سازمان عفو بینالملل: مشخصات ۳۰۴ جانباخته در جریان سرکوب اعتراضات آبان ۱۳۹۸
دریافت گزارش کامل سازمان عفو بینالملل
ین سند حاوی مشخصات ۳۰۴ مرد، زن و کودکی است که بنا به مستندات سازمان عفو بینالملل به دست نیروهای امنیتی ایران کشته شدند؛ این کشتار با سرکوب معترضان در جریان اعتراضاتی صورت گرفت که در فاصلهی ۲۴ تا ۲۸ آبان ۱۳۹۸ به دنبال افزایش ناگهانی قیمت بنزین به راه افتاده بود.
عفو بینالملل به این نتیجه رسیده است که استفادهی نیروهای امنیتی از سلاحهای مرگبار علیه جانباختگان در اکثریت وسیعی از موارد اقدامی غیرقانونی بوده است. بنا به تحقیقات گستردهای که این سازمان انجام داده، از جمله تجزیه و تحلیل ویدئوها، هیچ سندی وجود ندارد که نشان دهد معترضان سلاح گرم در اختیار داشتند و رفتارشان تهدید جانی قریبالوقوعی متوجه نیروهای امنیتی و دیگر افراد کرده بود. این سازمان از دو استثناء در شهر ماهشهر در تاریخ ۲۷ آبان آگاه است که میان برخی معترضان و نیروهای امنیتی تبادل آتش صورت گرفت.
بیش از ۲۲۰ نفر از افرادی که مستندات مرگشان ثبت شده ظرف دو روز ۲۵ و ۲۶ آبان جان باختهاند. با گذشت شش ماه از این کشتار، خانوادههای داغدار قربانیان همچنان برای افشای حقیقت و اجرای عدالت مبارزه میکنند، در حالی که مقامها و مسئولان آنان را مورد آزار و ارعاب شدید قرار میدهند.
در همین حال، امتناع مقامات ایران از افشای حقایق مربوط به تعداد کشتهشدگان، انجام تحقیقات کیفری و حسابرسی از آمران و عاملان این کشتارها، درد و رنج خانوادهها را تشدید کرده است. در واقع، مقامات و مسئوالن با بهراهاندازی کارزاری برای آزاررسانی و ارعاب خانوادههای قربانیان و بازداشتن آنان از انتقاد علنی، به دنبال حفظ مصونیت از مجازات برای مسئولان کشتارها و خاموش کردن هرگونه صدای اعتراض بودهاند.
با توجه به ابعاد گسترده نقض حقوق بشر در جریان اعتراضات آبان ماه و همچنین با توجه به روال سازمانیافتهی مصونیت از مجازات که در ایران برقرار بوده، عفو بینالملل بار دیگر از کشورهای عضو شورای حقوق بشر سازمان ملل درخواست کرده است که فورا موضوع تاسیس یک مکانیزم تحقیقاتی در خصوص کشتار آبان را در دستور کار قرار دهند و راههای موثر برای روشن شدن حقیقت، برقراری عدالت، جبران خسارت از خانوادههای جانباختگان و تضمین عدم تکرار را شناسایی کنند.
روش تحقیق
عفو بینالملل، در ادامهی تحقیقات مستمر خود در مورد سرکوب مرگبار اعتراضات در آبان ۱۳۹۸، به تحقیق و تفحص دربارهی معترضان و عابران جانباخته در جریان این اعتراضات پرداخته است.
در حال حاضر، عفو بینالملل با توجه به اطلاعاتی که از منابع موثق دریافت کرده، مشخصات ۳۰۴ نفر را ثبت کرده است که توسط نیروهای امنیتی کشته شدهاند.
