خشکسالی گریبان‌گیر ۷۲ درصد جمعیت کشور
۷۲ درصد جمعیت کشور با درجات مختلفی از خشکسالی دست‌به‌گریبان هستند. این آمار تازه‌ای است که از سوی مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی گزارش شده است. خشکسالی خفیف تا شدید بخش‌های وسیعی از اصفهان، یزد، چهارمحال و بختیاری، خراسان جنوبی، جنوب خراسان رضوی، شمال استان‌های فارس و کرمان، شرق سمنان، سیستان و بلوچستان، قم، مرکزی، شرق گیلان و غرب مازندران را دچار کرده است و بر اساس اطلاعات این مرکز، ۳۱ درصد مساحت کل کشور از خشکسالی خفیف، ۲۹ درصد خشکسالی متوسط، ۱۲ درصد خشکسالی شدید رنج برده و یک درصد نیز با خشکسالی بسیار شدید درگیر است.
خشکسالی که سرزمینمان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند، در سال‌های اخیر با تغییر اقلیم، مصرف بی‌رویه، افزایش چاه‌های غیرمجاز همراه شده و سبب شده که بیش از ۳۰۰ دشت کشور با بحران فوق‌العاده مواجه شوند. در این میان روستانشینان در استان‌هایی با وضعیت بحرانی بیش از همه خشکسالی را لمس کرده و بسیاری از آنان به مهاجرت به شهرها تن داده‌اند.
۷۳ درصد مساحت کشور دچار خشکسالی بلندمدت
شاهرخ فاتح، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی به ایسنا خبر داده است که از ابتدای سال زراعی جاری و بر مبنای شاخص ۹ ماهه منتهی به خردادماه ۹۵، در مناطق مرکزی و شرقی کشور (استان‌های یادشده) درجاتی از خشکسالی خفیف تا شدید وجود دارد. از سوی دیگر، به گفته او بر اساس همین شاخص کوتاه‌مدت، در بخش‌هایی از استان‌های کرمانشاه، ایلام، لرستان، جنوب آذربایجان غربی، گلستان و کردستان، آذربایجان‌غربی، آذربایجان‌شرقی، اردبیل، خراسان‌شمالی، خوزستان و هرمزگان درجاتی از ترسالی ضعیف تا شدید وجود دارد و باقی مناطق در این بازه زمانی در شرایط طبیعی بوده است.
اطلاعات این مرکز حاکی از آن است که براساس شاخص بلندمدت هفت‌ساله، بخش‌های وسیعی از کشور با درجاتی از خشکسالی ضعیف تا بسیار شدید درگیر است؛ به‌طوری که شاخص بلندمدت پایش خشکسالی هواشناسی در بخش‌هایی از استان‌های فارس، یزد، کرمان، خراسان رضوی، خراسان‌جنوبی، خراسان شمالی، تهران، البرز، قم، مرکزی، مازندران، خوزستان، ایلام، همدان و کردستان درجاتی از خشکسالیهای خفیف تا بسیار شدید را نشان می‌دهد. محاسبات مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران نشان می‌دهد که در بلندمدت ۳۱ درصد مساحت کل کشور از خشکسالی خفیف، ۲۹ درصد خشکسالی متوسط، ۱۲ درصد خشکسالی شدید و یک درصد نیز با خشکسالی بسیار شدید درگیر است.
همچنین بررسی جمعیت تحت تأثیر هر یک از طبقات خشکسالی بلندمدت حاکی از آن است که ۲۷ درصد جمعیت کشور با خشکسالی خفیف، ۳۲ درصد خشکسالی متوسط، ۱۲درصد خشکسالی شدید، یک درصد خشکسالی بسیار شدید درگیر است. خشکسالی در بخش عظیمی از کشور در حالی است که بررسی‌های مبتنی بر شاخص بلندمدت هفت‌ساله، در شمال آذربایجان‌شرقی، اردبیل و مناطق محدودی از جنوب سیستان و بلوچستان شرایط ترسالی ضعیف تا متوسط را نشان می‌دهد. همچنین در نگاه کوتاه‌مدت، پنج درصد مساحت کشور دارای ترسالی ضعیف، سه درصد ترسالی متوسط و دو درصد ترسالی شدید است، ولی در نگاهی بلندمدت، ۵/ ۲ درصد مساحت کشور ترسالی ضعیف و یک درصد ترسالی متوسط دارد. خشکسالی که از آن سخن می‌رود، تا جایی پیش رفته که تأمین آب کشاورزی و حتی آب آشامیدنی را در بسیاری از استان‌ها بغرنج کرده و به مهاجرت ناخواسته اهالی این مناطق منجر شده است به طوری که نیاز روزانه بسیاری از روستاها از جمله در استان‌های خراسان جنوبی، کرمان، ایلام، سیستان‌وبلوچستان و… با تانکر آبرسانی به سختی برطرف می‌شود. ادامه این فرایند در بسیاری از روستاهای این مناطق سرعت مهاجرت را به چنان شدتی رسانده که روستاهای تخلیه‌شده به دلیل بی‌آبی کم نیست.
