اعتراضات به گرانی درشهر های مختلف با شعار علیه سران حکومت
اعتراضات به گرانی ها در چند شهر استان خوزستان
مردم چند شهر خوزستان از جمله دزفول و ماهشهر، شامگاه چهارشنبه، ۲۱ اردیبهشت برای اعتراض به موج بی‌سابقه گرانی‌ها و در ادامه اعتراض دیگر شهرهای این استان به خیابان آمدند.
ویدیوهای منتشر شده توسط کاربران در شهر دزفول حاکی از سر دادن شعارهایی چون «مرگ بر رئیسی»، «مرگ بر گرانی»، «توپ، تانک، فشفشه، آخوند باید گم بشه» و شعارهایی علیه دیگر مقامات جمهوری اسلامی توسط معترضان است.
در اهواز نیز مردم این شهر در اعتراض شبانه خود به گرانی، به آتش‌زدن لاستیک خودروها در جاده اصلی کوی گلدشت اقدام کردند.
در پی قطع ارز ترجیحی از بودجه دولت ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران و افزایش ناگهانی قیمت کالاهای اساسی از جمله گران‌شدن حدود ۵ برابری قیمت آرد و به تبع آن افزایش قیمت نان مردم شهرهای خفاجیه (سوسنگرد)، فلاحیه (شادگان)، ایذه، اهواز، مسجدسلیمان، حمیدیه به خیابان‌ها آمده و علیه گرانی و شرایط سخت معیشتی شعار دادند.
ویدیوهایی نیز از پایان کشیدن پرچم ایران توسط معترضان در ایذه منتشر شده است.
ستاد تنظیم بازار در ایران روز گذشته از افزایش قیمت دیگر کالاها از جمله روغن، مرغ، تخم‌مرغ، شیر و لبنیات خبر داد.
شرکت «نت باکس» که سرعت و اختلالات اینترنت در جهان را رصد می‌کند، شامگاه چهارشنبه همزمان با افزایش رسمی قیمت کالاهای ضروری در ایران و آغاز اعتراضات در برخی شهرهای خوزستان، از کاهش شدید سرعت نت در کل ایران و قطع آن در برخی مناطق این کشور خبر داد.
در همین رابطه ویکتوریا کوتس، معاون مشاور پیشین امنیت ملی دولت ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا از ایلان ماسک، مدیر عامل شرکت تسلا خواست تا اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را برای معترضان خوزستانی فراهم کند.
کوتس در واکنش به قطع اینترنت در خوزستان در توییتی نوشت: «اگر ایلان ماسک می‌تواند اینترنت استارلینک را برای اوکراین فراهم کند، چرا آن را برای خوزستان فراهم نکنیم؟ باید برای این مردم شجاع امکان برقراری ارتباط را ایجاد کنیم.»
همزمان با گسترش دامنه اعتراضات شبانه در خوزستان، دولت ایران اقدام به گسیل نیروهای یگان ویژه و پلیس ضد شورش به شهرهای مختلف این استان کرد و خبرهایی از بازداشت بسیاری از شهروندان عادی و فعالان اجتماعی و مدنی در شهرهای حمیدیه، کرخه، خفاجیه و اهواز منتشر شده است.
مجید ناصری‌نژاد، نماینده فلاحیه در مجلس ایران هم با اشاره به اخبار اعتراضات در خوزستان و بی‌تفاوتی مقامات برای حل معضلات این استان گفت، «ممکن است اتفاقی رخ بدهد که نشود کنترلش کرد.»
ناصری‌نژاد اضافه کرد: «الان ما گرفتار بهداشت هستیم، گرفتار آب هستیم، گرفتار برق هستیم و گرفتار گرد و خاک هم هستیم. گرفتاری‌های متعدد وجود دارد و آقایان کک‌شان نمی‌گزد، نشسته‌اند در اتاق خودشان حتی حاضر نیستند بیایند بیرون با مردم صحبت کنند و برای مردم توضیح بدهند.»
اخبار روز
اعتراضات به گرانی در ایران با شعار علیه سران حکومت و تیراندازی هوایی همراه شد
تصاویر ارسالی از داخل ایران در روز پنجشنبه از شکل‌گیری اعتراضات خیابانی به گرانی حکایت دارد. معترضان که در شهرهای اندیمشک، ایذه، شهرکرد و چند شهر دیگر به خیابان‌ها آمده بودند شعارهایی علیه ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری و علی‌خامنه‌ای، رهبر ایران سر دادند و خواستار کناره‌گیری سران حکومت شدند.
در یکی از این ویدیوها که حوالی غروب در اندیمشک ضبط شده و بی‌بی‌سی فارسی محل آن را حوالی میدان امام خمینی این شهر مکان‌یابی کرده است، صدای تیراندازی هم شنیده می‌شود.
در ویدیوی دیگری که از شهرکرد منتشر شده و حوالی مقر نیروی انتظامی این شهر را نشان می‌دهد، معترضان ابراهیم رئیسی را به عدم توانایی در برآورده کردن شعارهای خود متهم می‌کنند و از او می‌خواهند که کناره‌گیری کند.
آقای رئیسی مبارزه با گرانی و حل مشکلات معیشتی را شعار اصلی کارزار انتخاباتی خود قرار داده بود اما از زمان آغاز به کار دولت او، تورم و گرانی همچون سالیان گذشته ادامه داشته و در چند ماه اخیر شتاب تازه‌ای گرفته است.
اعتراضات خیابانی در روز پنجشنبه – ۲۲ اردیبهشت – همزمان با آن آغاز شد که دولت ایران رسما بهای مرغ، تخم مرغ و لبنیات را از امروز افزایش داد.
ستاد تنظیم بازار در ایران در اطلاعیه‌ای با اعلام اینکه از امروز، بهای مرغ، تخم‌مرغ و لبنیات تحت عنوان “اصلاح و متناسب‌سازی قیمت” افزایش پیدا می‌کند گفته است که افرادی که یارانه کمک معیشتی بابت ماه اول به حساب آنها واریز شده، می‌توانند از ساعات پایانی امشب این مبلغ را برداشت کنند.
این اطلاعیه با اعلام “اصلاح و متناسب سازی قیمت کالاهای مشمول طرح (روغن، مرغ، تخم مرغ و لبنیات)” گفته است که به پیشنهاد سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و تصویب ستاد تنظیم بازار، سقف قیمت کالاهای مذکور تعیین و به واحدهای صنفی ابلاغ شده که از روز پنجشنبه، امروز، “به تدریج مجاز به اعمال قیمت‌های جدید هستند.”
امروز ویدیوهایی هم در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شد که نشان می‌داد مردم برای خرید روغن به فروشگاه‌ها هجوم برده‌اند. یکی از این ویدیوها که از فروشگاه “اتکا” گرفته شده، نشان می‌دهد که مردم به یکی از کارکنان فروشگاه اجازه نمی‌دهند روغن‌ها را در قفسه‌ها بچیند و آنها را برمی‌دارند.
بر اساس تصاویری تایید نشده از مصوبات قرارگاه امنیت غذایی وزارت جهاد کشاورزی که رسانه‌های ایران روز پنجشنبه منتشر کرده‌اند، قیمت هر کیلوگرم مرغ برای مصرف‌کننده پس از حذف ارز ترجیحی نهاده‌های تولیدی با رشد بیش از ۱۰۶ درصد نسبت به قیمت مصوب پیشین ۶۴ هزار تومان تعیین شده است.
همچنین قیمت هر شانه تخم‌مرغ دو کیلوگرمی نیز با افزایش دو برابری نسبت به نرخ مصوب پیشین به ۹۶ هزار تومان می‌رسد.
در این فهرست که به امضای محسن کاظمینی، قائم مقام قرارگاه امنیت غذایی رسیده، قیمت هر کیلوگرم شیر خام نیز دو برابر شده و به ۱۲ هزار و ۷۰۰ تومان رسیده است که افزایش قیمت دیگر فرآورده‌های لبنی را به دنبال دارد.
بیشترین رشد قیمت مربوط به روغن خوراکی است به طوری که بهای هر بطری روغن ۸۱۰ گرمی در این فهرست ۶۹ هزار و ۸۰۰ تومان تعیین شده که نسبت به قیمت مصوب قبلی بیش از ۵ برابر شده است.
نرخ دلار در صرافی‌های ایران هم روز پنجشنبه از مرز ۳۰ هزار تومان گذشت. پیش از این در مهر ماه ۱۳۹۹ هم قیمت دلار به بالاتر از سی هزار تومان رفته بود. در آن زمان سقوط واحد پول ملی ایران با خروج آمریکا از برجام به دستور دونالد ترامپ – در سال ۱۳۹۷ – شتاب گرفت. در کمتر از چهار سال نرخ برابر دلار نسبت به ریال تقریبا هفت برابر شده است.