در مورد ۱۲۷ نفر از قربانیان، عفو بینالملل توانسته است مستقیما با افراد متاثر از واقعه، از جمله بستگان، همسایگان و دوستان قربانیان و شاهدان عینی، گفتوگو کند. در مورد ۱۲۷ نفر دیگر از قربانیان، عفو بینالملل مستندات جان باختن آنان را بر اساس اطلاعات دریافتی از فعالان حقوق بشر و روزنامهنگاران در داخل و خارج کشور ثبت کرده است. ۳۴ مورد نیز بر مبنای اطلاعاتی مستند شده است که این سازمان از طرف کادر پزشکی شاغل در مراکز درمانی که جانباختگان و مجروحان به آنجا منتقل شده بودند، دریافت کرده است. ۱۶ مورد دیگر را عفو بینالملل بر اساس ویدئوهایی مستند کرده است که سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی در رابطه با اعتراضات آبان ۱۳۹۸ پخش کرده و حاوی مصاحبههایی با خانوادههای این جانباختگان بودهاند. برای تعدادی از این ۱۷ نفر، عفو بینالملل اطلاعات تکمیلی دربارهی نام، سن و نحوه کشته شدن آن ها از سوی فعالان حقوق بشری و روزنامهنگاران مستقل دریافت کرده است.
عفو بینالملل برای کسب اطمینان از موثق بودن اطلاعاتی که از فعالان حقوق بشر و روزنامهنگاران دریافت کرده، با این افراد در خصوص منابع اطلاعاتیشان گفتوگو کرده است؛ این منابع اطلاعاتی اغلب شامل بستگان، همسایگان، دوستان و آشنایان قربانیان و شاهدان عینی بودهاند. به همین صورت، در مورد افرادی که جان باختنشان را اعضای کادر پزشکی گزارش کردهاند، عفو بینالملل با این منابع خبری گفتوگو کرده تا از موثق بودن اطلاعات آنان و همچنین سطح ارتباطشان با سامانهی ثبت مشخصات جان باختگان در نهاد پزشکی محل خدمتشان، یا دسترسیشان به مستندات مربوط به جان باختگان کسب اطمینان کند.
در مورد هریک از افرادی که جان باختنشان به ثبت رسیده، عفو بینالملل به جست وجوی اینترنتی پرداخته و در صورت برخوردن به نوشته هایی در رسانهها یا شبکههای اجتماعی که به قربانی مورد نظر مربوط میشده، این اطلاعات اینترنتی را با اطلاعاتی که مستقیما از منابع دست اول یا دست دوم دریافت کرده مورد مقایسه و تطبیق قرار داده است.
همچنین، در راستای روند تطبیق و همسنجی اطلاعات دریافتی از منابع مختلف، عفو بینالملل به اعلامیه ترحیم ۱۱۶ قربانی و تصاویر سنگ قبر یا محل دفن ۸۲ قربانی دسترسی پیدا کرده است. در مورد ۲۴ نفر از قربانیان، این سازمان، علاوه بر اعلامیه ترحیم و/ یا تصاویر سنگ قبرشان، توانسته است به گواهی فوت و/ یا جواز دفن آنان دست پیدا کند که زمان، مکان و علت مرگ در آن ثبت شده است. تاریخ تولد و مرگ که روی سنگ قبر افراد حک میشود معمولا با تاریخی که در گواهی فوت و جواز دفن ثبت شده مطابقت دارد. خانوادهها در صورتی میتوانند به خاکسپاری عزیزانشان یا نصب سنگ قبر برای آنان اقدام کنند که جواز دفن از سوی سازمان پزشکی قانونی کشور صادر شده باشد؛ این سازمان زیر نظر قوهی قضاییه فعالیت میکند. تصاویری که عفو بینالملل از محل دفن قربانیان به دست آورده اغلب وضعیت آن مکان را قبل از نصب سنگ قبر نشان میدهند.
در بسیاری از این تصاویر، اعالمیه ترحیم یا پیامهای یادبود حاوی اسم و عکس قربانی روی خاک مزار دیده میشود و در بعضی موارد، اسم و تاریخ مرگ جانباخته روی تختهی کوچکی در محل خاکسپاری ثبت شده است.
