ميزگرد درباره موانع حضور زنان در رده هاي بالاي مديريتي

روز گذشته بلوار ميرداماد تهران، ميزبان چهره هاي مختلف از فعالان حوزه زنان بود، جمعيت زنان مسلمان نوانديش و گروه هم انديشي فعالان حوزه زنان نشستي را با حضور چهره هاي اجتماعي، فرهنگي و سياسي براي بررسي حضور زنان در کابينه دوازدهم و همچنين سقف شيشه اي برگزار کردند. فاطمه راکعي، آذر منصوري، مينو مرتاضي لنگرودي، فاطمه صادقي و مصطفي تاجزاده سخنرانان اين نشست بودند. در شرايطي که زنان از حضور وزير زن در کابينه جديد حسن روحاني نااميد شده اند، حال در تلاش اند تا با فرهنگ سازي و صحبت درباره حضور زنان، راه را براي حضور زنان در دوره هاي بعدي و همچنين مديريت هاي کلان کشوري هموار کنند. در ابتدا مجري اين مراسم ضمن خوشامدگويي به ميهمانان با اشاره به حضور زنان در عرصه هاي مختلف فرهنگي و اجتماعي بيان کرد: «در روزهاي قبل از انتخابات رياست جمهوري، بسياري از فعالان حوزه زنان بارها تاکيد کردند که رئيس جمهور به تعدادي از وعده هايش در حوزه زنان عمل نکرده و انتظار مي رفت که در ميان وزرايش از زنان هم استفاده کند. به نظر صداي اعتراضات به گوش حسن روحاني هم رسيد. او باز هم در وعده هاي انتخاباتي اش از زنان گفت؛ از ضرورت حضور آنها در عرصه هاي مختلف سياسي و اجتماعي. او اين ضرورت ها را در حضور هزاران زني بيان مي کرد که براي حمايت از او در کارزارهاي انتخاباتي سنگ تمام گذاشته بودند. او باز هم پيروز ميدان شد و بعد از اين پيروزي بود که از معاونت زنان و خانواده رياست جمهوري خبر رسيد که احتمال معرفي دو يا سه زن وزير براي وزارت وجود دارد. گرچه با انتشار اين خبرها باز هم صداهاي مخالف بلند شد که کدام يک از زنان شايسته حضور در راس يک وزارتخانه اند و گفتند که تلاش تان را بگذاريد براي ورود زنان به مديريت هاي مياني کشور؛ اما چراغ اميد به حضور زنان در کابينه دوازدهم بيشتر از هر زمان ديگري در دل فعالان اين حوزه روشن شده بود. هرچند اين اميدواري ديري نپاييد و چند هفته بعد خبر رسيد که صندلي اي براي زنان در کابينه در نظر گرفته نخواهد شد. تحليف رياست جمهوري دوازدهم در اول هفته جاري انجام مي شود و اخباري که از فهرست کابينه دوازدهم به گوش رسيده، ناراحت کننده است».

زنان از مريم ميرزاخاني تا آتنا و بنيتا
در ادامه فاطمه راکعي، رئيس جمعيت زنان مسلمان نوانديش، تصريح کرد: «مدت زيادي از اتفاق دردناک براي جامعه زنان نگذشته است. قتل فجيع دو دختر معصوم در ماه هاي اخير و همچنين درگذشت پروفسور مريم ميرزاخاني براي جامعه خصوصا جامعه زنان ما بسيار دردناک بود. مي توانيم اين دو واقعه را دو نماد از وضعيتي که در کشور ما حاکم است، در نظر بگيريم. يکي نماد هوش و استعداد و تلاش و پيمودن راه هاي دشوار در عرصه هاي مختلف، به ويژه علم رياضي که دشوارترين علوم است و راهي بود که مريم ميرزاخاني انتخاب کرد و موفقيت او فقط در سطح علمي نبود؛ بلکه در جهان براي ما افتخار فراهم کرد. پس زنان بسياري در کشور ما وجود دارند که قله ها را فتح کنند و در کشور ما نمونه هاي بسياري از زنان داريم که در مدارج علمي به موفقيت هاي خيره کننده اي دست پيدا مي کنند و اتفاقا به لحاظ هدايت و تدبير سياسي و حرکت هاي سياسي از بسياري از مردان جلوتر هستند و در هر فرصت مديريتي عموما درخشيده اند. ديديم در روستاها و استان ها چه راي هاي شگفت انگيزي به زنان داده شد». راکعي در ادامه سخنان خود افزود: «من مي خواهم نتيجه بگيرم که زنان نخبه ما راه پرفرازونشيبي را پيش رو دارند. وقتي اصلاحات پيروز شد، آقاي خاتمي عنوان کردند که اصلاحات خيلي زود پيروز شد، حداقل ٥٠ سال زودتر و براي همين اين همه مشکلات پيش آمده براي اين جريان. سوال اينجاست که اين فاصله ها را چگونه بايد پر بکنيم؟ من فکر مي کنم خود زنان هم به خاطر جامعه زنان است که تلاش مضاعف مي کنند، هم به خاطر جامعه ملي خودمان، هم به خاطر اينکه انسان در هر جايي که هست، تلاش هاي جدي را مي طلبد. ما زنانمان را از سطح آتنا بايد به سطح مريم ميرزاخاني برسانيم».
در ادامه مينو مرتاضي لنگرودي، فعال حوزه زنان تصريح کرد: «هميشه مي گفتند جنبش زنان و جنبش هاي برابري خواهانه، جنبشي شيک است و متعلق به زنان خاص است که خوشي زير دلشان زده، شرايط نشان مي دهد اين طور نيست و برابري امروز يک ضرورت است؛ نه يک تعارف. بحث ما سقف شيشه اي است؛ در تعريف سقف شيشه اي گفته اند که موانعي مرئي مانند فرهنگ و عرف و قوانين و موانع نامرئي مثل ارزش ها، هنجارها، ترس ها، گريزها سبب مي شود که زنان نتوانند در سطوح عالي مديريتي، اعم از سياسي يا اجتماعي حضور پيدا کرده و نگرش و تفکرشان را در تعريف سياست به مثابه تدبير زندگي بيان کنند و جوامعي که داراي سقف شيشه اي هستند، از تدبير و نگرشي ناتمام در جامعه و سياست گذاري برخوردار هستند».

