نخستین دست آورد امید بخش در راه مبارزه با ویروس کووید ۱۹

« تاریخ به انسان‌ها می آموزد، که انسان‌ها از تاریخ نمی آموزند»
مهاتما گاندی

به گزارش خبرگزاری ها دوشنبه ۹ نوامبر ۲۰۲۰ شرکت بیونتک (BioNTech) مستقر در شهر ماینس آلمان و کنسرن امریکایی « فایزر » خبر دادند که فاز سوم آزمایش بالینی واکسن کرونا ( BNT162b2) با شرکت بیش از ۴۳ هزار داوطلب از شش کشور، آلمان، آمریکا، برزیل، آرژانتین، ترکیه و آفریقای جنوبی که در دو نوبت به فاصله سه هفته تزریق شده ، با اثر بخشی ۹۰ درصدی به پایان رسیده است.
کارکرد این واکسن برپایه تولید پروتئین­ ویروس به کمک پیام ­رسان RNA (به طور خلاصه: mRNA) می باشد که به دنبال آن پاسخ ایمنی در بدن برانگیخته می شود. (نمودار زیر)

بیونتک BioNTech و فایزر Pfizer در یک مصاحبه مطبوعاتی اظهار داشتند در صورت به تایید رسیدن واکسن از سوی اداره مواد غذایی و دارویی ایالات متحده آمریکا مشهور به اف ‌دی ‌اِی FDA(Food and Drug Administration) و آژانس دارویی اروپا ( European Medicines Agency) یا به اختصار EMA ، انتظار میرود تولید آن تا پایان امسال به ۱۰۰ میلیون واحد و تا پایان ۲۰۲۱ به بیش از یک میلیار و ۲۰۰ میلیون واحد برسد.

با پیدایش نخستین واکسن و در دست تهیه بودن واکسن های دیگر، نور امیدی در میان مردم جهان برای پایان یافتن عالمگیری کووید ۱۹ پدید آمده است.

اما روشن است که پیدایش واکسن ها، نخستین گام است و بشریت برای پایان دادن به این پاندمی راهی طولانی در پیش دارد.

بیش از پنج میلیارد نفر در جهان به واکسن کووید ۱۹ نیاز دارند و احتمالا تولید انبوه واکسن برای این تعداد زمان زیادی می برد و آنگونه که خود کنسرن ها خبر می‌دهند تا پایان سال ۲۰۲۱ تنها توان تولید حدود دو میلیارد واحد واکسن را خواهند داشت.
در چنین شرایطی پرسش های بیشماری مطرح است:

– این که چه کسانی باید پیش از دیگران در گام نخست واکسن کرونا را دریافت کنند؟
– چگونه می‌توان به ایمنی جمعی رسید؟
– آیا همه مردم به کارایی این واکسن اعتماد خواهند کرد و خود را واکسینه می‌کنند؟

امروز پاسخ به این پرسش ها و تصمیم‌ گیری در این زمینه بیش از هر زمان دیگر ضروری است .

هدف این نوشته بازتاب نگرانی های جامعه جهانی و سازمان های بین المللی بهداشت و درمان در امرتوزیع عادلانه واکسن در سراسر جهان و پیشگیری احتمالی احتکار واکسن از طرف کشور های ثروتمند است.

هم اکنون در حالیکه ۳۳ نوع واکسن دیگر در ایالات متحده آمریکا، آلمان فدرال، فرانسه، روسیه، چین، و … در مرحله ارزیابی و آزمایش های بالینی می باشد ، کشمکش و رقابت گسترده ای برای پیش خرید انبوه و دستیابی به واکسن «کووید ۱۹» میان شرکت های دارویی کشور های ثروتمند و سازمان بهداشت جهانی در جریان است.

