ایران و تعهدات تازه حقوق بشری که پذیرفت
سند تعهدات داوطلبانه و پاسخ‌های ایران به پیشنهادهای حقوق بشری کشورهای دیگر در قالب بررسی ادواری حقوق بشر منتشر شده است.
شورای حقوق بشر سازمان ملل هر چهار سال یک بار با برگزاری جلساتی با عنوان “بررسی ادواری” به کشورهای مختلف این فرصت را می‌دهد که درباره مسائل گوناگون کشورهای دیگر پیشنهادها یا انتقادهایی را ارائه کنند.
هر کشور می‌تواند این انتقادها و پیشنهادها را پذیرفته و یا رد کند و اگر چیزی را پذیرفت باید چهار سال بعد و در بررسی ادواری بعدی درباره اقدامات عملی خود راجع به تعهداتش گزارش بدهد.
کشورهای مختلف به ایران ۲۹۱ پیشنهاد حقوق بشری داده‌اند که ایران حدود دو سوم آنها را پذیرفته است. مهرانگیز کار، حقوقدان و فعال حقوق بشر، به بی‌بی‌سی فارسی گفت: “برای یک کشور ناقض حقوق بشر این می‌تواند فصل امیدوارکننده‌ای برای آینده باشد، هرچند هنوز ناکافی است.”
اما پیشنهادهایی که ایران پذیرفته چیستند؟
از بنین تا اسرائیل
پیشنهادهایی که هر کشوری در بررسی ادواری حقوق بشر به کشور دیگر می‌دهد بازتابی از رابطه دیپلماتیک آنها و همچنین اولویت‌های کشور پیشنهاد دهنده است.
به عنوان نمونه در این دوره ونزوئلا به ایران پیشنهاد داد: “به گسترش برنامه‌های موفقش برای آگاهی‌بخشی درباره حقوق بشر ادامه دهد.” پیشنهادی که ایران آن را پذیرفت.
اما در مقابل اسرائیل از ایران خواست “همه اعدام‌ها را متوقف کند.” درخواستی که ایران آن را در کنار همه پیشنهادهای دیگر اسرائیل رد کرده است.
اغلب پیشنهادهایی که ایران پذیرفته شامل تلاش برای گسترش و دفاع از حقوق بشر و یا تلاش برای رفع اشکال مختلف تبعیض است. از جمله در چندین مورد ایران پذیرفته است که برای برابری زنان و مردان و رفع تبعیض علیه زنان تلاش کند.
مهرانگیز کار می‌گوید: “ایران سعی می‌کند در مسایلی که مستقیما به آزادی‌های سیاسی و مطبوعاتی مرتبط نیستند، انعطاف نشان بدهد و پیشنهادهایی را پذیرفته.”
در میان پیشنهادهایی که ایران در این دوره پذیرفته است دو مورد در ارتباط با بهاییان و اقلیت‌های جنسی جالب به نظر می‌رسند.
شیلی از ایران خواست “اقداماتی برای جلوگیری از تبعیض علیه دختران و زنان انجام دهد و از دسترسی اعضای جامعه بهایی و دیگر اقلیت‌های مذهبی به آموزش عالی حمایت کند.”
این پیشنهاد در میان پیشنهادهایی است که ایران آنها را “تا حدی” پذیرفته است.
یک پیشنهاد دیگر که از طرف ایسلند ارائه شده و ایران آن را تا حدی پذیرفته، این است که ایران “عقیم‌سازی اجباری، جراحی‌های تغییرجنسیت تحمیلی و معالجات مرتبط را که بدون رضایت آزادانه و آگاهانه انجام می‌شود، غیرقانونی اعلام خواهد کرد.”
پیشنهادی هم از طرف دانمارک ارائه شد که ایران “اطمینان حاصل کند که همه، وقتی در بازداشت هستند، فارغ از گرایش جنسی‌شان، از شکنجه مصون باشند.” این پیشنهاد هم “تاحدی” پذیرفته شده است.
سازمان‌های ‘عدالت برای ایران’ و ‘شش رنگ’ در بیانیه‌ای گفته‌اند: “این نخستین باری است که جمهوری اسلامی، وظیفه خود را در قبال حفظ و احقاق حقوق اقلیت‌های جنسی، هرچند به طور محدود به رسمیت می‌شناسد.”
خانم کار در این باره گفت: “پذیرفتن پیشنهاد مصونیت دگرباشان از شکنجه شگفت‌انگیز است، چرا که همیشه میگفتند شکنجه نداریم. و پذیرفتن آن جنبه مثبتی دارد.”
شادی امین، هماهنگ‌کننده شبکه لزبین‌ها و ترنسجندرهای ایرانی (شش رنگ) هم گفته است: “این موضوع، صحت ادعای ما مبنی بر وجود تغییر جنسیت تحمیلی و آزار و شکنجه افراد به دلیل گرایش جنسی‌شان را نشان می‌دهد.”
دیگر موارد
جمهوری اسلامی با وجود درخواست چند کشور نپذیرفته است که به احمد شهید، گزارشگر ویژه حقوق بشر برای سفر به ایران اجازه دهد.
“پایان دادن به تبعیض علیه بهایی‌ها” هم یکی از پیشنهادهایی است که از سیرالئون تا اسلواکی با ایران در میان گذاشتند اما ایران آنها را رد کرده است.
همچنین پرو به ایران پیشنهاد داده که “همه اقلیت‌های مذهبی حاضر در قلمرو جمهوری اسلامی ایران را به رسمیت بشناسد و به حقوق آنها احترام بگذارد.”
در موردی دیگر پیشنهاد فرانسه برای تامین آزادی بیان و از جمله آزادی اینترنت از طرف ایران رد شده است.
مهرانگیز کار در این خصوص گفت: “اگر ایران بخواهد در میان مذاکرات بین‌المللی با پذیرفتن این پیشنهادها از انزوا بیرون بیاید خوب است. اما باید توجه کرد که ایران نگفته است قانون مجازات اسلامی را لغو می‌کند و یا دیگر همجنس‌گراها را مجازات نمی‌کند.”
خانم کار معتقد است که ساز و کار بررسی ادوار حقوق بشر سازمان ملل کمک می‌کند که فعالان جامعه مدنی دولت‌هایشان را “در همان موارد محدودی که پذیرفته‌اند” پاسخگو بخواهند.
شادی صدر، مدیر سازمان عدالت برای ایران هم گفته است: “نه فقط کشورهای ایسلند، دانمارک و هلند که توصیه هایشان در زمینه حقوق اقلیت های جنسی از سوی ایران پذیرفته شده، بلکه جامعه مدنی نیز باید پیگیر اجرایی شدن این توصیه ها و سایر توصیه های پذیرفته شده باشند. ضمن اینکه دولت ایران باید در مورد رد کردن ۱۰۲ توصیه دیگر که حاوی ابتدایی ترین حقوقی است که مردم ایران باید از آن برخوردار باشند، پاسخگو شود”.
بی بی سی
