استراتژي جديد رقبا و رفقاي ديروز
سخنراني يكشنبه روحاني همچنان با واكنش هايي از سوي فعالان سياسي جريان هاي مختلف روبه رو است

«با دم شير بازي نكن، پشيمان كننده است. شما فكر مي كنيد ايران اينقدر ضعيف است كه اجازه دهد شما به خواسته و به اهداف تان برسيد؟» بخشي از سخنراني بلند بالاي حسن روحاني در همايش روساي نمايندگي هاي جمهوري اسلامي ايران بود كه مستقيما دونالد ترامپ، رييس جمهوري امريكا را خطاب قرار داد و براي امريكا خط و نشان كشيد و گفت كه امريكايي ها در چند نوبت كه به جنگ ملت ايران آمدند هر بار شكست خوردند. اين تهديد البته خيلي زود از سوي ترامپ با پاسخ روبه رو شد. سياست ورزان داخلي پس از سخنراني روز يكشنبه روحاني اما دو دسته بودند. عده اي ذوق زده و برخي شگفت زده. در ميان گروه اول از چپ و راست سياسي جاي مي گرفتند. اصولگرايان و اصلاح طلباني كه از موضع روحاني تشكر و بعضا آن را تكميل كردند. كساني كه احتمالا با اتكا به همان جمله روحاني كه گفت «با دم شير بازي نكنيد چرا كه پشيماني ابدي براي شما به همراه خواهد داشت و اين از توان شما ساخته نيست.» معتقدند حالا كه برجام به واسطه خروج امريكا از آن تغيير ماهيت داده است و ايران هر روز با تهديدي جديد از سوي امريكا مواجه است نه تنها مذاكره مستقيم با اين كشور معنا و مفهومي ندارد بلكه استراتژي اين روزهاي دولت بايد هماني باشد كه هست: زبان تهديد در مقابل تهديد.
گروه دوم اما گويي با عقبه اي كه از روحاني سراغ داشتند احتمالا انتظار نداشتند كه روحاني زبان به تهديد بگشايد. آنها احتمالا تصور مي كردند كه تهديد بستن تنگه هرمز آخرين رويارويي تريبوني روحاني-ترامپ است و احتمالا پيش بيني نمي كردند كه روحاني در مدت كوتاهي پس از اين تهديد بگويد «وقتي ما مي گوييم هنگامي كه نفت ايران صادر نشود، هيچ كس نمي تواند نفت صادر كند به دنبال بستن تنگه هرمز هستيم در صورتي كه راه هاي فراواني وجود دارد و بستن تنگه هرمز روش ساده آن است، اما بسياري تنگه هاي ديگر را براي اين كار در اختيار داريم.» اين گروه كه با توجه به عقبه روحاني و گفتمان صلح طلبانه و اتكا بر روش هاي ديپلماتيك و البته تجربه برجام انتظار نداشتند كه مواضعي اينگونه از روحاني بشنوند: آنها كه اغلب دلواپسان برجام هستند گرچه روحاني را به خاطر مواضعش تشويق مي كنند اما همچنان در خلال اين تشويق و شگفت زدگي يادآوري مي كنند كه مذاكره با ٦ قدرت جهاني از جمله امريكا اشتباه تاريخي دولت دوازدهم بوده است. از سويي عده اي ديگر كه اغلب در ميان حاميان روحاني هستند نيز از دوگانگي استراتژي روحاني شگفت زده شده اند، مواضع او را نوعي گردش به راست مي دانند يا دست كم در تحليل بر اين دوگانگي تاكيد دارند.