اما این واکسن‌ ها به دست چه کسانی ، در کجا و با چه قیمتی خواهد رسید؟

پرسش اینجا است، در حالیکه در سراسر جهان میلیاردها دلار کمک مالی از مالیات شهروندان به کنسرن های داروسازی برای تولید واکسن پرداخت شده است، در صورت تائید و اجازه واکسیناسیون و تولید واکسن چه اتفاقی می افتد؟ این واکسن به چه کسانی تعلق دارد ، چگونه توزیع می شود؟ و چه کسانی آن را دریافت خواهند کرد؟

به یاد می آوریم همان ابتدای شیوع ویروس «کووید ۱۹» اکثر قریب به اتفاق سیاستمداران ، دانشمندان و پزشکان در اتحادیه اروپا و سایر کشور های جهان بر آن بودند، که مقابله با همه گیری «کووید ۱۹» و رفع آن تنها با همبستگی جهانی امکان پذیر خواهد بود و بنابراین در صورت پیدایش ، واکسن می باید به شکل عادلانه در سراسر جهان توزیع شود و هیچ فردی از دسترسی به آن محروم نماند.

امانوئل مکرون رئيس جمهور فرانسه تصریح كرد که واکسن کرونا نباید از “قوانین بازار” پیروی کند، بلکه باید در سرتاسر جهان به مثابه یک کالای همگانی به شمار آید.

سازمان امدادرسانی جهانی آکسفام Oxfam نیز از سازمان بهداشت جهانی خواسته است تدابیری بیندیشد تا واکسن کرونا بدون تبعیض و استثنا در اختیار همه کشورها قرار گیرد.

این سازمان جهانی در فراخوان خود یادآور شده است که هزینه تهیه و عرضه واکسن کرونا برای مردم محروم جهان، از درآمد چهار ماهه هر یک از شرکت‌ های بزرگ دارویی کمتر است.

دبیرکل سازمان ملل متحد «انتونیو گوترش» در خرداد ماه ۱۳۹۹ با اشاره به عمیق تر شدن روزافزون شکاف ایمن سازی و دسترسی به واکسن ها میان کشور های ثروتمند و فقیر تصریح کرد: «تولید واکسن به تنهایی کافی نیست. ما به همبستگی جهانی نیاز داریم تا مطمئن شویم که هر فردی، هر زمان ودر هرکجا، توان دسترسی به آن را دارد. و همانگونه که شمار فزاینده ای از رهبران کشورهای جهان خواستار شده اند، واکسن «کووید-۱۹» باید به عنوان یک کالای جهانی و واکسن مردمی در نظر گرفته شود »

بنابراین پیام همگانی این بود، که واکسن های «کووید- ۱۹» باید در سراسر جهان با هزینه ای مقرون به صرفه تهیه و در دسترس همگان قرار گیرد.

برای اجرای این هدف «سازمان جهانی بهداشت»، «اتحادیه جهانی واکسن و مصون‌سازی»
(GAVI (Global Alliance for Vaccines and Immunisation
و «اتحادیه بین المللی محققین»( CEPI) برنامه ای با نام “کوواکس” (COVAX) برای دسترسی سریع و عادلانه به واکسن “کووید-۱۹” طراحی کردند.

هدف این برنامه این بوده و هست که کشورهای جهان مشترکاً دو میلیارد واحد واکسن پیش خرید نموده و پیش از ورود واکسن به بازار، بر اساس یک تحقیق و ارزیابی همه جانبه ، نیاز های هر یک از کشور های پیوسته به این برنامه را دسته بندی کرده و پس از پیدایش و تولید واکسن ،آن رابه گونه ای انبوه خریداری و به شکلی عادلانه میان این کشور ها توزیع کنند.

«تدروس ادهانوم قبریسوس» دبیر کل سازمان جهانی بهداشت در ماه اکتبر اظهار داشت: « تا پایان ماه گذشته ۱۷۲ کشور (از جمله تمام کشور های عضو اتحادیه اروپا) به برنامه توزیع عادلانه واکسن کرونا (کوواکس) COVAX تحت مدیریت سازمان بهداشت جهانی برای توزیع عادلانه واکسن کرونا پیوسته ‌اند. با این حساب دو سوم جمعیت جهان زیر پوشش این برنامه قرار گرفته اندو قرار است این برنامه امکان دسترسی ۹۲ کشور در حال توسعه را به واکسن های «کووید -۱۹» مهیا و تضمین نماید.»

حیدر محمدی مدیرکل نظارت بر دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و داروی ایران در تاریخ ۱۹ اکتبر از پیوستن ایران به برنامه جهانی پیش خرید و توزیع عادلانه واکسن کووید۱۹ موسوم به «کوواکس» خبر داد.