تخلیه روستا یعنی مرگ تدریجی یک سرزمین و ما شاهد مرگ تدریجی روستاها در مناطق مرزی کشورمان هستیم و احتمال ناامنی در این روستاهای خالی از مردم، بخش جدایی‌ناپذیر این اتفاق است. تازه‌ترین آمارها از تخلیه نزدیک به دو هزار روستا در استان خراسان جنوبی حکایت می‌کند. این استان که ١٧سال با خشکسالی دست‌وپنجه نرم کرده، حالا به گفته استاندار سابق آن، یک‌هزار و ٨٥٠ روستای خالی دارد که به دلیل خشکی، کمبود آب و نبود اشتغال متروکه شده است. گفته می‌شود کم‌آبی و خشک‌شدن قنوات اصلی‌ترین مسئله‌ای است که سبب شده کشاورزی در روستاها نابود شود و دیگر زمینه زندگی در آنجا فراهم نباشد.
۳۰۰ دشت کشور در معرض نابودی
معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی نیز خبر داده است که تغییر اقلیم، مصرف بی‌رویه، افزایش چاه‌های غیرمجاز و خشکسالی چند سال اخیر بیش از ۳۰۰ دشت کشور با بحران فوق‌العاده مواجه است. علی مرادی اکبری با اشاره به شرایط بحرانی منابع آبی در کشور چندی پیش به مهر خبر داد که در ۱۰ سال گذشته به دلیل تغییر اقلیم و بروز خشکسالی در دوران کم‌آبی هستیم و برای خروج از این وضعیت باید چاره‌اندیشی کنیم.
به‌گفته او ۱۱۰ میلیارد مترمکعب از ذخایر استراتژیک آبی کشور مصرف شده و با کسری ۸ میلیارد مترمکعبی مواجیهم و باید با ارتقای بهره‌وری این کمبود را جبران کنیم. از مجموع ۶۵۰ دشت کشور، به دلیل مشکلات ناشی از خشکسالی و مصرف بی‌رویه و حفر چاه‌های غیرمجاز ۳۰۰ دشت کشور در معرض نابودی و خشک‌شدن و شرایط فوق بحرانی است. مقابله با خشکسالی به عزمی جدی نیاز دارد و معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی گفته است که ۱۰ میلیارد دلار به منابع آبی کشور اختصاص داده شده و از این میزان هشت میلیارد دلار برای طرح‌های توسعه و مهار آب‌های روان هزینه خواهد شد.
تبخیر آب حاشیه کویر، ۶ برابر جهان
از سوی دیگر یک مقام مسئول در وزارت نیرو با اعلام فرونشست زمین در دشت‌های سرایان و فردوس خراسان رضوی، گفته است که میانگین تبخیر آب در حاشیه کویر ۶ برابر میانگین جهانی است. بر این اساس، دشت فرودس ۲۰ میلیون مترمکعب کسری مخزن دارد. این‌طور که هادی رحیمی اعلام کرده شدت تبخیر در شهرستان فردوس در خراسان رضوی ۶ برابر میانگین جهانی است. شرایط موجود در سرزمینمان در حالی است که آب اساس توسعه پایدار و گنج همه دنیاست. علاوه بر خراسان رضوی، همدان، تهران، قم و اراک نیز از جمله مناطقی هستند که با فرونشست شدید دشت‌ها روبه‌رو بوده؛ اتفاقی که با خشکسالی و تغییر اقلیم شدت گرفته و با تشدید تبخیر آب در تابستان سرعت آن بیشتر خواهد‌شد.
وقایع اتفاقیه
