سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین امضا شد
سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین امضا شد. این سند در جریان دیدار وانگ یی، وزیر امور خارجه چین و محمد جواد ظریف، همتای ایرانی‌اش در تهران به امضا رسید.
وزیر خارجه چین که به دعوت همتای ایرانی به تهران سفر کرده است، صبح امروز ابتدا با حسن روحانی، رئیس جمهوری و علی لاریجانی مشاور آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران دیدار کرد.
با وجود آن که وزارت امور خارجه ایران مسئول رسمی هماهنگی درباره این سند معرفی شده اما گفته شد که علی لاریجانی، مشاور آیت‌الله خامنه‌ای و رئیس پیشین مجلس نقش اصلی را در مذاکرات مربوط به این سند ایفا کرده است.
به گزارش خبرگزاری دولتی ایران (ایرنا) در دیدار وزیر امور خارجه چین با آقای لاریجانی دو طرف “بر بسط همه جانبه روابط مبتنی بر مشارکت جامع راهبردی تاکید کردند.”
انتشار خبر تهیه سند همکاری بلند مدت بین ایران و چین اوایل تابستان خبرساز شد و انتقادهای زیادی را به دنبال داشت.
منتقدان این سند را با قراردادهایی مانند “ترکمانچای” مقایسه و از دادن امتیازات بیش از حد به چین در وضعیتی که ایران با تحریم‌های آمریکا روبرو است، ابراز نگرانی کردند.
اوایل تیرماه محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری پیشین ایران، درباره قرارداد ۲۵ ساله “پنهان” و “دور از چشم ملت ایران” با یک کشور خارجی هشدار داد و گفت که “ملت ایران آن را به رسمیت نخواهد شناخت.”
اما وزارت امور خارجه سند همکاری ایران و چین را “افتخارآمیز و به نفع روابط راهبردی دو کشور ” توصیف کرد.
از آن زمان مقام‌های حکومتی همواره از این سند که ابهامات زیادی درباره آن مطرح شده دفاع کردهاند.
مفاد سند چیست؟
دولت ایران و چین درباره جزئیات این سند سخن نگفته‌اند.
پیشتر علی آقامحمدی، رئیس گروه اقتصادی دفتر آیت‌الله خامنه‌ای در گفت‌وگویی با تلویزیون دولتی ایران دامنه همکاری‌ها گفته بود این همکاری ۲۵ ساله “در همه حوزه‌های برنامه‌ریزی اقتصادی از جمله نفت و گاز، صنایع الکترونیک، حوزه‌های دانش بنیان و غیره است.”
ترولیوم اکونومیست که رسانه‌‌ای تحلیلی در حوزه انرژی است ۱۲ شهریور پارسال نوشت قرار است چین ۲۸۰ میلیارد دلار در صنایع نفت و گاز و ۱۲۰ میلیارد دلار در صنعت حمل و نقل ایران سرمایه‌گذاری کند. به نوشته این نشریه، این سرمایه‌گذاری همراه با تخفیف در خرید نفت بود، در اجرای طرح‌های توسعه به چین اولویت می‌داد و امکان حضور پنج هزار نیروی امنیتی چین در خاک ایران را فراهم می‌کرد.
بر اساس این گزارش که با تکذیب محمد جواد ظریف همراه شد، چین در خرید نفت، گاز و محصولات پتروشیمی از تخفیفی تا ۳۲ درصد برخوردار می‌شود و دو سال حق دیرکرد در پرداخت را خواهد داشت.
