شرق: ميدان اميرچخماق يزد، روز گذشته میهمان رئيس‌جمهور بود. حسن روحاني نيز در سخنراني خود از فسادهاي ميلياردي گفت و از قوه قضائيه خواست ماجراي دو ميليارددلاري را که در دولت احمدي‌نژاد از سوی دولت آمريکا بلوکه شد پيگیري کند. او همچنين گفت مهم‌ترين مسئله در مبارزه با فساد، شفافيت است و درآمدها و فعاليت‌هاي شرکت‌ها و کار نهادها بايد کاملا روشن باشد و مشخص باشد که چه چيزي از بودجه بيت‌المال مصرف کرده‌اند.‌به گزارش ايسنا، روحاني با تأكيد بر اينکه همه با شفافيت و عزم راسخ با فساد در جامعه مبارزه کنيم، گفت: «ما در زمينه مبارزه با فساد نبايد نه جناح و نه حزب را بشناسيم، بلکه همه مردم و جناح‌ها خواستار مبارزه با فساد به صورت شفاف هستند».
او افزود: «از قوه قضائيه مي‌خواهم حالا که با فسادهاي ميليوني و ميلياردتوماني برخورد مي‌کند، مبارزه با فساد ميليارددلاري را نيز براي مردم توضيح دهند؛ هنوز بعد از چند سال براي ما روشن نيست؛ آقايي دو ميليارد و ۷۰۰ ميليون دلار پول اين مردم را خورده و او را دستگير و حکم اعدام براي او صادر کردند و الان نيز اين فرد در زندان است اما آن پول کجا رفته است؟».  اشاره رئيس‌جمهور به بابک زنجاني است که به دنبال شکايت وزارت نفت از او در سال 95 به اعدام محکوم شده است.‌رئيس‌جمهوري همچنين با طرح اين پرسش‌ که چرا درباره آنهايي که در اين پرونده نقش داشته‌اند، براي مردم توضيح داده نمي‌شود؟ ادامه داد: «من از همه مسئولان مي‌خواهم اين دو ميليارد و ۷۰۰ ميليون دلار را براي مردم شفاف کنند؛ اين پول نفت، خزانه و بيت‌المال بوده است».

ماجراي پولي که به حلقوم آمريکا رفت
روحاني با درخواست از همه مسئولان و ارگان‌ها نسبت به رسيدگي به وضعيت دو ميليارد دلار پولي که به گفته او به حلقوم آمريکا رفت و دولت قبل ۱۰ ماه وقت داشت آن را از حلقوم آمريکا درآورد، اما دست روي دست گذاشت، گفت: «چند سال پيش شوراي عالي امنيت ملي تصويب کرد که قوه قضائيه بايد به‌سرعت به اين پرونده رسيدگي کند و تا امروز خبري نشده است؛ ما مي‌خواهيم پرونده دو ميليارددلاري براي مردم روشن شود. اگر امروز، روز مبارزه با فساد است، فساد ميليارددلاري را براي مردم توضيح دهيد تا مردم خوشحال شوند و بدانند عزم امروز ما براي مبارزه با فساد جزم است».