تغییر پرداخت یارانه‌ها در ایران؛ آنچه باید بدانید
اگرچه ادعای مسئولیت اقتصادی دولت سیزدهم این بود که تلاش خواهند کرد فعالان اقتصادی و جامعه را شوکه نکنند، اما شاید کمتر دولتی به اندازه این دولت با تصمیم‌های خلق‌الساعه، آزمون و خطا یا اعلام و تکذیب برنامه و سیاست‌های اقتصادی مورد نظرش توانسته بازیگران اقتصادی را شگفت‌زده کند. نمونه آخری اجرای طرح جدیدی است که ابراهیم رئیسی آن را «طرح حمایت معیشتی» نامیده است.
در حالی که جامعه با موضوع جهش قیمتی آرد تحویلی به صنف و سنعت کنار نیامده بود و به تبعات افزایش قیمت ماکارونی و نان فانتزی و دیگر فرآورده‌ها و محصولات آردی همچون کیک و شیرینی، کلوچه و بیسکویت سرگرم بود، دیگر فازهای برنامه دولت برای تغییر نظام پرداخت یارانه‌ها کلید خورد.
بر اساس این طرح قرار است چه اتفاقاتی بیفتد؟
آن طور که ابراهیم رئیسی در گفت‌وگوی تلویزیونی خود اعلام کرد، دولت یارانه سه دهک پایین درآمدی را به نفری ۴۰۰ هزار تومان افزایش داده است، یعنی با احتساب یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی و یارانه معیشتی که بسته به تعداد افراد خانوار متفاوت پرداخت می‌شد، حدود ۳۰۰ تا ۳۱۰ هزار تومان به یارانه این افراد افزوده شده است.
- یارانه‌های غیرقابل برداشت؛ قیمت ۴ قلم کالای خوراکی ‘افزایش می‌یابد’
- گرانی آرد و نان؛ وزیر جهاد کشاورزی: یارانه می‌دهیم
- وضع مالیات بر بعضی کالاهای اساسی وارداتی؛ آیا تورم ایران بالاتر می‌رود؟
یارانه یارانه بگیران دهک‌های چهارم تا نهم درآمدی نیز به ۳۰۰ هزار تومان رسیده است که بر همان مبنا به معنای تجمیع یارانه‌های نقدی قبلی و احتمالا افزایش ۲۰۰ تا ۲۱۰ هزار تومانی یارانه‌های قبلی است.
این اعداد و ارقام جدید به حساب افراد واریز شده اما آنها تا زمان اجرایی شدن طرح اجازه برداشت این یارانه‌ها را نخواهند داشت. براساس اطلاعیه دوم ستاد تنظیم بازار مبلغ کمک معیشتی واریز شده بابت ماه اول، از ساعات پایانی چهارشنبه ۲۱ اردیبهشت قابل برداشت است.
اما مشخص نیست این امکان برداشت به معنای فراهم آمدن زیرساخت لازم برای پیشبرد این طرح است یا خیر؟ آیا اعلام پایان واردات کالاهای اساسی با ارز ترجیحی است یا خیر؟
آیا افزایش یارانه‌ها قدرت خرید را بالا می‌برد؟
در کنار “خبر خوش” افزایش رقم یارانه‌ها، اجرای این طرح سمت دیگری نیز دارد و آن افزایش قیمت اقلامی است که تا پیش از این با دلار ۴۲۰۰ تومانی وارد می‌شدند.
تا اینجای کار آنطور که احمد وحیدی، وزیر کشور دولت سیزدهم خبرداده، دولت افزایش قیمت مرغ، تخم‌مرغ، روغن و لبنیات را رسما پذیرفته است. بر اساس تصویری تایید نشده از مصوبات قرارگاه امنیت غذایی وزارت جهاد کشاورزی که که رسانه‌های ایران منتشر کرده‌اند، قیمت هر کیلوگرم مرغ برای مصرف‌کننده پس از حذف ارز ترجیحی نهاده‌های تولیدی با رشد بیش از ۱۰۶ درصد نسبت به قیمت مصوب پیشین ۶۴ هزار تومان تعیین شده است.
همچنین قیمت هر شانه تخم‌مرغ دو کیلوگرمی نیز با افزایش دو برابری نسبت به نرخ مصوب پیشین به ۹۶ هزار تومان می‌رسد.