صلح تريبون هاي داخلي 
شايد از دست رفتن برجام و تغيير شرايط روابط خارجي ايران بحران آفرين بوده اما دست كم اين بحران باعث شد كه صلح تريبون هاي داخلي شكل بگيرد. درست از زماني كه روحاني در زبان و لحن سياست خارجي تجديدنظر كرد آرام آرام زبان و لحن حاميان گروهي از اصولگرايان رقيب و مخالف او هم نسبت به ٥ سال و اندي گذشته تغيير كرد: تغييراتي كه پس از آخرين سخنراني روحاني مشهودتر شد.
رييس قوه قضاييه در جلسه مسوولان عالي قضايي تمام قد از سخنان رييس دولت دوازدهم حمايت كرد. او سخنان رييس جمهوري را قدرتمندانه و عزتمندانه توصيف كرد و گفت سخن رييس جمهوري سخن همه مردم و مجموعه نظام جمهوري اسلامي است و مردم و مسوولان، متحد و منسجم همانند كوه در برابر تهديدها ايستاده اند و از عزت خود دفاع خواهند كرد. امريكا نيز بداند كه هر حركت نامعقولش در قبال ايران، پاسخي را در پي خواهد داشت كه در تاريخ ماندگار شود. محسن رضايي، دبير مجمع تشخيص مصلحت نظام نيز كه سال ٩٥ حتي دست به قلم شد و براي روحاني نامه نوشت تا به او يادآوري كند «دوگانه جنگ و ضد جنگِ جنابعالي، اگر شكل ديگري از همان قصه سرهنگ و حقوقدان باشد، بايد گفت كه اين بار، نه تنها كارساز نخواهد بود، بلكه زيان فراواني هم در پي خواهد داشت.» او ترجيح داد كه در صفحه توييتر خود ضمن يادآوري اينكه راه مهار ترامپ برخورد «انقلابي و قاطعانه» است مواضع اخير روحاني را قابل تقدير توصيف كند. او در توييت ديگري نوشت: «آقاي ترامپ به آقاي روحاني گفته است مراقب باش. شما كه بيش از ٥٠٠ هزار نيرو زير تيغ ايران داريد و اينگونه ديوانه وار تهديد مي كنيد، بايد مراقب باشيد.»
غلامعلي حدادعادل هم روز گذشته توييت محسن رضايي با مضمون حمايت از مواضع دولت در قبال امريكا را بازنشر داد. البته برخي اصولگرايان نيز كه هميشه و از هر تريبوني براي حمله به سياست خارجي دولت روحاني حمله مي كردند راه ديگري پيش گرفتند. عليرضا زاكاني، دبيركل جمعيت رهپويان انقلاب اسلامي در توييتر خود اين بار بهتر ديد كه به جاي انتقاد از روحاني همپاي او به ترامپ حمله كند. او در واكنش به توييت اخير ترامپ نوشت: احمقي هم حدي دارد، امريكا و هم پيمانانش در سوريه و عراق مقابل اراده مقاومت غلطي نكردند حالا مردك كانون آن را تهديد مي كند.

استقبال بدون پرچم صلح
مهدي كوچك زاده، نماينده پيشين تهران همچنان ترجيح مي دهد كه از اصولگرايان مخالف روحاني باشد حتي حالا كه در مواضع مربوط به سياست خارجي اشتراك نظر وجود دارد. كوچك زاده با انتشار عكسي از حضور روحاني در همايش روساي نمايندگي هاي جمهوري اسلامي ايران، سخنراني روحاني را «خطابه ديپلماتيك» توصيف كرد. سه جمله از سخنراني روحاني را انتخاب كرده اما آنچه در پست اينستاگرامي كوچك زاده بيش از همه به چشم مي خورد مصرعي دستكاري شده از شهريار بود: «آمدي؟ جانش به قربانت ولي حالا چرا؟!» كه با هشتگ سازش هزينه دارد و كدخدا منتشر كرد. در واقع كوچك زاده با اين مصرع كوتاه نشان داد كه موافق مواضع روحاني در قبال امريكا است اما همچنان بر مواضع قبلي خود پايبند و معتقد است كه مسيري كه روحاني و وزارت خارجه دولت او در ٤ سال اول دولت طي كرده اند هزينه بردار و نادرست بوده است. او همچون باقي اصولگرايان پرچم صلح بالا نبرد اما از صحبت هاي روحاني استقبال كرد.