بیشتر بخوانید:
- سفر وزیر خارجه چین به ایران؛ سند همکاری ۲۵ ساله ‘ امضا می‌شود’
- از توافق ۲۵ ساله ایران و چین چه درز کرده؟
- سند همکاری ایران و چین؛ ‘شر در جزئیات نهفته است’
- سند همکاری ایران و چین؛ ‘حکمت‌آمیز’ یا ‘قرارداد ترکمن‌چای’
- آیا قرارداد همکاری ۲۵ ساله ایران و چین تحقق خواهد یافت؟
*******
دولت حامی و منتقدان عصبانی؛ از توافق ۲۵ ساله ایران و چین چه درز کرده؟
جنجال‌ها درباره توافق ۲۵ ساله ایران و چین همچنان ادامه دارد. دولت تاکید کرده که موضوعی مخفی در جریان نیست اما بعضی نمایندگان مجلس همچنان نگران ابعاد به گفته آنها “پنهان” قرارداد هستند. در این میان یک خبرگزاری داخلی هم متنی را منتشر کرده که گفته ویرایش نهایی برنامه ۲۵ ساله ایران و چین است.
رئیس دفتر حسن روحانی منتقدان داخلی را متهم کرده که از رسانه‌های خارجی “خط می‌گیرند.”
محمود واعظی با اشاره به موارد انتقادی مطرح شده درباره این قرارداد گفته “یک خطی را اول رسانه‌های خارجی به عنوان اینکه تخریب روابط ایران و چین را شروع کردند و متاسفانه در داخل کشور هم برخی از افرادی که دنبال فرصت می‌گردند تا نام خود را مطرح کنند.”
رئیس دفتر رئیس‌جمهوری ایران گفته است که سند امضا شده میان ایران و چین که به نام “قرارداد ۲۵ ساله” از آن یاد می‌شود، برای حکومت ایران تعهدآور نیست و به گفته او هر چیزی که لازم باشد در مجلس به تصویب خواهد رسید.
- سند همکاری ایران و چین؛ ‘حکمت‌آمیز’ یا ‘قرارداد ترکمن‌چای’
- هشدار احمدی‌نژاد درباره ‘قرارداد ۲۵ ساله مخفیانه’ ایران با یک کشور خارجی
- مشاور آیت‌الله خامنه‌ای از سند همکاری با چین حمایت کرد
او اضافه کرد: “یک روز می‌گویند دولت می‌خواهد کیش را بدهد و یک بار هم می‌گویند قشم را می‌خواهد بدهد… این خطی است که از خارج دارد هدایت می‌شود.”
شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی هم که مدیریت جزایری مانند کیش و قشم را به عهده دارد، “واگذاری بخش‌هایی از سواحل جنوبی کشور و جزیره کیش به چینی‌ها” را شایعه خوانده و گفته این اخبار “هیچ منبع و منشا مستندی ندارد و این “کذبیات به صفحاتی متعلق به افراد وابسته به بیگانگان” تعلق دارد.
‘آشی که ظریف و دولت می‌پزند’
امروز، چهارشنبه ۱۸ تیرماه، محمدرضا صباغیان عضو هیات رئیسه مجلس ایران بی‌توجه به توضیحات دولت، تاکید کرده که نمایندگان باید نظارت بیشتری بر مذاکرات دولت ایران و چین داشته باشند. او با انتقاد از دولت اضافه کرد: “نباید اجازه داد آشی را که آقای ظریف و دولت می‌پزند، ما در ۲۰ دقیقه همچون برجام سربکشیم.”
شماری دیگر از نمایندگان مجلس هم با این انتقاد هم‌صدا شدند.
اما امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی که امروز ریاست مجلس را به عهده داشت در دفاع از دولت گفت که نمایندگان در کمیسیون‌های اقتصادی و امنیت در جریان این قرارداد قرار گرفته‌اند و موضوع سرمایه‌گذاری مشترک “هنوز به جمع‌بندی و پیش‌نویس قرارداد نرسیده است که در اختیار رسانه‌ها قرار بگیرد.”
- تحریم ایران؛ چین هم از پارس جنوبی رفت
- واکنش وزارت خارجه ایران به انتقاد احمدی نژاد: قرارداد ایران و چین ‘راهبردی’ است
در چند روز گذشته انتقادهای تندی از این توافق مطرح شده و حتی عده‌ای آن را با قراداد ترکمانچای مقایسه کردهاند که به خاطر دادن امتیازهای زیاد به کشور خارجی، در تاریخ ایران به عنوان قرارداد “ننگین” از آن یاد می‌شود.
محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور سابق ایران اولین انتقاد تند را علیه سند همکاری ۲۵ ساله ایران چین مطرح کرد و آن را قراردادی “پنهانی” خواند. رضا پهلوی، ولیعهد سابق ایران هم آن را “تاراج منابع کشور” لقب داد و گفت: “این قرارداد که از سوی دولت جمهوری اسلامی و با تأیید و پشتیبانی مستقیم دستگاه رهبری آن تنظیم شده، خیانتی انکارناپذیر به منافع ملی ایران است.”
آقای ظریف گفته در برنامه همکاری ایران و چین “هیچ موضوع مخفی وجود ندارد”. ولی با وجود همه این انتقادهای تند، دولت ایران هنوز به طور رسمی جزئیات این برنامه را منتشر نکرده است.
چرا متن سند به طور رسمی منتشر نشده است؟
خبرآنلاین به نقل از یک کارشناس وزارت خارجه ایران نوشته است که هیچ مورد محرمانه‌ای وجود ندارد و “طبیعی است” که محتوای توافق ۲۵ ساله پیش از امضای نهایی منتشر نشود.
به گفته این کارشناس سند دو طرف دارد و هر کدام ملاحظات خود را برای این قرارداد دارند و انتشار آن در مراحل کنونی به گفته این کارشناس وزارت خارجه “قطعا زیانبار” است و می‌تواند “مورد سوءاستفاده دشمنان” قرار بگیرد و رقبا “کارشکنی” کنند.
محتوای سند همکاری چیست؟
پاسخ این سوال نزد وزارت خارجه و احتمالا مقام‌های بالاتر ایران از جمله آیت‌الله علی خامنه‌ای است که با کلیات این تفاهم موافقت کردهاند.
در حال حاضر چهار روایت عمده از این سند همکاری وجود دارد.
- یک:متن انگلیسی که دولت ایران ژانویه ۲۰۱۶ از تفاهم منتشر کرد. در این متن کلیات همکاری از حوزه نفت، حمل و نقل، شیلات، کشاورزی گرفته تا همکاری نظامی در ۲۰ بند نوشته شده است
- دو: روایت نشریه اقتصادی پترولیوم اکونومیست در اوت ۲۰۱۹ که جزئیات بیشتری را با عدد و رقم قرارداد ارائه می‌داد
- سه: روایت منتقدان قرارداد که آن را واگذاری منابع طبیعی ایران می‌دانند؛ از واگذاری جزایر جنوبی ایران گرفته تا حق ماهیگیری نامحدود و بهره‌برداری از نفت و گاز و سایر منابع
- چهار: متنی که به تازگی در چند رسانه منتشر شده و گفته شده ژانویه ۲۰۱۶ تنظیم شده اما کلیات تفاهم را مفصل‌تر از متن انگلیسی دولت شرح می‌دهد؛ این متن که در آن عدد و رقم وجود ندارد، نشان دهنده وسعت دربرگیری قرارداد از تفاهم اقتصادی، زیرساخت‌های حمل و نقل، نفت و انرژی، شیلات، کشاورزی تا بانکداری و تفاهم امنیتی نظامی است
متن تازه منتشر شده چه می‌گوید؟
خبرگزاری انصاف‌نیوز و چند رسانه دیگر متنی را منتشر کرده و می‌گویند پیش‌نویس “برنامه همکاری‌های جامع جمهوری خلق چین و جمهوری اسلامی ایران” در سال ۲۰۱۶ است. این متن تقریبا با متن انگلیسی که سایت دولت چهار سال پیش منتشر کرد، هماهنگی دارد اما مفصل‌تر از آن است:
- مشارکت در ایجاد و تجهیز مخازن ذخیره نفت، گاز و محصولات پتروشیمی دو طرف: عرضه پایدار نفت خام به چین، مشارکت در ساخت و تجهیز مخازن ذخیره‌سازی نفت و افزایش صادرات پتروشیمی به چین