در این فهرست که به امضای محسن کاظمینی، قائم مقام قرارگاه امنیت غذایی رسیده، قیمت هر کیلوگرم شیر خام نیز دو برابر شده و به ۱۲ هزار و ۷۰۰ تومان رسیده است که افزایش قیمت دیگر فرآورده‌های لبنی را به دنبال دارد.
بیشترین رشد قیمت مربوط به روغن خوراکی است به طوری که بهای هر بطری روغن ۸۱۰ گرمی در این فهرست ۶۹ هزار و ۸۰۰ تومان تعیین شده که نسبت به قیمت مصوب قبلی بیش از ۵ برابر شده است.
می‌توان تصور کرد که موج گرانی‌ها به این اقلام محدود نخواهد ماند اگرچه مقام‌های دولتی از جمله وزیر کشور تاکید کرده‌اند که هرگونه افزایش قیمت ممنوع خواهد بود.
یارانه‌های جدید قرار است چطور پرداخت شود؟
پاسخ به این پرسش قطعی نیست. برخی مسئولین دولتی گفته‌اند که پرداخت این یارانه‌ها در قالب کالابرگ الکترونیک تا زمان فراهم آمدن زیرساخت‌های این امر تداوم خواهد داشت و پس از آن این یارانه‌ها به صورت دیگری سامان‌دهی می‌شود و از اظهارات برخی دیگر از مسئولین دولتی چنین بر می‌آید که گویی این روش روش نهایی مورد نظر دولت است.
اما مقامات دولتی چه در زمان تدوین لایحه بودجه ۱۴۰۱ و چه در دوره تصویب و بررسی آن در مجلس به دنبال نقدی‌کردن یارانه‌های غیرمستقیم در قالب ارز ترجیحی بودند، اما این نمایندگان مجلس بودند که شیوه جبران در قالب کالابرگ را به دولت تحمیل کردند.
در نهایت حدس قوی آن است که شیوه ای بینابین انتخاب شده است یعنی نه کوپنی به معنای تجربه دهه ۶۰ خورشیدی در کار است و نه اینکه پرداخت نقدی همچون دور قبل هدفمندی یارانه‌ها از سال ۱۳۸۹ به این سو تجربه شد.
اعتباری در حساب سرپرست خانوارهای یارانه‌بگیر شارژ می‌شود که تنها برای خرید کالاهای اساسی قابل خرج کردن است.
دولت پول پرداخت یارانه‌ها را از کجا می‌آورد؟
نکته مهم این است که دولت بتواند میزان اعتبار لازم برای این برنامه را در سقف مصوبه مجلس محدود نگاه دارد تا این برنامه خود فشاری جدیدی به ناتراز تر کردن بودجه نباشد و کسری بودجه را تشدید نکند.
در مجموع حدود ۳۰۶ هزار میلیارد تومان منابع ریالی برای یارانه‌های در بودجه امسال پیش بینی شده است از این مبلغ ۱۶۱ هزار میلیارد تومان منابعی است که برای جبران حذف ارز ترجیحی برای واردات کالاهای اساسی، دارو و تجهیزات پزشکی در نظر گرفته شده، ۷۱ هزار میلیارد تومان یارانه نان، گندم و آرد است و ۷۳.۸ هزار میلیارد تومان از این رقم منابع لازم برای پرداخت یارانه نقدی و معیشتی است.
با توجه به اینکه قرار شده تا یارانه نان و دارو بدون تغییر مانده و یارانه‌های قبلی و جدید تجمیع شوند، دولت در مجموع حدود ۲۰۳ هزار میلیارد تومان منابع در اختیار دارد. از طرفی بنا بر اعلام محمد بیگی، مدیر اداره نظام پرداخت بانک مرکزی، دولت برای دو ماه یارانه، ۴۶ هزار میلیارد تومان در حساب یارانه بگیران مسدود کرده است، یعنی این طرح ماهی ۲۳ هزار میلیارد تومان اعتبار و برای ۱۰ ماه ۲۳۰ هزار میلیارد تومان بودجه لازم دارد.
این طور به نظر می‌رسد که منابع دولت برای ادامه تامین این اعتبار کافی نیست به ویژه آنکه در دو ماه گذشته از سال از مجموع این اعتبار مبالغی برای واردات با ارز ۴۲۰۰ تومانی مصرف شده و تا زمان پیشبرد طرح جایگزین همچنان این واردات ادامه خواهد داشت که به معنای کوچک شدن منابع ریالی اجرای این برنامه است.