در تمام موارد، عفو بینالملل نهایت دقت را به کار برده تا از تکرار و انتساب جان باختن یک نفر به چند نفر جلوگیری کند. به همین منظور، اطلاعات دریافتی از منابع مختلف در مورد جان باختن هر نفر را به لحاظ زمان و مکان واقعه و سایر مشخصات انحصاری آن مورد مطابقت داده، مدخلهای مربوط به هر نفر را با توجه به اطلاعات تازه و تأییدشده بهروزرسانی کرده و هرگونه موردی که را ممکن بوده به فرد قبال ثبتشدهای اشاره داشته باشد حذف کرده است.
در مورد ۲۳۲ نفر، عفو بینالملل نام و نام خانوادگی قربانیان را شناسایی کرده و در مورد هفت نفر فقط نام یا نام خانوادگی آنان شناسایی شده است.
در مورد ۶۵ نفر دیگر، اسامی قربانیان هنوز برای عفو بینالملل نامعلوم است. بیش از نیمی از این افراد (۳۵ نفر) از قربانیان شهریار یا ملارد در استان تهران بودهاند؛ این دو شهر از جمله مناطقی هستند که تلفات بسیار بالایی در کل کشور داشتهاند. جان باختن ۳۴ نفر از این ۳۵ فرد را اعضای کادر پزشکی یکی از بیمارستانهای اصلی این منطقه به عفو بینالملل اطلاع دادهاند؛ جنازههای زیادی در فاصله ۲۵ تا ۲۷ آبان ۱۳۹۸ به این بیمارستان انتقال یافته بود. نفر سی و پنجم از ملارد بر اساس ویدئویی شناسایی شده است که رسانههای حکومتی بدون اشاره به نام قربانی منتشر کردهاند. دوازده نفر دیگر از این ۶۵ قربانی از ساکنان کرمانشاه، در استان کرمانشاه بودهاند که یکی دیگر از مناطقی است که بیشترین تلفات را در کل کشور داشته است. جان باختن این افراد را تعدادی از فعالان و یک خبرنگار محلیِ وابسته به رسانههای حکومتی گزارش کردهاند؛ این خبرنگار به اطلاعاتی دسترسی داشته است که مسئولان محلی در خصوص تعداد جان باختگان در این شهر تهیه و تنظیم کرده بودند.
۸ نفر باقیمانده از ساکنان این شهرها بودند: بهارستان، استان تهران (۳ نفر)؛ ملکشهر، استان اصفهان (۱ نفر)؛ ماهشهر، استان خوزستان (۱ نفر)؛ صدرا، استان فارس (۴ نفر)؛ چهاردانگه، استان تهران (۲ نفر)؛ فردیس، استان البرز (۱ نفر)؛ جوانرود، استان کرمانشاه (۱ نفر)؛ رباطکریم، استان تهران (۳ نفر)؛ سیرجان، استان کرمان (۱ نفر)؛ شیراز، استان فارس (۱ نفر). جان باختن دو نفر از این افراد را رسانههای حکومتی، بدون اشاره به اسامی قربانیان، گزارش دادهاند؛ جان باختن ۱۱ نفرشان را فعالان محلی و قابل اعتمادی گزارش دادهاند که در این باره تحقیقات محلی انجام داده بودند؛ پنج نفر باقیمانده از طریق گفتوگو با تعدادی از شاهدان عینی شناسایی شدند که شاهد کشته شدن افرادی در مقابل چشم خود بودهاند اما قربانیان را با اسم نمیشناختهاند.
عفو بینالملل به عنوان بخشی از تحقیقات مستمر خود در مورد استفاده غیرقانونی از سلاحهای مرگبار در جریان اعتراضات، انبوهی از تصاویر ویدئویی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده که سندیتشان را متخصصان «واحد تأیید محتوای دیجیتالی» این سازمان تأیید کرده است؛ در این ویدئوها دیده میشود که نیروهای امنیتی علیه معترضان و عابران غیرمسلح از سلاح گرم استفاده میکنند.