- تشویق مشارکت شرکت‌های چینی در سرمایه‌گذاری وتامین مالی طرح‌های برق، انرژی، آب و فاضلاب
- تکمیل راه‌آهن شرق غرب ایران، و ایجاد راه‌آهن زیارتی پاکستان، ایران، عراق و سوریه و همین‌طور راه‌آهن شمال به جنوب
- توسعه و ساخت فرودگاه‌ها، خرید محصولات هوایی تولید مشترک ایران و چین
- توسعه سواحل مکران؛ توسعه بندر جاسک، تاسیس شهر صنعتی و ساخت پالایشگاه و صنایع پتروشیمی
- ساخت شهر هوشمند در مکران و تیس
- تشویق شرکت‌های چینی به سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد ایران از جمله قشم، اروند و ماکو
- توسعه بلندمدت جزایر منتخب با هدف گردشگری
- سرمایه‌گذاری بلندمدت چین در صنعت پالایشگاهی در بندر جاسک و ساخت بندر جاسک
- سرمایه‌گذاری بلند مدت در شهرک پتروشیمی چابهار
- ایجاد منطقه مشترکت فرامرزی در کشور ثالث
- طراحی شهرک صنعتی تولید خودرو
- تشویق سرمایه‌گذاری در بهره‌برداری از معادن مس، سنگ آهن، فولاد و صنایع آلیاژی
- توسعه مجتمع‌های کشتی‌سازی و لوام خانگی
- سرمایه‌گذاری در خط متروی ۱۰ کلان‌شهر ایران
- مرمت و احیای بافت‌های تاریخی
- همکاری در زمینه فناوری و ارتباطات راه دور، توسعه نسل پنجم ارتباطات از راه دور، پروژه مشترک توسعه و تقویت زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی، موتور جست‌وجوگر، پست الکترونیک و پیام‌رسان‌های اجتماعی
- همکاری نظامی امنیتی دوجانبه؛ تبادل تجربیات نظامی و رزمایش مشترک
- همکاری سیاسی در مجامع، سازمان‌ها و نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی
- تشویق به سرمایه‌گذاری در کشاورزی، شیلات و آبخیزداری
- سرمایه‌گذاری در حوزه آموزش و تبادل دانشجو
- سرمایه‌گذاری و توسعه بخش بهداشت و درمان
پترولیوم اکونومیست چه می‌گفت؟
انتقادهای اصلی و ابهام‌ها با مطلب نشریه پترولیوم اکونومیست چاپ لندن در شهریور پارسال شروع شد که رسانه‌‌ای تحلیلی در حوزه انرژی است. این نشریه به نقل از منابع آگاه در ایران نوشت قرار است چین ۲۸۰ میلیارد دلار در صنایع نفت و گاز و ۱۲۰ میلیارد دلار در صنعت حمل و نقل ایران سرمایه‌گذاری کند.
به نوشته این نشریه، این سرمایه‌گذاری همراه با تخفیف در خرید نفت است، در اجرای طرح‌های توسعه به چین اولویت می‌دهد و امکان حضور پنج هزار نیروی امنیتی چین در خاک ایران را فراهم می‌کند.
بر اساس این گزارش که با تکذیب محمد جواد ظریف همراه شد، چین در خرید نفت، گاز و محصولات پتروشیمی از تخفیفی تا ۳۲ درصد برخوردار می‌شود و دو سال حق دیرکرد در پرداخت را خواهد داشت.
در قبال این امتیازها، دولت ایران امیدوار است رابطه‌اش را با متحد سیاسی خود که از طرف‌های امضای توافق هسته‌ای محسوب می‌شود حفظ و تقویت کند، به توسعه میادین نفت و گاز خود سرعت بخشد و در نهایت در دوران تحریم، صادرات نفت را افزایش دهد.
بی بی سی