اما ماجراي دو ميليارد دلار چيست؟ ايسنا
در‌اين‌باره نوشت: در سال 86  از محل فروش نفت، دولت احمدي‌نژاد مقاديري اوراق بهادار از طريق يک کارگزار لوکزامبورگي به نام «کلير استريم» خريداري کرد. اين کارگزار بخشي از اين اوراق را در اروپا و بخش ديگري را به‌صورت فيزيکي در «سيتي بانک» نيويورک نگهداري مي‌کرده است. از آنجايي که بر اساس قوانين داخلي ايالات متحده آمريکا هر‌گونه استفاده از دلار در نظام بانکي در هر کجاي جهان نيازمند اخذ مجوز لازم از نظام بانکي آمريکاست، در آن زمان بانک‌هاي ايران از طريق يک نوع همکاري با عنوان «U-Turn» با بانک‌هاي بين‌المللي غيرآمريکايي، بدون داشتن ارتباط مستقيم با سيستم بانکي آمريکا از خدمات دلاري بهره مي‌بردند. پس از اعمال محدوديت‌هاي جديد آمريکا عليه ايران در آبان ۸۷ و بر اساس مصوبه وزارت خزانه‌داري آمريکا استفاده بانک‌هاي ايراني از اين خدمت ممنوع شد.
طبق گفته علي طيب‌نيا، وزير پيشين امور اقتصاد و دارایي، از اواخر پاييز سال 86 کارگزار لوکزامبورگي به ايران اخطار و اعلام مي‌کند  نمي‌تواند امنيت منابع را تأمين کند و بهتر است ‌ منتقل شود. در آن زمان حدود ۲۲۰ ميليون دلار از اين اوراق قرضه به فروش مي‌رسد و منابع آن به داخل کشور منتقل مي‌شود. ايران حدود ۱۰ ماه بعد از اعلام کارگزار لوکزامبورگي، فرصت داشته تا بقيه اوراق قرضه را پس از فروش به داخل کشور منتقل کند، اما بنا بر دلايلي از جمله مناسب‌نبودن شرايط بازار اقدامي براي به فروش‌رساندن بقيه اين اوراق انجام نشد. طيب‌نيا در اسفند 95 در‌اين‌باره گفته بود ظاهرا آن‌طور که به بنده گفته شده است، اين استنباط وجود داشته که چون اين منابع متعلق به بانک مرکزي بوده و متعلق به دولت نبوده است، بنابراين امکان توقيف آنها وجود ندارد.
با اجراي مصوبه وزارت خزانه‌داري آمريکا در زمينه ممنوعيت مبادلات دلاري (U-Turn) با ايران پس از آبان ۸۷، بانک‌هاي آمريکايي از نقل و انتقال وجوه دلاري و تبادلات دلاري با ايران منع شدند. در سال 91 نيز خزانه‌داري آمريکا تمام دارايي‌هاي ايران را عمومي اعلام کرد و دستور توقيف دارايي‌هاي ايران در آمريکا صادر شد. دادگاه عالي آمريکا نيز دي‌ماه ۱۳۹۴ با ادعاي نقش‌داشتن ايران در حادثه بمب‌گذاري در مقر تفنگ‌داران آمريکايي در بيروت در سال ۱۹۸۳، به کنگره و دولت اين کشور اجازه داد که به هزارو 300 آمريکايي از محل دارايي‌هاي توقيف‌شده ايران در اين کشور، مجموعا دو ميليارد دلار غرامت بپردازد. اين حکم در ارديبهشت ۱۳۹۵ توسط ديوان عالي آمريکا تأييد شد.

رقم‌ها را مورد به مورد در استان‌ها اعلام مي‌کنم
روحاني در ادامه سخنراني خود، با اشاره به اينکه بايد پرونده ۹۴۷ ميليون دلاري و وضعيت نهادهايي که بيش از ۷۰۰ ميليون دلار بدهکاري دارند براي مردم توضيح داده شود، گفت: «وزير نفت را مسئول مي‌کنم که پرونده ۷۰۰ ميليون دلار پول نفت را براي مردم توضيح دهد و رئيس بانک مرکزي را مسئول مي‌کنم که درباره پرونده دو ميليارد دلاري براي مردم توضيح دهد. دستگاه‌هاي نظارتي را مسئول مي‌کنم تا درباره پرونده ۹۴۷ ميليون دلاري به مردم توضيح دهند».
او افزود: «فساد دانه‌درشتان کجاست؟ چرا به اين پول‌ها رسيدگي نمي‌کنند؟ با بردن چند نفر به دادگاه و تبليغ و سروصداکردن سر مردم کلاه نمي‌رود. بايد بيان شود در اين پرونده‌ها چه کساني مسئول بوده‌اند؟ قضات و دادستان‌هاي شريف نترسند و به اين جناح و آن جناح نگاه نکنند. من مورد به مورد در استان‌هاي مختلف اين رقم‌ها را براي مردم اعلام مي‌کنم، بايد توضيح داده شود که اين پول‌ها کجا رفته است».‌روحاني با اشاره به اينکه عده‌اي که کمي بداخلاقي دارند، در ماه‌هاي گذشته اعلام کردند دولت با ارز چهارهزارو 200 توماني ۱۸ ميليارد دلار را در سال ۹۷ بر باد داده است، گفت: «به رئيس بانک مرکزي دستور دادم تمام پول‌هايی را که داده رفته است، فهرست کرده و اعلام کند. به بانک مرکزي مي‌گويم نامه‌اي را که در اين زمينه آماده کرده‌ام، منتشر کنند تا مردم مطلع شوند. يک عده افراد نه اخلاق و نه ايمان مي‌شناسند و نه منافع ملي را بلدند».
او افزود: «از اين مبلغي که گفته مي‌شود ۷.۳ ميليارد دلار کالاهاي اساسي مورد نياز کشور از جمله جو، ذرت، کنجاله و اقلام دارويي و پزشکي وارد کشور شده است. ۱۲ ميليارد دلار ديگر هم کالا به کشور وارد شده که ليست آنها مشخص است و همه آنها تسويه‌حساب شدند، يک ميليارد دلار اختلاف حساب است که تعزيرات حکومتي در حال رسيدگي است. البته اين رقم از ۱۸ ميليارد دلاري که اشاره شد بيشتر است. مردم بدانيد در اين دولت يک ريال يا يک دلار هم گم نمي‌شود. آن در دوران گذشته بود که ميلياردها گم شد و هنوز آن را پيدا نکرده‌ايم».

اعتراض به رئيس‌جمهور
در حاشيه سخنراني روحاني عده‌اي با سردادن شعارها و دردست‌داشتن پلاکاردهايي که روي آنها گله‌مندي صنفي درج شده بود، انتقادهايي را به سياست‌هاي اقتصادي دولت مطرح کردند. رئيس‌جمهور نيز در پاسخ به اين مطالبات، در بخشي از سخنان خود تأكيد کرد هرکس در اين کشور دستش به فساد آلوده باشد، بايد با او برخورد شود. او در واکنش به معترضان گفت: «اختلاف و فاصله، خواست آمريکا است؛ نگذاريم خواست آمريکا از حنجره عده‌اي معدود بلند شود». روحاني در پايان نيز با گراميداشت ياد و خاطرات آيات سيدکاظم يزدي، شيخ عبدالکريم حائري‌يزدي، محقق‌داماد، مرتضي حائري، صدوقي و سيدروح‌الله خاتمي، گفت: «سلامي مي‌کنم به فرزند برومند آيت‌الله خاتمي، حجت‌الاسلام والمسلمين سيدمحمد خاتمي».

شرق

******

شرق: رئيس‌جمهوري روز گذشته به استان کرمان رفت. حسن روحاني برخلاف سخنراني روز يکشنبه خود در يزد که درباره فسادهاي ميليوني و ميلياردي گفته بود، ترجيح داد به دستاوردهاي دولت اشاره کند و بگويد اگر برجام را نگه داريم، سال آينده تحريم تسليحاتي ايران برداشته مي‌شود و ما مي‌توانيم به‌راحتي هم سلاح بخريم و هم بفروشيم.
او در مراسم افتتاحيه پروژه فولاد شهرستان بافت، گفت: «هر زمان بتوانيم چنين کارخانه‌اي را به ثمر برسانيم که سالانه ۸۰۰ هزار تُن آهن اسفنجي به ما بدهد، جاي خوشحالي دارد؛ اما اين کار در زمان تحريم و فشار انجام شده است که هر‌يک از اين طرح‌هاي بزرگ ضربه‌ای کاري به بدخواهان در سراسر دنياست. ايران مقتدر، توانمند و عالم با جوانان غيور و دانشمند و پرتلاش مي‌بينيم هر روز قدم جديدي را بر‌مي‌دارد».
روحاني افزود: «اينکه مي‌گوييم عزت ملي را بايد حفظ کرده و در برابر ابرقدرت‌هاي دنيا بايستيم، فقط در عمل امکان‌پذير است، شعار ما را به جايي نمي‌رساند. اساس کار تلاش عملي و توانمندي را به ظهور رساندن است».
او با بيان اينکه هميشه بر سختکوشي، تلاش و تعامل با دنيا تأکيد دارم، گفت: برخي فکر مي‌کنند اگر با دنيا حرف بزنيم، دست‌هاي ما از توان مي‌افتد. ما فولاد توليد، مصرف و به دنيا صادر مي‌کنيم و در نفت نيز همين‌گونه است. مگر مي‌شود کشوري در مسير پيشرفت قرار بگيرد و منزوي باشد؟».
رئيس‌جمهور گفت: «کساني که مي‌گويند تعامل نکنيم، معناي کلام‌شان را خوب هضم نکرده‌اند. تعامل نکنيم؛ يعني منزوي شويم. دشمنان ما مي‌خواهند منزوي شويم. ما سر هر ميز مذاکره‌اي که براي منافع ملي ما لازم باشد، مي‌نشينيم و با افتخار حرف مي‌زنيم».
روحاني افزود: «قدرت ديپلماسي و قدرت علم و حرف‌زدن براي ما افتخار است و قرآن به پيامبر ما فرمود از طريق علم، درايت، منطق، حکمت، پند، موعظه و مجادله به بهترين شکل به اسلام دعوت کن و اگر اسلام را بخواهيم معرفي کنيم، راهش اين است».
او با اشاره به اينکه ما قدرت حکمت داريم و حکيمان بزرگ در اين کشور در زمينه‌هاي مختلف داريم و هم مقاومت کرديم و هم از توانمندي دنيا استفاده مي‌کنيم، عنوان کرد: «تحريم آمد و بخش‌هايي را بايد خارجي‌ها براي ما راه‌اندازي مي‌کردند که اکنون خودمان راه‌اندازي مي‌کنيم».
رئيس‌جمهور با اشاره به اينکه ما خطوط قرمزي داريم، گفت: «خط قرمز ما اين است که حقوق ما محفوظ بماند و در مسيري که حرکت مي‌کنيم، عزت ملي ما محفوظ بماند و اينکه بنشينيم و براي منافع ملي در چارچوب عزت ملي حرف بزنيم، چيزي است که خداوند به ما امر کرده و راه ما بوده و پيامبر ما با همه حرف مي‌زد و پيمان مي‌بست و با کفار پيمان مي‌بست و پيمان را مي‌شکستند، دوباره پيمان مي‌بست؛ راه اين است و کسي که پيمان مي‌شکند، ضرر مي‌کند».
او افزود: «کسي که پاي عهد ايستاده، هميشه پيروز ميدان است و موفق است؛ پس کار شما به معناي مقاومت ملت و مفهوم ايستادگي واقعي و به معناي آباداني کشور است».
رهبري گفتند هاشمي رئيس مجلس شود
همچنين حسن روحاني در جمع مردم رفسنجان، گفت: «شهيد دکتر باهنر و مرحوم آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني دو چهره شاخص اين شهر هستند. چهره‌هايي سرآمد بودند، قبل از انقلاب آيت‌الله هاشمي را مي‌شناختم و بعد از انقلاب در نهادهاي مختلف از مجلس و مجمع تا شوراي امنيت ملي با ايشان بودم و در طول اين مدت سياست‌مداري، واقع‌بيني و خوش‌بيني اين مرد براي همه مردم ايران، مردم منطقه و سراسر جهان را ديدم. همه مردم ايران، منطقه و جهان اين چهره خدوم را مي‌شناسند».
رئيس‌جمهور افزود: «مرحوم آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني يک روشنفکر ديني بود. عالم روشنفکر يک گام پيش‌تر شرايط جامعه را مي‌بيند. آيت‌الله شهيد بهشتي و آيت‌الله شهيد مطهري عالم روشنفکر بودند. روشنفکران عالماني هستند که پيش‌رو را مي‌بينند. فقط زمان حال را نمي‌بينند. آن زمان که در حوزه علميه قم نوشتن مقاله و مجله علامت مثبتي نبود، آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني مجله تشيع را در دهه 30 بنيان‌گذاري کردند. به قلم شهيد آيت‌الله بهشتي در اين مجله نوشته‌هايي هست».
او گفت: «هفته‌اي يک شب در محضر شهيد بهشتي، مقام معظم رهبري و آيت‌الله هاشمي سه‌شنبه‌‌شب‌ها جلساتي داشتيم و درباره مسائل کشور صحبت مي‌کرديم. وقتي مجلس شوراي اسلامي تشکيل شد، نظر قاطع اين بود که مقام معظم رهبري رئيس مجلس شوند. خود آقا نظرشان اين بود و استدلال کردند آقاي هاشمي رئيس مجلس شوند. ايشان 9 سال اين مجلس را اداره کرد».