با این حساب، کسری اعتبار اجرای این طرح می‌تواند یکی از نگرانی‌ها باشد، هرچقدر این کسری بیشتر شود فشار آن بر بودجه بیشتر خواهد بود.
اما اگر دولت بنا داشته باشد تا پس از فراهم آمدن زیرساخت‌های لازم برای اجرای کالابرگ الکترونیک از خیر پرداخت این اعتبارات بگذرد باید به نگرانی‌های دیگری فکر کرد که می‌بایست آنها را تحت عنوان سرفصل مشکلات اجرایی دسته بندی کرد.
آیا قیمت‌ها باز هم افزایش خواهد یافت؟
هرچند در این میان یک مشکل اساسی کماکان پابرجاست. احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد احتمالا با هدف کاهش نگرانی‌های مردم گفته قصد دولت از این طرح آزادسازی نرخ‌ها نیست. با این حساب باید پذیرفت که گویا باز دولت به دنبال آن است تا تجربه‌های قبلی افزایش قیمت‌های نسبی را یک بار دیگر تکرار کند:
به این معنا که قیمت اقلام اساسی افزایش می‌یابد اما در ادامه سازوکار قیمت‌گذاری به بازار سپرده نمی‌شود چراکه اصولا بازاری در کار نیست. تنها دولت قیمتی بالاتر از قیمت‌های قبلی را دستوری تعیین می‌کند اما سیاست‌های تکمیلی دیگر اجرا نمی‌شود، قیمت‌ها در سطح جدیدی ثابت می‌شوند، بسته به نرخ تورم این قیمت‌ها تا چند صباحی دوام می‌آورند و پس از مدتی دوباره این چرخه تکرار می‌شو و در واکنش مقامات دولت از تفاوت بسیار قیمت‌های داخل ایران و کشورهای همسایه می‌گویند از قاچاق این اقلام به خارج از مرزها یا مصرف بی‌رویه گلایه می‌کنند و از لزوم افزایش قیمت‌ها سخن می‌گویند.
آیا دولت می‌تواند یارانه‌ها را به کسانی که بیشتر نیاز دارند برساند؟
بخش قابل توجهی از نگرانی‌ها نیز به مشکلات اجرایی این برنامه مربوط می‌شود. یکی از مشکلات اجرایی طرح که از سال ۱۳۸۹ تا امروز یعنی در این کمتر از ۱۲ سال حل نشده باقی مانده، دهک بندی افراد و شناسایی دهک‌های هدف برای اجرای برای هدفمندی یارانه‌هاست.
از دو سطحی بودن یارانه پرداختی یک سطح برای دهک‌های اول تا سوم و سطح بعدی برای دهک‌های چهارم تا نهم نیز مشخص است که همچنان دهک‌بندی دقیق نیست. ضمن آنکه اعتراض‌های شکل‌گرفته از سوی کسانی که یارانه به حساب آنها واریز نشده نشان می‌دهد که این ماجرای ابعادی فراتر از تصور خواهد داشت.
در روزهای اخیر گزارش‌هایی از مراجعه حضوری افراد به ساختمان سازمان هدفمندی یارانه‌ها و همچنین از کار افتادن وب سایت مشخص‌شده برای ارائه درخواست و اعتراض به دهک‌بندی منتشر شده که پله نخست مشکلات اجرایی به حساب می‌آید.
مشکل دیگر همان فراهم نشدن زیرساخت‌های لازم برای توزیع یارانه از مسیر کالابرگ الکترونیک است که سهمی قابل توجه در اظهارات مجریان طرح دارد.
پیچیده بودن محاسبات، شناسایی و کسر یارانه از کارت‌های بانکی به ازای خرید اقلام مشمول، آن هم در سراسر ایران با توجه به ابعاد جغرافیایی کشور و همچنین سهم قابل توجه واحدهای خرد عرضه این اقلام، بخش دیگری از مشکلات اجرایی طرح است.
در عین حال بخش عمده‌ای از مشکلات و موانع به وضعیت تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان یا صنایع و مشاغلی مرتبط می‌شود که اقلام مشمول یارانه را به عنوان مواد اولیه یا کالای واسطه‌ای کسب و کار و تولید خود استفاده می‌کنند. و این سوال باقی می‌ماند که این مشاغل و صنایع با چه مکانیسمی فرآیند تولید و تجارت خود را دادمه خواهند داد و برای تامین سرمایه در گردش خود چه خواهند کرد.
بی بی سی