چین و آمریکا هنوز به برنامه جهانی توزیع عادلانه واکسن کرونا نپیوسته اند.

ادهانوم هشدار داد که “ناسیونالیستی کردن” واکسن کرونا تنها به اشاعه ویروس کمک می‌کند و ما متاسفانه شاهد تلاش‌ های مستقل برخی کشورها در این زمینه می باشیم ».

« ست برکلی» مدیر اجرایی «اتحادیه واکسیناسیون ” (Gavi) در مصاحبه ای با بی‌بی‌سی اظهار نگرانی می‌کند که ” هرچند فعلا واکسنی وجود ندارد، اما باید از هم اکنون در نظر داشته باشیم که هدف تنها تامین واکسن مورد نیاز کشورهای ثروتمند نیست، بلکه همچنین تامین آن برای کشورهای فقیر نیز می باشد.
اما چالش بنیادینی که نگرانی می آفریند اینست ، که کمبود کالا همواره موجب بروز رفتار های ناهنجار می‌شود. باید هوشیار بود تا کار توزیع به درستی و عادلانه انجام گیرد.”

شوربختا باید اذعان کرد که نگرانی مدیر اجرایی «اتحادیه واکسیناسیون» و دیگر مسئولان سازمان های بین‌المللی بهداشت و درمان کاملاً به جا است. دسترسی به واکسن ها و دارو های درمانی و پخش نا عادلانه آنها در کشورهای در حال توسعه و فقیر یکی از ویژگی‌ های بازار دارو بوده و هست.

نمونه شناخته شده آن پخش و توزیع واکسن «هپاتیت ب» می باشد.
روند واکسیناسیون برای مقابله با بیماری « هپاتیت ب » یک سال پس از پیدایش واکسن آن در سال ۱۹۸۱ در کشورهای ثروتمند آغاز شد، اما تا سال ۲۰۰۰ شماری کمتر از ۱۰ درصد از فقیرترین کشورهای دنیا به این واکسن دسترسی داشتند و در سال ۲۰۱۵ تعداد مبتلایان به ویروس «هپاتیت ب» در سراسر دنیا به ۲۵۷ میلیون نفر تخمین زده ‌شد.

متاسفانه با انتشار اولین خبر موفقیت آمیز پیدایش واکسن «کووید ۱۹» نیز گویا تمام آن پیام های منطقی و بشردوستانه به یکباره فراموش شده است و رقابت سنگینی میان کشور های ثروتمند بایکدیگر برای دستیابی به آن در جریان است.

مسئولان سازمان جهانی بهداشت و مدیران COVAX با نگرانی و وحشت در حال تماشای این سناریوی باور نکردنی کشورهای ثروتمندی می باشند، که به تنهایی و بدون توجه به نیاز عمومی جهان می کوشند میلیون ‌ها واحد از واکسن ها و داروهای موثر را از شرکت ‌های دارویی برای خود ( اروپا و امریکا) رزرو و تهیه کنند.

دکتر «مانوئل مارتین» مشاور سیاسی سازمان پزشکان بدون مرز می گوید: « نگاهی به توافق های منعقد شده نشان می دهد که متاسفانه نگرانی های ما در این زمینه هر روز به واقعیت نزدیک ترمی شود. در حالیکه کشورهای ثرومند توانایی واکسینه کردن بخش بزرگی از مردم کشور خودرا دارند، کشورهای کم درآمد، که برخی از آنها به شدت در اثر کرونا آسیب دیده اند، با دشواری های زیادی در این زمینه مواجه خواهند شد.»

وی می افزاید: « متاسفانه کنسرن های بزرگ دارویی در کشورهای ثروتمند با ثبت نسخه های اولیه واکسن در صورت موفقیت آمیز بودن آن ، سالیان دراز انحصار تولید این واکسن ها را در اختیار داشته و امکان کپی برداری از آن غیر ممکن خواهد بود.»

یک منبع آگاه سازمان ملل در همین زمینه می گوید: « اتحادیه اروپا به عنوان بازوی اجرایی بلوک اروپایی بر خلاف قرار پیشین خود در حمایت همه جانبه از برنامه « پیش خرید و توزیع عادلانه واکسن کووید۱۹» ( (COVAX ، گفت‌و‌گوهای جداگانه خود را با کنسرن های دارویی آغاز کرده و به کشورهای عضو اتحادیه نیز سفارش کرده است تا واکسن‌ های کووید۱۹را از طریق برنامه کوواکس (COVAX) نخرند.