تندروها مشکل ايجاد مي‌کنند
روحاني با بيان اينکه آيت‌الله هاشمي يک مدير بزرگ بود، افزود: «مرحوم آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني درس مهمي را در مسير سياسي کشور به همه ياد داد و آن ميانه‌روي و اعتدال بود. در جامعه ما افکار و سليقه‌هاي مختلف وجود دارد، اين‌طور نيست که همه مثل هم بينديشيم. در اينکه چه راهي را انتخاب کنيم و کدام راه ما را به مقصد مي‌رساند اختلاف‌نظر هست. در يک جمعيت هشتاد‌وخرده‌اي‌ميليوني اختلاف‌نظر وجود دارد. در اين ميان تندروها ما را با مشکل روبه‌رو مي‌کنند. آن راه ميانه‌اي که قرآن به ما دستور مي‌دهد اين است که ما شما را امت ميانه‌رو قرار داده‌ايم. اعتدال‌گرايي معتدل‌بودن در عين اهميت به آرمان‌ها بايد در نظر گرفته شود».
او با اشاره به خروج آمريکا از برجام عنوان کرد: «در اين شرايط عده‌اي گفتند شما هم بلافاصله از برجام خارج شويد، عده‌اي گفتند در هر شرايطي در توافق بمانيد و عده‌اي هم گفتند راه بينابين انتخاب کنيد که ما همين راه بينابين را انتخاب کرديم. ما با ادامه برجام سال آينده به يک هدف بسيار بزرگ سياسي، امنيتي و دفاعي مي‌رسيم. سال‌هاست خريد سلاح از طرف ايران طبق قطع‌نامه سازمان ملل ممنوع است و ما نمي‌توانيم سلاح خود را بفروشيم، اما اگر برجام را نگه داريم، سال آينده تحريم تسليحاتي ايران برداشته مي‌شود و ما مي‌توانيم به راحتي هم سلاح بخريم و هم بفروشيم».
رئيس‌جمهور ادامه داد: «امروز مي‌توانيم از توافق خارج شويم، اما قطع‌نامه‌هاي شوراي امنيت عليه ايران بازمي‌گردد، منافع ما در ماندن در برجام است، ما برجام را حفظ مي‌کنيم، اما درعين‌حال پله‌پله تعهدات خود را کاهش مي‌دهيم. نمي‌شود ما صددرصد تعهدات خود را اجرا کنيم، ولي طرف مقابل آن را اجرا نکند». روحاني با بيان اينکه امروز شرايط ما در توان هسته‌اي نسبت به هر زماني بهتر است، گفت: «ما در اين سال‌ها تحقيقات خود را ادامه داديم و تعداد سانتريفيوژهاي کشور از 5 نوع به 15 نوع رسيده است. ما توافق را حفظ مي‌کنيم و حقوق مردم را پاس داشته و تسليم فشار دشمن نمي‌شويم. اين مسير يک مسير تعامل است. ما دست روي دست نگذاشتيم و چشم اميدمان به بيرون از مرزها نيست. اميد ما اول به خداوند و بعد دست پربرکت و پرتوان ملت ايران است».

ترامپ فکر ي به حال سر خود بکند
او ادامه داد: «آمريکا بداند با تحريم‌ها اين ملت بزرگ را نمي‌تواند به زانو دربياورد. ما با همه توان در برابر دشمنانمان مي‌ايستيم. ما کار خلافي نکرديم. حاضر نيستيم در برابر دستورات شما سر فرود بياوريم. به ما اعتراض مي‌کنيد چرا فردو را افتتاح کرديم؟ چرا آب سنگين اراک را راه انداخيتم؟ هر روزي که شما به همه تعهداتتان عمل کرديد، ما هم به تعهداتمان عمل مي‌کنيم، تعهد يک‌جانبه که نمي‌شود».
رئيس‌جمهور گفت: «آن آقا در کاخ سفيد مي‌گويد در برجام سر ما کلاه رفت، مگر دولت نداشتيد؟ مگر وزير خارجه و حقوق‌دان نداشتيد؟ اين چه‌جور سري است؟ يک فکري به حال سرتان بکنيد. تقصير ما چيست؟ دو سال مذاکره کرديم، چانه زديم، حالا مي‌گويد سر ما کلاه رفته است؟ خوشبختانه همه، اروپايي‌ها، حتي دوستانشان، ژاپني‌ها و کشورهاي همسايه‌شان از ما حمايت کردند».

 سخنان چند روز اخير حسن روحاني در شهرهاي مختلف واکنش‌هاي متفاوتي را به‌همراه داشت که شايد بتوان گفت مواجهه انتقادي با صحبت‌هايش بيش از واکنش‌هاي مثبت بود. فارغ از تحليل محتواي اظهارات رئيس‌جمهور و درست يا نادرست‌بودنش‌بودن، از مخالفت‌هاي عديده با او چنين به نظر مي‌رسد که حسن روحاني بعد از گذشت بيش از شش سال از رياست‌جمهوري‌اش ديگر سرمايه اجتماعي سال 92 را ندارد. از سوي ديگر با بالاگرفتن انتقادهاي اصلاح‌طلبان به عملکرد دولت، بخش‌هاي زيادي از جبهه اصلاحات رسما اعلام کرده‌اند که ديگر با نيروهاي غيراصلاح‌طلب ائتلاف نخواهند کرد. از پس اين مهم اين پرسش مطرح مي‌شود که در شرايطي که نيروهاي حمايت‌کننده روحاني يعني اصلاح‌طلبان از او دوري مي‌کنند و بخش‌هاي زيادي از اصولگرايان نيز نقدهاي تندوتيزي به دولت مطرح مي‌کنند؛ اکنون پايگاه سياسي حسن روحاني کجاست؟ ديگر آنکه برخي باور دارند که حسن روحاني خاصه در دور دوم رياست‌جمهوري‌اش تا حدي سعي کرد به خوانش رسمي نزديک شود که همين عامل هم بحث‌هايي درباره نوع سياست‌ورزي روحاني مطرح کرد. با مجموع اين موارد مي‌توان در سه ‌حوزه مناسبت حسن روحاني با حاکميت و سرمايه اجتماعي و پايگاه سياسي را در قالب پرسش‌هايي مطرح کرد که محمد سلامتي، محمدصادق جوادي‌حصار، صادق زيباکلام و عبدالله ناصري به آنها پاسخ داده‌اند.

محمد سلامتي: راه اعتدال ادامه مي‌يابد
محمد سلامتي باور دارد که حسن روحاني به بخش عمده‌اي از مطالبات مردم در حوزه سياست داخلي و سياست خارجي جامه عمل پوشاند، اما در زمينه‌هاي اقتصادي ضعيف عمل کرد. او درباره چگونگي مواجهه سرمايه اجتماعي روحاني بعد از اين سال‌ها به «شرق» گفت: «آقاي روحاني توانست در زمينه سياست داخلي تحولات مهمي را ايجاد کند و در زمينه سياست خارجي هم تيم ديپلماسي دولت به بهترين شکل ممکن عمل کرد، اما در حوزه اقتصادي نتوانست آن‌طورکه انتظار مي‌رفت عمل کند. من باور دارم که سرمايه اجتماعي او تغييري نکرده است؛ مشخصا آنکه اصلاح‌طلبان هنوز هم از او حمايت مي‌کنند، زيرا شرط انصاف نيست که او را رها کنند. از سوي ديگر منش آقاي روحاني، وجه اعتدال‌گونه دارد، علاوه بر اصلاح‌طلبان بخش‌هايي از اصولگرايان که با نگاهي منطقي به عرصه سياست مي‌نگرند، از او حمايت مي‌کنند».
سلامتي در پاسخ به اين پرسش که آيا حسن روحاني مي‌تواند در آينده سياسي ايران تأثيرگذار باشد و طيف اعتدال در وجوه مختلف ادامه يابند يا حتي تکثير شوند، اظهار کرد: «اصولگرايان در ميان خود اختلافات عميقي با يکديگر دارند، اما آنچه مشخص است، برتري‌يافتن اصولگرايان معتدل بر اصولگرايان تندرو در آينده است؛ به عبارت ديگر بخش‌هايي از اصولگرايان دريافته‌اند که بايد با منطق در عرصه سياسي قدم برداشت؛ ازاين‌رو آقاي روحاني و راه او در آينده چه در مجلس يا نهادهاي ديگر ادامه پيدا مي‌کند. البته اين مهم به معني نفي انتقادهايي نيست که به دولت‌های يازدهم و دوازدهم وارد است و قطعا در حوزه اقتصادي مشاوران کم‌تجربه و نوع مواجهه دولت با مشکلات، محل نقدهاي جدي است؛ اما مجموعا راه اعتدال ادامه مي‌يابد».

جوادي‌حصار: روحاني بعد از رياست‌جمهوري‌اش گوشه چشمي به پست‌هاي کليدي خواهد داشت
محمدصادق جوادي‌حصار، تحليلگر سياسي، باور دارد که سرمايه اجتماعي حسن روحاني منحصر به شخص او نبود. او در پاسخ به اين پرسش که اين سرمايه اجتماعي اکنون در چه وضعيتي به سر مي‌برد، به «شرق» گفت: «سرمايه اجتماعي آقاي روحاني برگرفته از دوستداران آقاي هاشمي بود و در يک مقطع خاص او توانست از سرمايه اجتماعي آقاي هاشمي استفاده کند؛ مقطعي که مرحوم هاشمي هم مظلوم واقع شد و هم از امکان حضور در انتخابات محروم شد. اصلاح‌طلبان هم از سوي ديگر به‌دليل يک ضرورت سياسي با يک نيروي اصولگراي معتدل ائتلاف کردند. اين دلايل دست‌به‌دست هم داد تا همه تصور کنند که سرمايه اجتماعي آقاي روحاني از نامزد اصلاح‌طلبي مانند آقاي عارف بالاتر است؛ درصورتي‌که چنين نبود، زيرا روحاني به‌واسطه خودش سرمايه اجتماعي خاصي جز اندک رأيي در پايگاه سنتي اصولگرايي‌اش نداشت. بعد از انتخابات سال 92 حزب اعتدال و توسعه که پايگاه اصلي آقاي روحاني محسوب مي‌شد، به سمت تحول حرکت کرد و به ساماندهي نيروهاي خود پرداخت و تا حدي توانست جذب نيرو کند. اين حزب تمايل داشت سال 96 ميدان‌دار انتخابات باشد، اما بازهم نتوانست، زيرا مردم هنوز هم به افراد حاضر در حزب اعتدال و توسعه رأي نمي‌دادند؛ بنابراين بار دیگر سرمايه اجتماعي جبهه اصلاحات باعث پيروزي آقاي روحاني شد و در يک فضاي دوقطبي ميان اصلاح‌طلبان و اصولگرايان روحاني پيروزي را از آنِ خود کرد، زيرا در سال 96 حتي اصولگرايان ميانه‌رو هم از آقاي رئيسي حمايت مي‌کردند. البته هر رئيس‌جمهوري در سال‌هايي که بر کرسي رياست تکيه زده است، طرفداراني پيدا مي‌کند که آقاي روحاني هم از اين قاعده مستثنا نيست. او در دوره اول رياست‌جمهوري‌اش وعده‌هايي داد که به بخش مهمي از آنها جامه عمل پوشاند، اما در دوره دوم نتوانست شعارهايش را عملياتي کند و به‌همين‌دليل بخشي از سرمايه اجتماعي‌اش را که مربوط به طبقه متوسط مي‌شد، از دست داد. البته بايد توجه کرد که دلايل متفاوتي مانند فشارهاي داخلي و خارجي، تحريم‌ها و به تبع آن اوضاع نامناسب اقتصادي و… هم در ناکامي روحاني در تحقق وعده‌هايش بي‌تأثير نبودند».
جوادي‌حصار درباره نوع مناسبت روحاني با سایر دستگاه‌ها هم اظهار کرد: «او هيچ‌وقت جداي از حاکميت نبوده و تمام اهداف و خواسته‌هايش هم منطبق با خوانش رسمي است. او در جايي با برخي نيروها به مشکل برمي‌خورد که تزاحم منافع دولت با جريان‌هاي ديگر ايجاد شود که در اين صورت گاه دور و گاه به خوانش رسمي نزديک مي‌شود».
او در پاسخ به اين پرسش که اکنون پايگاه و جناح سياسي روحاني چه طيفي محسوب مي‌شود، گفت: «من فکر مي‌کنم که آقاي روحاني نه اصلاح‌طلب است و نه اصولگرا و حتي آن زماني که پايگاهش اصولگرايي محسوب مي‌شد، يک نيروي مطرح اصولگرا نبود؛ زيرا هميشه قرابت فکري با مرحوم هاشمي داشته است.
او همواره چهره مستقلي داشته است و من که او را از گذشته مي‌شناسم، مي‌دانم که رگه‌هاي روشنفکري هم دارد زيرا از گذشته از آرای دکتر شريعتي حمايت مي‌کرد و سعي مي‌کرد خود را يک چهره علمي و آکادميک معرفي کند. آقاي روحاني بعد از دوران رياست‌جمهوري‌اش هم گوشه چشمي به پست‌هاي کليدي خواهد داشت و سعي مي‌کند به‌عنوان يک چهره معتدل در نهادهايي که فعاليت خواهد کرد، اثرگذار باشد».

صادق زيباکلام: آينده سياسي روحاني نه مثل احمدي‌نژاد مي‌شود، نه مثل خاتمي
صادق زيباکلام، استاد علوم سياسي دانشگاه تهران هم درباره سرمايه اجتماعي فعلي روحاني به «شرق» گفت: «پاسخ شما را با ذکر حال خودم عرض مي‌کنم. من کسي بودم که از اواخر سال 95 تا انتخابات رياست‌جمهوري سال96 در برابر همه آنهايي که مسئله تحريم انتخابات را مطرح مي‌کردند، مي‌گفتم که هيچ راهي جز صندوق انتخابات و رأي‌گيري براي بهبود اوضاع وجود ندارد. يا ياد دارم که به بسياري از شهرها سفر می‌کردم و با مردم و نخبگان سياسي سخن مي‌گفتم که رأي‌دادن به آقاي روحاني از جهات مختلف مناسب است و براي اين سخنم دليل مي‌آوردم. من از آقاي روحاني مي‌‌پرسم که چه جوابي بايد به تمام آنهايي که به دليل سخنان من به او رأي دادند، بدهند؟ اکنون من بايد چه بگويم؟ من و امثال من توانستيم بخش قابل‌توجهي از آرای خاکستري را که تا لحظات پاياني انتخابات قصد رأي‌دادن نداشتند، پاي صندوق‌ها بياوريم. من که در خيابان راه مي‌روم، مردم مي‌گويند که آقاي زيباکلام شما ما را فريب دادي و من هيچ پاسخي ندارم که بدهم. در حقيقت بزرگ‌ترين لطمه‌اي که از سال96 تا کنون وارد شد، آسيب به اعتماد عمومي به مشارکت در انتخابات بود و از همين نقطه سرمايه اجتماعي آقاي روحاني کاهش يافت. اين مهم تا جايي است که چندي پيش آقاي خاتمي به واقعيتی تلخ اشاره کرد و گفت تَکرار مي‌کنم‌هاي من هم ديگر اثر ندارد. البته هنوز هم باور دارم که تنها راه اصلاح‌ از صندوق‌هاي رأي مي‌گذرد و در مناظره‌هايي که با نيروهاي اپوزیسیون مي‌کنم، مي‌گويم شما که مي‌گوييد صندوق رأي هيچ برون‌داد مثبتي ندارد، بگوييد که مردم چه بايد بکنند؟ اگر بگويند که بايد نظام سياسي تغيير کند، آنجاست که مي‌گويم در اين صورت ترديد نکنيد که با تغيير نظام، کشور ايران حداقل به 50 سال قبل بازمي‌گردد».
زيباکلام در پاسخ به اين پرسش که آيا روحاني در دولت دوم خود تغيير کرد يا خير، اظهار کرد: «آقاي روحاني به‌جاي آنکه سعي کند خواست طيف وسيع رأي‌دهندگان را تأمين کند، تلاش کرد که مبادا رقيب از او مکدر شود. من از آقاي روحاني هيچ تصور غيرواقعي‌ای ندارم؛ نه او را گاندي مي‌بينيم، نه ماندلا، نه مهندس بازرگان و نه دکتر مصدق و اين را هم مي‌دانم که حوزه اختياراتش از حيث قانوني و سياسي چيست اما واقعيت اين است که او با همين اختيارات هم براي مطالبات مردم اقدام ويژه‌اي انجام نداد. او دغدغه‌هايي مانند رفع حصر، آزادي مطبوعات و گشايش‌هاي سياسي را به‌عنوان شعارهاي خود مطرح کرد اما اين شعارها محقق نشد؛ يا از مقطعي به بعد به مردم نشان نداد که مخالف رويکردهاي تند در حوزه سياست خارجي است. او مي‌توانست حداقل به مردم نشان دهد که خواستار اصلاح‌ مشکلات است و ما مردم مي‌گفتيم که ايراد ندارد، از دستش کاري برنمي‌آيد؛ اما اکنون جوان‌ها مي‌پرسند که آيا اصلا آقاي روحاني به تحقق شعارهايي که داد، باور داشت يا خير؟».
اين استاد دانشگاه درباره پايگاه حزبي روحاني هم گفت: «تصور مي‌کنم آقاي روحاني ديگر نه پايگاه چنداني در ميان اصلاح‌طلبان دارد و نه در ميان اصولگرايان و او بعد از دوران رياست‌جمهوري‌اش نه مثل احمدي‌نژاد مي‌شود و نه مثل خاتمي؛ زيرا به جرئت مي‌گويم که با تمام نقدهاي مهمي که به احمدي‌نژاد داريم اما اگر او همين امروز نامزد رياست‌جمهوري شود، حداقل بين 10 تا 15 ميليون رأي مي‌آورد و آقاي خاتمي هم هنوز در ميان دانشجويان و روشنفکران از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است».

عبدالله ناصري: روحاني   مي‌خواست شبيه هاشمي باشد اما نشد
عبدالله ناصري، فعال سياسي اصلاح‌طلب هم درباره سرمايه اجتماعي باقي‌مانده حسن روحاني اظهار کرد: «سرمايه اجتماعي آقاي روحاني به‌شدت کاهش يافته است و اين امر پنهاني نيست و مي‌توان به‌روشني در سطح جامعه آن را مشاهده کرد. علت اين مهم هم پشت‌کردن رئيس‌جمهور به وعده‌هايي بود که در سال 96 داد. دولت دوم روحاني به‌مراتب از دولت اولش ضعيف‌تر است و همه علل اين ضعف باعث شد که طبقه متوسط و کنشگران اجتماعي و سياسي که سبد رأي او را تشکيل مي‌دادند، نااميد شوند». او همچنين درباره تغيير رويکرد روحاني گفت: «اتفاقا من باور دارم که آقاي روحاني حتي نتوانست به کانون‌هاي اصلي قدرت نزديک شود. يعني دست‌کم وقتي سرمايه‌ اجتماعي‌اش از دست رفت، نتوانست تعاملي سازنده با حاکميت برقرار کند تا از اين طريق بتواند بخشي از مشکلات را حل کند». ناصري در پايان در پاسخ به اين پرسش که آيا حسن روحاني مي‌تواند در آينده سياسي ايران اثربخش باشد يا نه، تصريح کرد: «آقاي روحاني مي‌خواست شبيه به آقاي هاشمي‌رفسنجاني باشد و با ميانه‌روي در موقعيت‌هاي خاص تأثيرگذار باشد اما در عمل دچار يک بي‌عملي شد و هويت سياسي خود را مخدوش کرد؛ بنابراين سخت است که بتواند بازهم در عرصه سياسي تأثير خاصي بگذارد».

شرق

*****

روحانی:راه مذاکره را رها نمی کنیم/ ترامپ غیرقابل اطمینان است