به علاوه، عفو بینالملل به منظور ثبت روند روایتهای رسمی در راستای انکار و تحریف ابعاد، علل و شرایط این کشتارها، رسانههای وابسته به حکومت را به طور منظم رصد کرده و اظهارات مسئولان بلندپایهی ایران، از جمله علی خامنهای، رهبر کشور، حسن روحانی، رئیس جمهور، عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور و علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است.
عفو بینالملل بر این باور است که تعداد واقعی جانباختگان احتمالا بسیار بیشتر از ۳۰۴ نفر بوده است. این سازمان از پروندههای دیگری که گزارش شدهاند آگاه است، اما بر اساس پیگیریها و ارزیابیهای صورت گرفته، این طور تشخیص داده که هنوز جزئیات قابل اطمینان کافی برای درج این موارد در دسترس ندارد. عدم دسترسی به اطلاعات، تا حد زیادی، به دلیل جو ترس و خفقانی است که مقامات ایجاد کردهاند و این باعث شده که تعداد کمتری از خانوادهها و افراد مطلع تمایل به صحبت داشته باشند.
مأموران اطلاعاتی و امنیتی به طور سازمانیافته خانوادههای جانباختگان در اعتراضات را مورد آزار و ارعاب قرار دادهاند تا مانع از آن شوند که این افراد علنا دربارهی جان باختن بستگانشان حرف بزنند. بسیاری از خانوادههایی که عفو بینالملل با آنها گفتوگو کرده گفتهاند که برای تحویل گرفتن جنازههای عزیزانشان، وادار به امضای تعهدنامههایی شدهاند مبنی بر این که در رسانهها حرف نمیزنند و محدودیتهای وضعشده در مورد برگزاری مراسم یادبود برای عزیزانشان را رعایت میکنند. همچنین، تقریبا در تمام مواردی که عفو بینالملل مستندات شان را ثبت کرده، نیروهای اطلاعاتی و امنیتی در مراسم خاکسپاری و یادبود قربانیان حضور داشتهاند تا از رعایت محدودیتهای وضعشده کسب اطمینان کنند و این رویه شکل بارزی از ارعاب خانوادهها بوده است.
سن و جنسیت قربانیان
در میان ۳۰۴ نفری که جان باختنشان در جریان اعتراضات ثبت شده، عفو بینالملل ۲۳۶ مرد، ۱۰ زن و ۲۳ کودک زیر ۱۸ سال را شناسایی کرده است. ۲۲ نفر از این کودکان پسربچههای ۱۲ تا ۱۷ ساله بودهاند و یک نفر دختربچهای بوده است گفته میشود بین ۸ تا ۱۲ سال سن داشته است.
تعداد کودکان کشته شده به احتمال قوی بالاتر است. فعالان حقوق بشر اسامی دستکم چهار جانباخته دیگر که احتمال میدهند زیر ۱۸ سال سن داشتند را به عفو بینالملل گزارش کردهاند.
در ۳۵ مورد، سن و جنسیت جانباختگان برای عفو بینالملل معلوم نیست.
در خصوص ۱۶۱ نفر از جانباختگان، عفو بینالملل توانست به اطلاعاتی درباره سن دقیق یا تقریبی آنها دست یابد. بر اساس این یافتهها، دستکم ۴۲ درصد جان باختگان در دهه ۲۰ زندگیشان و ۲۴ درصد در دهه ۳۰ زندگیشان بودند.
دریافت گزارش کامل سازمان عفو بینالملل
******
سازمان ملل درباره کشتار معترضان آبان تحقیق کند
یورونیوز: ازمان عفو بینالملل روز چهارشنبه ۲۰ مه (۳۱ اردیبهشت) از سازمان ملل متحد خواست تا درباره کشته شدن معترضان در ایران در آبان سال گذشته، تحقیق کند. این سازمان شش ماه پس از این اعتراضها در بیانیهای به جزییات بیشتری درباره اتفاقهای آبان سال گذشته ایران پرداخته است.
اعتراضهای سراسری در ایران پس از ۳ برابر شدن قیمت بنزین در ۲۴ آبان ماه سال گذشته آغاز شد و طی ۳ روز به حدود ۱۲۰ نقطه از کشور گسترش پیدا کرد. این اعتراضها با سرکوب نیروهای امنیتی مواجه شد.
همزمان با این اعتراضها و افزایش خشونتها، مقامهای امنیتی ایران، اینترنت را برای چندین روز در سراسر کشور قطع کردند.
ایران هنوز شمار قربانیان این اعتراضها را بهطور رسمی اعلام نکرده و آمارهای اعلام شده از سوی رسانهها و نهادهای بینالمللی را نیز رد کرده است.
عفو بینالملل در بیانیهای که امروز منتشر کرد میگوید که شواهد و مدارکی مبنی بر کشته شدن ۳۰۴ مرد، زن و کودک توسط نیروهای امنیتی ایران در جریان این اعتراضها دارد.
این سازمان حقوق بشری اعلام کرد که ۲۲۰ فرد کشته شده در این اعتراضها طبق تحقیقات صورت گرفته از جمله تجزیه و تحلیل ویدئوها و عکسها در طول دو روز مورد شلیک مرگبار نیروهای امنیتی قرار گرفته بودند.
در این گزارش آمده است که نیروهای امنیتی اکثر قریب به اتفاق این افراد را کشتهاند. عفوبینالملل تاکید میکند که استفاده از «زور» از سوی نیروهای امنیتی برای مقابله با معترضان «غیرقانونی» بوده است چرا که هیچ مدرکی مبنی بر مسلح بودن مردم وجود ندارد و طبق گفته این سازمان معترضان خطر و تهدیدی فوری را متوجه کسی نمیکردند. با این حال عفو بین الملل گفته است: «این سازمان از دو استثنا در یک شهر در تاریخ ۱۸ نوامبر آگاه است که تبادل آتش بین معترضان و نیروهای امنیتی رخ داده بود.»
عفو بینالملل از سازمان ملل خواست تا تحقیقات درباره سرکوب معترضان در ماه نوامبر (آبان ماه) را شروع کند.
فیلیپ لوتر، مدیر تحقیقات بخش خاورمیانه و آفریقای شمالی عفو بین الملل تاکید کرد که شش ماه پس از این حوادث «خانوادههای ویرانشده قربانیان با وجود آزار و اذیت شدید و ارعاب مقامات به مبارزه خود برای حقیقت و عدالت ادامه میدهند.»
عفو بینالملل میگوید که «در فقدان چشماندازی برای پاسخگویی در سطح ملی، ما بار دیگر از اعضای شورای حقوق بشر سازمان ملل میخواهیم متعهد به انجام تحقیقات درباره کشته شدهها شوند و راههای رسیدن به حقیقت، عدالت و جبران خسارت نیز شناسایی شوند.»
این سازمان حقوق بشری با استناد به آمار و اطلاعاتی که در اختیار دارد گفت که نیروهای امنیتی مردم را در ۳۷ شهر در هشت استان ایران کشتهاند. طبق گفته این سازمان، این کشتار «ماهیت گسترده سرکوب» را نشان میدهد.
سازمان عفو بینالملل بیشترین کشته شدههای اعتراضهای آبان را متعلق به حومه تهران با ۱۶۳ کشته اعلام کرده است و ادعا میکند که استانهای خوزستان و کرمانشاه با ۵۷ و ۳۰ معترض کشته شده بعد از حومه تهران قرار دارند.
این سازمان میگوید در بین ۳۰۴ کشته شده اعتراضهای آبان، ۱۰ زن و ۲۳ کودک نیز حضور داشتند. این سازمان معتقد است که احتمالا شمار واقعی قربانیان بیشتر بوده باشد.
فراخوان عفو بین الملل