گردش به راست، دوگانگي استراتژي يا ايستادگي 
«سياست رييس جمهور در مقابله با امريكا بسيار درست است.» اظهارنظر يكي از اعضاي كميسيون امنيت ملي مجلس است كه در توصيف سخنراني روز يكشنبه روحاني به ايسنا گفته است. محمدجواد جمالي، عضو فراكسيون مستقلين مجلس در قامت دفاع از عملكرد رييس جمهوري در مقابل امريكا برآمده و معتقد است كه ما در دوران برجام نرمش داشته و مذاكره و تعامل كرديم حتي از برخي از حقوق خود گذشته و به تعهدات مان پايبند بوديم و خويشتنداري هم كرديم اما اكنون با رييس جمهوري همچون ترامپ روبه رو هستيم كه اگر كوتاه بياييم او بيشتر جلو مي آيد و نتيجه گرفته است كه سياستي كه دولت در قبال امريكا دارد سياست درستي است. جليل رحيمي جهان آبادي، رييس كميته بين الملل كميسيون قضايي و حقوقي مجلس و عضو فراكسيون اميد نيز با جمالي همنظر است. او به ايسنا گفته ما در حال حاضر در مقابل فشار امريكايي ها قرار داريم و مواضع اخير رييس جمهور پاسخي قدرتمندانه به تهديدات امريكايي ها است. با اين حال همه حاميان دولت يا اصلاح طلبان با اين اظهارات موافق نيستند. برخي با صادق زيباكلام همنظر هستند كه روحاني سياستي دوگانه در پيش گرفته و چرخش به راست داشته است. او معتقد بود كه تهديدهاي روحاني احتمالا در راستاي استراتژي كلي روحاني در راستاي آينده سياسي است. اين گروه معتقدند كه روحاني با اين اظهارات تلاش مي كند در حوزه سياست خارجي بيش از پيش به رئوس حاكميت نزديك شود و در سال هاي پاياني دوره دوم زمان عبور از شعارهاي انتخاباتي در حوزه سياست خارجي و نزديك شدن به جرياني است كه چندان به تعامل با غرب روي خوش نشان نمي دهد و شرق را براي ارتباط ارجح مي داند. اينگونه تحليل ها ممكن است تغيير استراتژيك حمايت از روحاني را هم دستخوش تغييرات كند.

توجه رسانه هاي اصولگرا به سخنان روحاني 
اغلب روزنامه هاي اصولگرا نيز جايي در صفحه يك خود براي سخنان روز يكشنبه روحاني اختصاص دادند. روزنامه جوان، از همان دست روزنامه هاي منتقد روحاني است كه در سرمقاله روز يكشنبه در مورد مواضع اخير رييس جمهوري نوشت. عبدالله گنجي، مدير مسوول جوان و نگارنده سرمقاله اين سوال را مطرح كرده كه سخنان روحاني در جمع سفرا را بنگريد. چه چيزي او را در هيبت يك انقلابي ظاهر كرد؟ و پاسخ داده كه «اين هيات حاكمه امريكاست كه چنين خدمتي را به ما مي كند، البته جمهوريخواهان هميشه با حماقت حركت كرده اند و ما از حماقت آنان بهره جسته ايم.»
روزنامه صبح نو، رسانه نزديك به قاليباف نيز در سرمقاله به همين موضوع پرداخته است. در اين سرمقاله كه با عنوان اتحاد تاكتيكي يا راهبردي منتشر شده رييس جمهور را به روحاني اول و دوم تقسيم كرده است و روحاني بعد از خروج امريكا از برجام را شبيه به روحاني قبل از رياست جمهوري و روحاني شوراي عالي امنيت ملي دانسته و چند فرضيه را براي اين تغيير مطرح كرده است. نگارنده معتقد است كه يا روحاني همراهي مقطعي و تاكتيكي با حاكميت دارد يا با تحليلي خوشبينانه رفتار سياسي ترامپ او را از معامله با امريكا نااميد كرده است. البته در بخش بعدي نويسنده سرمقاله تحليل كرده است كه با تعديل اين دو به فرضيه سومي مي رسيم كه بر اساس آن روحاني در تفكر و انديشه تغييري نكرده اما در زبان و بيان به سمت همكاري و تعامل با نظام پيش مي رود. اگر روزي قرار به مذاكره اي جديد و تازه باشد هم خود را از حاكميت جدا نمي كند و به سمت ساختن دو قطبي با نظام پيش نمي رود.