سازمان خیریه جهانی اکسفام Oxfam خبر می دهد که « کشورهای ثروتمند در حال حاضر بیش از نیمی از واحد های واکسن را پیش خرید کرده اند. به عبارت دیگر ، ۱۳ درصد از جمعیت جهان ( پیشاپیش ایالات متحده آمریکا و به دنبال آن اتحادیه اروپا به رهبری آلمان فدرال ) در حال حاضر بیش از نیمی از واحد های واکسن را که در چند سال آینده تولید می‌شود، برای خود تضمین کرده اند.»

مسئولین اتحادیه اروپا از جمله وزیر بهداشت و درمان آلمان خبر دادند که در هفته گذشته پس از گفتگوهای فراوان با شرکت بیونتک و کنسرن فایزر، موفق به بستن قراردادی برای تامین ۳۰۰ میلیون واحد واکسن شده اند .

بریتانیا از توافق های خود برای تهیه واکسن‌ های احتمالی و در حال تولید کووید-۱۹ با شرکت‌ های “گلاسگو اسمیت کلاین” ( GlaxoSmithKlin) و “سانوفی” (Sanofi) خبر داد.

ایالات متحده آمریکا نیز اعلام داشت که ۱۰۰ میلیون واحد واکسن را در چارچوب یک توافقِ یک میلیارد و ۹۵۰ میلیون دلاری خریداری کرده و قصد دارد ۵۰۰ میلیون واحد دیگر را نیز خریداری کند .

ناروشن بودن قراردادها میان دولت ها و کنسرن های داروسازی و قیمت واکسن ها

یکی دیگر از نگرانی ها این است که آیا کنسرن های بزرگ دارویی پس از دریافت میلیاردها دلار کمک مالی از مالیات شهروندان کشور های مختلف آماده اند واکسن ها را با قیمت های قابل قبول در اختیار جامعه جهانی قرار دهند؟

تاکنون اطلاعات کم و بسیار ناروشنی در این زمینه از کنسرن ها و مراکز سیاسی مختلف به بیرون درز کرده است.

گفته می‌شود که برپایه قراردادهایی که اتحادیه اروپا با شرکت Sanofi و Astra Zeneca امضاء کرده است، هر واحد واکسن سانوفی۱۰ یورو و واکسن «استرا زنکا» ۵/۲ یورو هزینه دارد.

مسئولین اتحادیه اروپا اختلاف قیمت را در تفاوت نوع بیمه و پذیرش مسئولیت در برابر پدید آمدن عوارض جانبی و خسارت احتمالی ناشی از واکسیناسیون که از قبل پیش بینی نشده است، می دانند. اما مسئولین از افشای جزئیات بیشتر خودداری کرده اند.

در همین رابطه اخیراً پارلمان اروپایی به دلیل ناروشن بودن مذاکرات و قرارداد ها با کنسرن های دارویی و نگرانی در مورد توزیع ناعادلانه واکسن ها در سراسر جهان ، تهدید کرده است که اگر مسئولین جزئیات معاملات خود را با کنسرن های دارویی در اختیار آن قرار ندهند ، پارلمان بودجه سال ۲۰۲۱ اتحادیه اروپا را تصویب نخواهد کرد.

در پایان نویسنده بار دیگر نگرانی «سازمان جهانی بهداشت» ، «اتحادیه واکسیناسیون»، «سازمان پزشکان بدون مرز » ، «مدیکو اینترناسیونال » و پژوهش گران و محققان بهداشت و درمان جهانی را به جا میداند و هشدار می‌ دهد که اگر پیش خرید میلیاردها واکسن ازطرف کشورهای ثروتمند جهان عملی شود، کشورهای در حال توسعه و کم در آمد باید برای دستیابی به واکسن در بهترین حالت دست ‌کم تا سال ۲۰۲۴ در انتظار بمانند.

باید هشیار بود و با مقاومت سازمان های بین المللی نامبرده دربالا، در برابر این روند نادرست و ناسیونالیستی همگام شد .

Print Friendly, PDF & Email

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *