استمرار بحران کاغذ؛ تبدیل کتاب به کالای لوکس
نفوذ گراني كاغذ به بازار كتاب
برپایه تازه‌ترین بررسی‌ها، قیمت هر بند کاغذ تحریر به بیش از٨٠ هزار تومان رسیده است. و قیمت برخي از كتابها در مقایسه با دو سال گذشته بين٣٠ تا ٥٠درصد افزايش يافته است. از سوی دیگر افزایش قیمت کاغد باعث شده است تا شمارگان چاپ کتاب که در برخی مواقع بین سه تا پنج هزار بود با شرایط فعلی به ٣٠٠یا ٢٠٠ شمارگان کاهش پیدا کند.
قيمت برخي از انواع كتاب در خيابان انقلاب كه به نوعي مركز كتابفروشي در پايتخت به شمار مي‌رود، دست كم ٣٠ درصد افزايش يافته و اين افزايش قیمت در مورد برخي كتابها حتي به ٥٠ درصد هم مي‌رسد. اين افزايش قيمت به ويژه در مورد كتابهاي دانشگاهي و كنكوري محسوس‌تر از ساير كتب بوده است.
امیر حسین‌زادگان، موسس و مدیر انتشارات ققنوس در این باره به خبرگزاری کار ایران(ایلنا) گفته است: “قیمت کاغذ همان قیمت پارسال است و اگر درست یادم مانده باشد، هر تن از آن همچنان قیمتی نزدیک به هزار دلار دارد، اما این به دلیل پائین آمدن ارزش پول ما، عملآ قدرت خرید ما یک سوم یا کمتر شده است.زمانی رشد قیمت کاغذ از تورم بیشتر شده بود، اما امروز معادل همان قیمت دلار است و قیمت فعلی آن با توجه به قیمت جهانی کاغذ درست است. قیمت فعلی هر بند کاغذ تحریر ۷۰ گرمی ۶۰ در ۹۰، ۸۱ یا ۸۲ هزار تومان است. دو روز پیش کاغذ ۶۰ در ۹۰ را ۶۲ هزار تومان خریدیم، در زمانی که قیمت دلار همان نرخ مرجع بود، قیمت این نوع کاغذ هم ۲۳ هزار تومان بود و عملآ همان رشد تقریبآ سه برابری را در قیمت این نوع کاغذ می‌بینیم”
مسئول یکی ازانتشارات کتابهای حوزه علوم انسانی به جرس می گوید:” اكنون تيراژ ما به كمتر از هزار، کاهش پيدا كرده است. به دلیل وجود مشكلات اقتصادي موجود در صنعت نشر، بسياري از ناشران از انتشار كتابهای مورد نظر خود صرف‌نظر كرده‌اند در شرایطی که آثار بسیاری را که تاکنون جمع آوری کرده بودند تا منتشر کنند. با این شرایط که قیمت کاغذ به ۱٢٠ تومان رسيده است باید در خانه بنشینم و عطای نشر را به لقایش ببخشیم. وقتی معضل صنعت نشر و کاغذ را مسئولان جدی نمی‌گیرند و به حال خود رها کرده اند نباید انتظار داشته باشیم که این مشکلات به زودی برطرف شوند.”
ناشران دولتی خم به ابرو نیاورده اند
برخی از فعالان صنعت چاپ از جمله رئیس اتحادیه كاغذ و مقواي تهران، دلیل افزایش قیمت کاغذ را تعطیلی و نابودی کارخانه‌های تولید خمیر کاغذ کشورهای زلزله‌زده همچون “شیلی” و “هائیتی” می داند. اما شروین پاشایی کارشناس صنعت چاپ در این زمینه به جرس می گوید: “تعطیل شدن کارخانه‌های تولید خمیر کاغذ اگر تاثیر بر روند واردات کاغذ ایران می‌داشت طبیعی بود که تمامی ناشران، چه دولتی و چه غیردولتی، می‌بایست از نبود کاغذ مورد نیازشان رنج می‌بردند اما شواهد چیز دیگری را نشان می‌دهد، به‌عنوانِ مثال به‌زودی شاهدِ انتشار نشریه در حوزه تجسمی خواهیم بود که توسط خانه هنرمندان ایران منتشر می‌شود و این‌روزها مراحل چاپ آن آغاز شده است، خانه هنرمندان ایران نهادی کاملا دولتی است و براساس آمارهای غیر رسمی هزینه چاپ چنین نشریه‌ای برای هر جلد چیزی حدود دویست میلیون تومان است که طبعا حدود دو سوم آن هزینه کاغذش خواهد بود.طبیعی است که کتابهای دانشگاهی در چنین شرایطی فروش داشته باشند اما نمی‌توان به کتاب‌ها و نشریه‌هایی که از جانب نهادهای دولتی چاپ و عرضه می‌شوند بی‌توجه بود. کتاب چاپ می‌شود اما کنترل شده، وجود صد ناشر تحت کنترل قطعاً بهتر است از حضور و فعالیت هزار ناشری است که نمی‌شود صد در صد کنترلشان کرد و با وجود ناشران کنترل شده راحت‌تر می‌شود ذهن عموم مردم را کنترل کرد.”
پاشایی می افزاید:” تا زمانی که تغییراتی بنیادین حداقل در ذهن اداره‌کننده‌گان امور فرهنگی ایجاد نشود این ماجرای بحران نشر هم تمام نمی‌شود مگر آن‌که اداره‌کننده‌گان به‌کُل تغییر کنند و کسانی دیگر با پیش فرضهای دیگر بر راسِ امور بنشینند.تنها راهی که در چنین شرایطی می‌توان آن‌را پیشنهاد کرد که با توجه به منفعت‌طلبیِ اکثریت محال به‌نظر می‌رسد، این است که ناشران و کتاب‌فروشی‌های غیر دولتی آگاهانه و در یک حرکت گروهی کتاب‌فروشی‌ها و دفترهای نشر خود را تعطیل کنند و به‌صورت گسترده اعلام عمومی کنند هرچند که این پیشنهاد فرضی است محال و آرمان‌گرایانه.”
این کارشناس صنعت چاپ با ابراز بی باوری نسبت به برگزاری و تشکیل کمیته‌های تشکیل شده از سوی وزارت ارشاد برای حل بحران کاغذ تاکید می کند:” اگر قرار بود نتیجه‌ای داشته باشد تا به امروز نتیجه داده بود و مشکلاتی را از پیش‌رو حذف کرده بود. به اعتقاد وی ” نمی‌توان نادیده گرفت که این تلاش‌ها از سویِ وزارت ارشاد مشکلات را برای اهالی وابسته به ارشاد حل کرده است و ناشران دولتی با در نظر گرفتن آمار چاپ و انتشار و هم‌چنین فروش کتاب‌های‌شان، به کمبود کاغذ بر نخورده‌اند و گرانی از این‌دست خمی به ابرویِ‌شان نیاورده است.”
اكنون بيشتر كتابهاي توصيه شده و دانشگاهی به فروش مي‌رسند و فروش كتابهاي عمومي بسيار كمتر از گذشته شده است.
پاشایی در این زمینه می گوید:” در این روزها به‌ندرت پیش می‌آید که خبر از پرفروش بودن کتابی پخش شود که در حوزه درسی نیست، یا اگر پرفروش باشد با در نظر گرفتن نسبت آن کتاب به جمعیت کشور و حتی قیاس کردنِ آن کتاب با کتابی هم‌پایِ خودش در ده‌ساله گذشته نشان از یک عقب گرد جدی دارد.”
محمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران چند روز پیش در مراسم پایانی بیستمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران در سخنانی اعلام کرد که درهفته کتاب مشکلات ناشران را شنیدیم و احمدی نژاد قول داده است تا برای حل مشکلات و مسائل ناشران تلاش جدی صورت گیرد.”
باید دید در شرايطی كه هم توليدكنندگان كاغذ و هم دست‌اندركاران توزيع كاغذ آسيب‌هاي فراواني دیده اند و با دشواري‌هاي بسیاری مواجه شده اند وعده احمدی نژاد برای سامان‌دهي این معضل چه زمان محقق خواه
جرس
فیروزه رمضانزاده