رييس قوه قضاييه سخنان رييس جمهوري را قدرتمندانه و عزتمندانه توصيف كرد و گفت سخن رييس جمهوري سخن همه مردم و مجموعه نظام جمهوري اسلامي است .
عليرضا زاكاني، دبيركل جمعيت رهپويان انقلاب اسلامي در توييتر خود بهتر ديد كه به جاي انتقاد از روحاني به ترامپ حمله كند. او نوشت: احمقي هم حدي دارد، امريكا و هم پيمانانش در سوريه و عراق مقابل اراده مقاومت غلطي نكردند حالا مردك كانون آن را تهديد مي كند.
مهدي كوچك زاده سخنراني روحاني را «خطابه ديپلماتيك» توصيف كرد و نوشت: «آمدي؟ جانش به قربانت ولي حالا چرا؟!»
عبدالله گنجي، مدير مسوول جوان با طرح اين پرسش كه چه چيزي او را در هيبت يك انقلابي ظاهر كرد؟ نوشت:«اين هيات حاكمه امريكاست كه چنين خدمتي به ما مي كند.»

نويسنده: مرجان زهراني

 روزنامه اعتماد، شماره 4142 

***

معناي سياسي درگيري لفظي دو رييس جمهور

نويسنده: زهير موسوي

مشاجره لفظي روساي جمهور ايران و امريكا وارد ابعاد تازه اي شده است. روحاني در همايش روساي نمايندگي هاي جمهوري اسلامي ايران در خارج از كشور به ترامپ گفت با دم شير بازي نكنيد. هنوز ٢٤ ساعت از اظهارات روحاني نگذشته بود كه دونالد ترامپ، رييس جمهور امريكا با انتشار توييتي در صفحه شخصي خود نوشت: «خطاب به رييس جمهور روحاني: هرگز و هيچ وقت دوباره امريكا را تهديد نكن وگرنه از پيامدهايي رنج خواهيد برد كه نظيرش را كمتر كسي در تاريخ تجربه كرده است. ما ديگر كشوري نيستيم كه سخنان شما از خشونت و مرگ را تحمل كند. مراقب باش!» سياست هاي خصمانه امريكا در برابر مردم ايران پس از روي كار آمدن ترامپ وارد مرحله جديدي شده است. مستاجران جديد كاخ سفيد اين روز ها بدون هيچگونه ابايي و همچنين خشمگين تر از گذشته عليه ايران اظهارنظر يا توييت مي كنند. اين خشم در توييت ترامپ كه با استفاده از حروف بزرگ منتشر شده واضح است. در كنار ترامپ، يك شنبه شب مايك پمپئو، وزير امور خارجه ايالات متحده در تجمع برخي ايرانيان مقيم امريكا كه در كاليفرنيا برگزار شد بار ديگر بر مواضع خصمانه دولت امريكا عليه ايران تاكيد كرد و گفت: «ما فشار حداكثري اقتصادي بر ايران وارد مي كنيم و نيز قصد داريم تا قدرت جابه جايي پول ايران را بسيار محدود كنيم. هدف ما اين است كه كشورهايي را كه نفت ايران را وارد مي كنند، قانع كنيم تا اين ميزان را به صفر برسانند. مقامات ارشد ايراني بايد با تبعات اقدامات خود روبه رو شوند. از همه كشورهايي كه در خاورميانه و اروپا از اين وضع ناراضي هستند مي خواهيم تا به ما بپيوندند. از نظر مقامات ايران ما شيطان بزرگ هستيم. ما نمي خواهيم چنين پيامي به مردم ايران داده شود. » اظهارات خصمانه دولت امريكا عليه مردم و دولت ايران سبب شده است تا بخشي از اپوزسيون خارج نشين نيز از آنها فاصله گرفته و نسبت به اظهاراتي از اين دست انتقاد كنند. امريكا در ماه هاي اخير تلاش داشته با افزايش فشار