حذف مولاوردي از معاونت زنان تاسف آور بود
در ادامه اين نشست، نيره توکلي، جامعه شناس و فعال حوزه زنان، بيان کرد: «برکنارماندن زنان از مشاغل بالاي مديريتي، به ويژه دسترسي به قدرت سياسي و حضور در کابينه در سطح وزارت حاصل اين فکر است که سياست امري مردانه و قلمرو سياست مختص مردان است. درحالي که سياست چيزي است که چون بر تمام سياست شوندگان يعني بر تمام کساني که قرار است تحت تاثير سياست هايي باشند که از بالا برايشان تصميم گرفته مي شود، ديگر نمي توانيم اشخاص را تعيين کنيم. يا سياستي وجود دارد، يا همه کساني که سياست در زندگي شان تاثير مي گذارد، چون متاثر مي شوند، بايد حتما در آن سهيم باشند، اگر در سطحي نيستند که بخواهند برايش نظر بدهند، پس سياست شوندگان نيز در آن سطح نيستند. اما بايد بدانيم که سياست يک طرفه نيست. وقتي ما سياستي را اعمال مي کنيم، طرفي وجود دارد که اين سياست را قبول و اجرا کند و اگر ما مي بينيم بسياري از سياست ها قبول نمي شوند و اين فاصله بين فضاي عمومي و خصوصي در جامعه به وجود آمده و فساد را ايجاد کرده، به دليل همين مقبول نبودن برخي قوانين است».

وزير زن چاره کار نيست
پنل دوم اين نشست، با سخنراني فاطمه صادقي، مصطفي تاجزاده و آذر منصوري ادامه پيدا کرد. در ابتدا، فاطمه صادقي، جامعه شناس و استاد دانشگاه، تصريح کرد: «کمي بايد عقب تر را نگاه کنيم. ما بايد تصوير کلي تري داشته باشيم. مي خواهم به شما بگويم که اصلا اين وضعيت استثنايي نيست، البته خيلي خوشحال کننده است که اين اصرار و آگاهي وجود دارد که ما بايد سهم بيشتري از قدرت را داشته باشيم، بااين حال من فکر مي کنم برخي لوازم را در نظر بگيريم و براساس تصوير بزرگ تري که وجود دارد، عمل کنيم. من زياد دنبال وزير زن نيستم، خواسته هايم بزرگ تر از اين حرف هاست. امروز، مي خواهم راجع به اين خواسته ها حرف بزنم. من مخالف حضور زنان در راس قدرت نيستم، همه هم اين را مي دانند، من فکر مي کنم ما همين امروز نيازمنديم که رئيس جمهور زن داشته باشيم. من به آقاي روحاني مشروط راي دادم و فکر مي کنم اين مشروطيت بايد روزبه روز بيشتر شود. بنابراين، با حضور زنان در راس قدرت مخالفت بنيادي ندارم، اما فکر مي کنم که بايد تصوير را بزرگ تر کنيم که اگر روزي وزير زن داشتيم، بدانيم چه چيزي از او مي خواهيم. اين جامعه شناس در ادامه افزود: «من فکر نمي کنم التماس کردن که به ما حقمان را بدهيد تاثيري داشته باشد. وقتي تاريخ را مي خوانم، زنان هميشه ابتکارهايي را به خرج داده اند، ولي هرگز موفق نشده اند. در واقع اين سقف شيشه اي نيست، بلکه آهنين است، اين يک دژ آهنين است و شما را راه نمي دهند. به هيچ ترتيبي قرار نيست ما را راه بدهند، بنابراين، وقتي به اينجا مي رسد، واقعيت اين است که حتي حضور يک يا دو وزير زن، حتي اگر اعانه دادن به ما باشد که آن هم نيست، تاثير زيادي هم ندارد. چون وقتي شما در مقام يک زن وارد کابينه اي مي شويد که به تعبير خانم مولاوردي هر روز پيام هاي توهين و ناجور به شما مي دهند و مي خواهند شما را با ترس و ارعاب و انواع تهديدها از ميدان به در ببرند، انواع و اقسام پرونده ها را برايتان درست مي کنند و شما را به بي عفتي متهم مي کنند. در نهايت، به گفته خانم مولاوردي، تمام ظرف شما مظروف به جواب دادن به توهين ها مي شود و انرژي تان تحليل مي رود و دست آخر کاري از پيش نمي بريد».

