایسته» خود در زمینه ایران را به شدت پیچیده‌تر کردند تا از آن پس درگیر تحریم‌ها نشوند.
آیا استثنائاتی هم در زمینه بسته دوم تحریم‌ها در نظر گرفته شده است ؟
بر مبنای قانون مجوز دفاع ملی NDAA که فشار بر صنعت نفت ایران را تشدید کرد کشورهای وارد کننده نفت ایران باید در بازه‌های زمانی ۶ ماه یکبار، میزان قابل توجهی از واردات نفت خود را به صورت مستمر کاهش دهند.
این قانون از بهمن ماه ۱۳۹۰ اجرایی شد و وزارت خزانه‌داری آمریکا در گزارش‌های شش ماهه با بررسی میزان واردات نفت ایران توسط کشورهای هدف، میزان کاهش آنها را بررسی کرده و در صورت رعایت قانون فوق اجازه ادامه واردات در شش ماه بعد را به آن کشور می‌داد.
مقام‌های دولت آمریکا در ماه‌های گذشته هم به هدف خود در زمینه به صفر رساندن صادرات نفت ایران اشاره کرده‌اند، هم به اینکه شاید برای برخی کشورها معافیتی در زمینه خرید نفت در نظر بگیرند. فاکتورهایی مانند قیمت نفت در بازار جهانی و میزان تولیدِ سایر صادرکنندگان عمده نفت در زمینه تصمیم آمریکا تاثیرگذار خواهد بود.
چه تحریم‌هایی قبل از این برگشتند؟
در میانه مرداد ماه سال جاری، بسته اول تحریم‌های آمریکا بار دیگر بر ایران اعمال شد. این بسته بخش‌های متعددی را هدف گرفت؛ از دسترسی دولت ایران به دلار، تا تجارت طلا، خرید و دسترسی به برخی فلزات چون آلومینیوم و فولاد.
همچنین بار دیگر تحریم مبادله و خرید و فروش ریال و همچنین خرید یا تسهیلات در رابطه با استقراض دولتی بازگشت و صنعت خودروسازی ایران هم تحریم شد. برخی مجوزهای معافیت از جمله مجوز واردات اجناس ایرانی مانند فرش و مواد خوراکی به آمریکا و همچنین خرید هواپیماهای مسافربری و قطعات یدکی هم لغو شد.
آیا این دو بسته همه تحریم‌هایی است که علیه ایران اعمال می‌شوند؟
نگاهی به اظهارات مقام‌های ارشد ایالات متحده در هفته‌ها و ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که اعمال مجدد تحریم‌های سابق، تنها ابزار پیش روی دولت دونالد ترامپ نیست. آقای ترامپ خود در روز سوم آبان از اعمال تحریم‌های بیشتر علیه تهران پس از ۱۴ آبان خبر داده بود.
در ماه‌های اخیر هم بارها نام افراد و نهادهای متعددی به فهرست تحریم‌های ایالات متحده افزوده شده است. تحریم‌هایی که نه فقط به دلیل ادامه برنامه هسته‌ای ایران، بلکه به دلیل توسعه برنامه موشک‌های بالیستیک، اقدامات ایران در منطقه خاورمیانه و همچنین مسائل مرتبط با حقوق بشر اعمال شده‌اند.
مدافعان تحریم ایران می‌گویند دامنه تحریم‌ها باید گسترده‌تر شود. از جمله پیشنهادها برای تحریم این است که مقام‌های ارشد بیشتری به فهرست تحریم‌ها افزوده شوند، سیستم ماهواره‌ای ایران برای تأثیر بر عملکرد صدا و سیما تحریم شود و خطوط هواپیمایی ایران‌ایر و نام بانک‌های بیشتری به فهرست طولانی تحریم‌ها افزوده شوند.
######
کدام شرکت‌ها و نهادهای مالی ایران تحریم شدند؟
بر اساس اعلام وزیران خارجه و خزانه‌داری آمریکا دور جدید تحریم‌ها ده‌ها بانک و مؤسسه مالی ایران، بیش از ۲۰۰ نفر و کشتی در حوزه کشتیرانی، و نیز شرکت هواپیمایی ملی ایران، ایران‌ایر و ده‌ها هواپیماهای آن را هدف تحریم قرار خواهد داد.
جزئیات بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران
مایک پومپئو و استیو منوچین، وزیران خارجه و خزانه‌داری آمریکا، روز دوشنبه ۱۴ آبان در نشستی خبری جزئیات بازگشت تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران را اعلام کردند.
به گفته مایک پومپئو دور جدید تحریم‌ها شامل ۵۰ بانک ایرانی و شرکت‌های تابعه، و در بخش کشتیرانی شامل بیش از ۲۰۰ نفر و کشتی می‌شود. شرکت هواپیمایی ملی ایران، ایران‌ایر و ۶۷ فروند از هواپیماهای آن نیز هدف تحریم قرار می‌گیرد.
نهادهای مالی و بانکی
تحریم‌هایی که از روز ۱۴ آبان برقرار شد، به گفته وزارت خرانه‌داری آمریکا بزرگترین اقدام این کشور در تحریم نهادهای مالی ایران به واسطه نقش آنها در «فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده» جمهوری اسلامی توصیف شده است؛ از جمله به واسطه تأمین مالی نیروی قدس سپاه پاسداران.
در این چارچوب آمریکا بیش ۷۰ مؤسسه و نهاد مالی ایران و شرکت‌های داخلی و خارجی تابعه آنها را به فهرست تحریم‌های خود افزود.
علاوه بر بانک مرکزی ایران، بانک ملی، بانک آرین، بانک آینده، بانک توسعه صادرات ایران، بانک قوامین، بانک سپه، بانک صنعت و معدن، بانک ایرانی-اروپایی هاندلز بانک وابسته به بانک صنعت و معدن، پست بانک، بانک تجارت و بانک دی، بانک سپه اینترنشنال، بانک کشاورزی، بانک بین‌المللی کیش، بانک قرض‌الحسنه رسالت، موسسه مالی و اعتباری قوامین، بانک خاورمیانه، بانک شهر و بانک رفاه کارگران، از جمله بانک‌های تحریمی هستند. شاخه‌های خارجی و داخلی این بانک‌ها نیز تحریم شده‌اند.
شماری از موسسات مالی و سرمایه‌گذاری نیز در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌اند: موسسه آتیه‌سازان دی، شرکت سرمایه‌گذاری بوعلی، شرکت هلدینگ توسعه دیدار ایرانیان، شرکت تجارت‌گستر فرداد، صرافی دی، شرکت لیزینگ دی، شرکت کارگزاری بانک دی، شرکت سرمایه‌گذاری رویای روز کیش، شرکت بازرگانی الکترونیکی دی، شرکت توسعه دنیا شهر کهن، شرکت تولید نیروی برق دماوند، شرکت خدمات بیمه امید بنیان دی، شرکت عمران و مسکن آباد دی و شرکت خدمات مالی و حسابداری دی ایرانیان.
بانک بین‌المللی پرشیا، بانک فرست ایست اکسپورت، شرکت سهامی خاص بانک ملت از دیگر مؤسسه‌های مالی و بانک‌های ایرانی هستند که هدف تحریم قرار گرفته‌اند.
همچنین بانک سامان و خاورمیانه و موسسه سرمایه گذاری غدیر نیز به این فهرست تحریمی افزوده شده‌اند.
کشتیرانی
وزارت خزانه‌داری آمریکا از روز دوشنبه، ۶۵ فرد و ۱۲۲ شناور مرتبط با «کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران» را مشمول تحریم قرار داد، که از میان آنها نام دو شرکت پیش از این نیز در فهرست تحریم‌های ویژه آمریکا قرار داشت: «کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران» و «شرکت ملی نفتکش ایران».
در بین خطوطی که با «کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران» همکاری دارند، از جمله به «شرکت کشتیرانی والفجر» اشاره شده که «به طور مرتب در حال جابه‌جایی نیروها و تجهیزات سپاه پاسداران در منطقه خلیج فارس است». «شرکت کشتیرانی حافظ دریا آریا» نیز که «دست‌کم یک بار از آن به عنوان پوششی برای سازمان صنایع دفاعی استفاده شده» مشمول تحریم قرار گرفته است.
نام «شرکت کشتیرانی سفیران پیام دریا» نیز که سال گذشته به دلیل انتقال ده‌ها هزار تُن نفت ایران به سوریه تحریم شده بود در فهرست جدید وزارت خزانه‌داری دیده می‌شود. همچنین ۵۲ شناور دیگر نیز که در «انتقال نفت و گاز ایران، به عنوان منبعی عمده برای تأمین مالی اقدامات شرورانه رژیم» شرکت دارند به فهرست تحریم‌ها افزوده شده است.
سازمان انرژی اتمی ایران
آمریکا سازمان انرژی اتمی ایران را به همراه ۲۳ شخص و نهاد زیرمجموعه به فهرست تحریم‌های خود اضافه کرد. همچنین مرتضی احمدعلی بهزاد در ارتباط با نقش او در شرکت پیشرو، فعال در زمینه برنامه هسته‌ای ایران، تحریم شده است. وزیر خارجه آمریکا همزمان با اعلام اعمال این تحریم‌ها، به صدور معافیت برای سه پروژه مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران نیز اشاره کرد اما تأکید کرد که این مجوز فعالیت بسیار محدود است. از جمله این سه پروژه، یکی از فازهای نیروگاه اتمی بوشهر است.
هوانوردی
آمریکا از روز ۱۴ آبان، شرکت هواپیمایی ملی ایران، ایران‌ایر را به فهرست تحریم‌های خود بازگرداند. در چارچوب تحریم ایران‌ایر همچنین ۶۷ فروند هواپیمای متعلق به این شرکت تحریم شده‌اند.
رادیوفردا
**********************
شرکت‌های اروپایی موافق و مخالف تحریم ایران
با آغاز مرحله دوم تحریم‌های آمریکا شرکت‌های بزرگ اروپا مجبورند میان معامله با ایران و آمریکا یکی را برگزینند. چه شرکت‌هایی رابطه خود با ایران را قطع می‌کنند و چه شرکت‌هایی روابط خود با ایران را همچنان حفظ خواهند کرد؟
رئیس جمهوری آمریکا هشتم ماه مه سال جاری میلادی (۲۰۱۸) فرمان اجرایی خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را امضا کرد. در پی این اقدام وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد که تحریم‌های لغو یا تعلیق شده این کشور علیه جمهوری اسلامی، در دو دوره ۹۰ و ۱۸۰ روزه اعمال خواهد شد.
مرحله اول تحریم‌های اقتصادی و مالی آمریکا علیه ایران بامداد روز سه‌شنبه ١٦ مرداد (٧ اوت) به اجرا درآمد. این مرحله از بازگشت تحریم‌ها شامل تحریم مبادلات دلاری و ریالی، معامله بین‌المللی طلا و سایر فلزات گرانبها، تحریم صنایع خودروسازی ایران و تحریم تامین قطعات و خرید و فروش هواپیماهای مسافربری این کشور بود.
تحریم‌های مرحله دوم اقتصادی ایالات متحده آمریکا علیه ایران از فردا دوشنبه ۱۴ آبان (۵ نوامبر) اجرایی می‌شوند. این تحریم‌ها شامل دو عرصه مهم صادرات نفت و گاز و قطع پیوند ایران با شریان‌های مالی بین‌المللی هستند.
آمریکا با این تحریم‌ها شرکت‌های بزرگ اروپایی را بر سر دوراهی قرار داده که اگر با ایران ارتباط‌های تجاری خود را حفظ کنند، به بازار آمریکا راهی نخواهند داشت. چه شرکت‌هایی رابطه خود با ایران را قطع می‌کنند و چه شرکت‌هایی خطر می‌کنند و روابط خود با ایران را حفظ خواهند کرد؟
شرکت‌های خودروسازی
تحریم شرکت‌های خودروسازی در مرحله نخستِ تحریم‌های آمریکا، این شرکت‌ها را به شدت زیر فشار قرار داد. شرکت خودروسازی دایملر بنز اعلام کرد که فعالیت‌های خود در ایران را “تا اطلاع بعدی” به کلی قطع می‌کند.
شرکت خودروسازی دایملر بنز در سال ۲۰۱۶ میلادی پس از تایید برجام و پایان یافتن تحریم‌های ایران اعلام کرده بود که انواع کامیون ساخت این شرکت را در اختیار ایران قرار خواهد داد و ایران می‌تواند کامیون‌های این شرکت را خریداری کند.
اما شرکت خودروسازی فولکس واگن هنوز خروج خود از بازار ایران را به طور رسمی اعلام نکرده است. این شرکت در ماه سپتامبر سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که به همه قراردادهای ملی و جهانی و همچنین برنامه‌های صادراتی خود پایبند خواهد ماند.
بیانیه شرکت خودروسازی فولکس واگن در حالی منتشر شد که ریچارد گرنل، سفیر آمریکا در آلمان، پیشتر اعلام کرده بود که این شرکت به خاطر تحریم‌های ایران از بازار این کشور خارج می‌شود.
شرکت خودروسازی “رنو” و “پی‌اس‌ای” فرانسه که نیمی از خودروهای خود را در ایران تولید می‌کنند، برخوردهای متفاوتی با تحریم‌های آمریکا داشته‌اند. درحالیکه شرکت خودروسازی “پی‌اس‌ای” فعالیت‌های خود در ایران را قطع کرده است، شرکت خودروسازی “رنو” با تولیدی کمتر همچنان در بازار ایران باقی مانده و به تولید ادامه می‌دهد.
هوانوردی
با پایان تحریم‌های ایران قراردادهای بسیاری میان ایران و شرکت‌های سازنده هواپیما بسته شدند. قرار بود شرکت ایرباس به تنهایی ۱۰۰ هواپیمای مسافربری به ایران بفروشد. اما پایان رابطه با بازار ایران برای شرکت ایرباس که باید بیش از هفت هزار هواپیما در سراسر جهان تحویل دهد، چندان موضوع نگران‌کننده‌ای نیست.
کمی پیش از شروع مرحله نخست تحریم‌ها در ماه اوت سال جاری میلادی (۲۰۱۸) شرکت هواپیماسازی فرانسوی – ایتالیایی ای‌تی‌آر (ATR) پنج فروند هواپیمای جدید به ایران تحویل داد.
انرژی
توتال، شرکت نفت و گاز فرانسه، در ماه اوت سال جاری میلادی (۲۰۱۸) اعلام کرد که از بازار ایران خارج می‌شود. خروج توتال از بازار ایران در حالی بود که این شرکت از سال ۲۰۱۵ حدود ۱۰۰ میلیون دلار برای استخراج گاز در ایران سرمایه‌گذاری کرده بود.
گرچه شرکت زیمنس به فعالیت‌های خود در ایران پایان داده، اما انی (Eni)، بزرگترین شرکت نفت و گاز ایتالیا، تاکنون به قرارداد خرید ماهانه دو میلیون بشکه نفت خام از ایران پایبند بوده است.
راه‌آهن و کشتی‌سازی
صنایع ایتالیا از تحریم‌های ایران توسط آمریکا بیشترین ضررها را خواهد دید. شرکت راه‌آهن دولتی ایتالیا در ماه ژوئیه سال گذشته میلادی (۲۰۱۷) به برنامه توسعه سیستم حمل و نقل ریلی ایران پیوست و قرارداد خط آهن سریع‌السیر میان قم و اراک را امضا کرد.
قراردادهای دیگری نیز میان شرکت کشتی‌سازی “فینکانتیری” ایتالیا و دولت ایران بسته شده‌اند. ایتالیا در سال ۲۰۱۷ با مجموع یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون یورو صادرات به ایران بزرگترین کشور اروپایی بود که با ایران روابط تجاری برقرار کرده بود.
داروسازی
تجارت دارو با ایران به طور مستقیم در تحریم‌ها جایی ندارد، اما برای شرکت‌هایی که در رابطه با دارو با ایران در ارتباط هستند، مشکل خواهد بود که هزینه فروش داروهای خود را از راه بانکی از این کشور دریافت کنند.
اما شرکت داروسازی “سانوفی” فرانسه در نظر دارد به رغم مشکلات مالی موجود همچنان به روابط اقتصادی خود با ایران ادامه دهد.
بانکداری
تمامی بانک‌های اروپایی‌ای که از روز دوشنبه ۱۴ آبان (۵ نوامبر) به تراکنش‌های خود با بانک‌های ایران ادامه دهند، نمی‌توانند با بانک‌های آمریکا در ارتباط قرار گیرند. به همین دلیل بیشتر بانک‌های اروپایی روابط خود با ایران را پایان داده‌اند.
گردشگری
صنعت گردشگری نیز به خاطر سخت شدن شرایط پرداخت بانکی به طور غیرمستقیم شامل تحریم‌های آمریکا علیه ایران می‌شود. شرکت هواپیمایی “بریتیش ایرویز” و “ایرفرانس” در ماه سپتامبر سال جاری میلادی (۲۰۱۸) پروازهای خود به ایران را پایان دادند.
شرکت‌های هواپیمایی “لوفت هانزا” و “آلیتالیا” اما اعلام کرده‌اند که پروازهای خود به تهران را همچنان ادامه خواهند داد.
———-
در همین زمینه:
سایه بازگشت تحریم‌ها بر راهپیمایی ۱۳ آبان در ایران
راهپیمایی اعتراضی ۱۳ آبان ۱۳۹۷ تنها چند ساعت پیش از موعدی برگزار شد که واشینگتن برای برقراری دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران در نظر گرفته است. فرمانده سپاه سخنران ویژه مراسم تهران در مقابل سفارت سابق آمریکا بود. (04.11.2018)
هایکو ماس: از شرکت‌های آلمانی در تجارت با ایران حمایت می‌کنیم
هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان، گفت که دولت این کشور تلاش می‌کند از فعالیت تجاری شرکت‌های آلمانی با ایران حمایت کند. او بار دیگر بر لزوم ایجاد سیستم مالی مستقل اروپایی در مقابل تحریم‌های آمریکا علیه ایران تاکید کرد. (28.08.2018)
نجات برجام؛ “ماموریتی تقریبا ناممکن”
به نوشته “هندلزبلات” دولت آلمان و اتحادیه اروپا در پی یافتن راه‌هایی مستقل از تحریم‌های آمریکا برای تبادل مالی با ایران هستند. چند پیشنهاد در حال بررسی است، اما بحث‌های درونی نشان می‌دهند که هنوز راه حلی یافت نشده است. (04.09.2018)
دویچه وله فارسی