اقتصادي دولت را با چالش هاي جدي مواجه كند. تلاشي كه در سخنان مسوولان نيز به آن اشاره شده و بارها از زبان مسوولان شنيده ايم كه شرايط سختي در ماه هاي آتي تجربه خواهيم كرد. اتفاقات و اظهارنظر هاي اخير موجب شده تا عده اي متصور شوند كه تحركات دولت ايران و امريكا ممكن است مقدمات آغاز يك جنگ نظامي باشد. سرلشكر باقري، رييس ستادكل نيروهاي مسلح طي سخناني در جلسه شوراي هماهنگي اجراي سند راهبردي خدمت رساني به رزمندگان در بخشي از سخنان خود با اشاره به دشمني هاي امريكا عليه انقلاب اسلامي گفت: « اطلاعات متقن داريم كه در يك سال و نيم اخير، دولت جديد امريكا تلاش داشت تا ارتش اين كشور را وادار به تهاجم نظامي كند اما فرماندهان ارتش جلوي آن را گرفته اند. لذا بايد براي هر اتفاقي آماده باشيم. » واقعيت آن است كه كشور اكنون در جنگ اقتصادي به سر مي برد و تبعات اين جنگ در بازار ارز، سكه، طلا، خودرو و… كاملا عيان است و دولتمردان در روزهاي اخير بارها درباره پيچيده تر شدن شرايط اقتصادي هشدار هاي لازم را داده اند. اهداف امريكا از افزايش فشار اقتصادي بر ايران مبرهن است: آنها مي خواهند با ايران مذاكره كنند. اين نه يك تحليل بلكه يك خبر است. وزير امور خارجه ترامپ در تجمع ايرانيان صراحتا به اين موضوع اشاره كرد و گفت: « همان طور كه رييس جمهور ترامپ گفته است، ما مايل هستيم در اين باره با ايران گفت وگو كنيم، البته اگر پيشرفت هاي محسوسي را در رفتار ايران مشاهده كنيم.» پيش از پمپئو، دونالد ترامپ نيز اين موضوع را مطرح كرده و گفته بود: « بالاخره يك روز به من زنگ مي زنند و مي گويند بيا توافق كنيم و ما هم توافق مي كنيم.» رييس جمهور امريكا به دليل شخصيت خاص خود، علاقه دارد تا تمام گره هاي كور سياسي اين كشور به دست او باز شود از اين رو به ديدار رهبري كره شمالي مي رود و تلاش مي كند تا معضل پيونگ يانگ را حل كند. از سوي ديگر بنابر گفته محمود واعظي، رييس دفتر حسن روحاني رييس دولت دوازدهم در زمان سفر روحاني به امريكا ترامپ بارها با هيات ايراني تماس گرفته و خواهان مذاكره شده است كه عدم توجه هيات ايراني خشم او را به همراه داشته و به همين دليل قصد تشديد فشار عليه ايران را دارد تا بار ديگر ايران را به ميز مذاكره بازگرداند. به نظر نمي رسد رييس جمهور تاجر ايالات متحده اهل ولخرجي از خزانه هاي دولت امريكا باشد. او بيشتر به دنبال كسب درآمد است به همين دليل ادوات نظامي بسياري به عربستان مي فروشد اما بعيد است كه اهل هزينه گزاف براي پيشبرد اهداف خود باشد. ترامپ متوجه شده است كه جمله هاي او تاثير رواني مستقيم بر بازار ايران و همچنين افكار عمومي دارد به همين دليل به خوبي مشغول بهره برداري از اين حربه است. در اين شرايط دولتمردان و مسوولان ما بايد هوشياري بيشتري به خرج داده تا تبعات اظهارنظر هايي همچون «مراقب باش» در دل جامعه به حداقل برسد.

***

با افزايش تنش، مذاكرات احتمالي جلو مي افتد

اين طور كه از شواهد و قرائن پيداست، هر روز بر شدت تنش ميان ايران و امريكا و درگيري لفظي روساي جمهور دو كشور افزوده مي شود. با اين حال معتقدم مسوولان جمهوري اسلامي اجماع دارند كه مقابل تهديدهاي ترامپ و دولت امريكا بايستند. با اين همه آنچه مسلم است، نتيجه و خروجي ايستادگي ما در مقابل تهديدهاي ترامپ، افزايش تنش بيشتر ميان طرفين است و علي القاعده مكان و موقعيت ژئوپولتيكي كه اين تنش به عرصه ظهور درآمده و نمايان مي شود، خليج فارس خواهد بود: چراكه موضوع اين جدال نفت و سوخت هاي فسيلي است و اين خليج فارس است كه محل انتقال اين سوخت ها است. آقاي حسن روحاني، در ادامه درگيري ها و تنش هاي لفظي روزهاي اخير گفته اند كه اگر نفت ايران صادر نشود، نفت هيچ كشوري در منطقه نيز صادر نخواهد شد. اين موضع گيري آن چنان كه انتظار مي رفت با واكنش ترامپ مواجه شد: هرچند اين بار موضع گيري ترامپ، يك موضوع انفعالي است. با اين حال موضع ترامپ ايران را در شرايط دشواري قرار مي دهد. چراكه اگر ترامپ بخواهد بر تندروي هايش بيفزايد و اين رويه را ادامه دهد، طبيعتا بر قيمت نفت و ديگر سوخت هاي فسيلي تاثير منفي مي گذارد. در مجموع باتوجه به آنكه سياست و راهبرد ترامپ افزايش تنش به منظور امتيازگيري هرچه بيشتر از نظام است و رييس جمهوري فرانسه نيز اين موضوع را تاييد كرده، اگر جمهوري اسلامي بتواند به نحوي عمل كند كه اين افزايش تنش در بازه زماني كوتاه به اوج خود برسد، به نفع ما خواهد بود، چراكه اوج گيري تنش ميان طرفين در كوتاه مدت منجر به پادرمياني فوري ديگر كشورها، اعم از كشورهاي منطقه همچون روسيه و تركيه و همچنين كشورهاي اروپايي براي انجام مذاكره مستقيم ميان ايران و امريكا مي شود. آن چنان كه به روشني در رفتار و سكنات ترامپ پيداست، او با تمام وجود خواستار مذاكره است اما با اين حال، تمايلي به انجام اين مذاكرات در وضعيت فعلي ندارد. ترامپ مي خواهد با تداوم فشارها ظرف ٦ ماه تا يك سال آينده، ايران را در تنگناي اقتصادي بيشتر و بيشتر قرار داده و آنگاه ما را به نشستن دور ميز مذاكره مجبور كند. به نظر مي رسد مسوولان جمهوري اسلامي نيز دست ترامپ را خوانده و به جاي عقب نشيني يا موضع گيري انفعالي در قبال رجزخواني هاي ترامپ، اتفاقا پا فراتر گذاشته و عليه او اعلام موضع مي كنند تا تنش ميان دو طرف را افزايش داده و عملا زمان رسيدن به نقطه اوج را جلو بيندازند تا اگر قرار به مذاكره است، هرچه زودتر و پيش از آنكه فشار ناشي از تحريم ها موثر بيفتد، اين گفت وگوها انجام شود.

نويسنده: جلال ميرزايي

 رييس كميته سياسي فراكسيون اميد

 روزنامه اعتماد، شماره 4142

***

تشدید فضای جنگی با هدف نشستن پشت میز مذاکره؟!