مشارکت زنان يک ضرورت اجتماعي است
سخنران دوم پنل نهايي اين نشست، مصطفي تاجزاده بود، وي گفت: «ما به حضور زنان نياز داريم چون از دوراني که بگوييم مشارکت سياسي خوب است، گذر کرده ايم، به دليل اينکه تکيه گاه تمدن جديد عمدتا بر توده مردم است و نه عده اي خاص، نه اشراف، نه اقليت برگزيده. اگر دولتي نتواند متن مردم را به صحنه بياورد و از استعدادهاي آنها بهره بگيرد، از رقابت کشنده عقب مي ماند و براي عقب نماندن بايد راه مشارکت را براي همه باز کند. اين امر ضروري است. اين فراتر از آن جمله مهندس سحابي است که مي گفت، بلوغ آدم سياسي در مديريت سياسي است».
تاجزاده افزود: «من به عنوان کسي که رشته تحصيلي ام سياسي بوده و چهار دهه مسئوليت سياسي داشته ام، هم در خارج از ايران بوده ام و هم در زندان، مي گويم يک وجه مديريت سياسي، اجتماعي است و بر مشارکت مردم تکيه دارد. يک وجه فردي هم دارد که شکوفايي استعدادها در بازشدن راه ها براي حضور در همه عرصه ها از جمله مديريت سياسي است. حق همه شهروندان است که در مديريت سياسي کشور در بالاترين سطوح مشارکت داشته باشند. بنابراين مشارکت زنان علاوه بر اينکه براساس حقوق شهروندي حق آنان است، در دنياي امروز يک ضرورت اجتماعي است».
اين فعال سياسي افزود: «نکته بعدي که مي خواهم بگويم اين است؛ کساني در جامعه هستند که از مشارکت زنان مي ترسند. همه آنها را مي شناسيم. مي پرسيم چرا در هيئت رئيسه مجلس باشد يا در هيئت وزيران يا در … زن نداريم درحالي که در دوره اول مجلس خبرگان ما کانديداي زن داشتيم؟ طبيعي است که نهادهاي انتخابي چون به مردم پاسخ گو هستند مجبورند جدي تر به اين مطالبه بپردازند ولي اين دليل نمي شود كه اين خواسته را از سايردستگاه ها نداشته باشيم. مخالفان حضور زنان در برابر اين سوالات دو استدلال دارند. يک: فرهنگ، اخلاق و شرعيات را پيش مي کشند و مي گويند زنان نيامده وضع اين است، بيايند که چه بشود؟ بنده اينجا قضاوتي ندارم که وضع جامعه خوب يا بد است. استدلال دوم آنها اين است که حضور زنان در مديريت هاي بالا ريسک بزرگي دارد. بنده به عنوان کسي که مديريت در عالي ترين سطوح کشور را تجربه کرده ام و مدير ناموفقي هم نبوده ام، خدمت شما عرض مي کنم بله ريسک دارد. کدام تحول اجتماعي ريسک ندارد؟ زنان توانا هم زيادند. مثلا همين خانم مولاوردي که ما انتظار داشتيم با توجه به عملکرد مثبتشان در مناصب بالاتري قرار بگيرند. زنان توانا هستند. کافي است بخواهيد ببينيد. انتخاب زنان اتفاق عجيبي نيست و مديران مرد ما هم آموزش هاي خاص و عجيبي نديده اند؛ خب اين طرف ژن هاي خوب بوده اين طرف هم معمولي ها باشند. ما هم اول انقلاب کم تجربه بوديم که البته براي انقلاب هاي مردمي طبيعي است. مهم ترين تجربه مديريتي نخست وزير ما مهندس بازرگان، مديرکلي بود».وي در پايان خاطرنشان کرد: «امروز آقاي روحاني با مشکلات جدي مواجه است. بنده به شما به صراحت عرض مي کنم مشکلاتي که آقاي روحاني در اين دو ماه با آن مواجه بوده، آقاي خاتمي در دور دوم با آن مواجه نبود. ما راي درستي داده ايم. محکم پشت رايمان مي ايستيم. اين را هم تاکيد کنم که نه فقط در کابينه ۲۴ ميليوني بلکه در تمام نهادها بايد زنان باشند و اين مطالبه بايد به مطالبه زنان اصولگرا هم تبديل شود. بسياري از آنها هم موافق اين مطالبه اند. اتفاقا فراتر از مرزهاي راي، مطالبه حضور زنان در عالي ترين سطوح به سرعت مي تواند به مطالبه اي ملي تبديل شود. مطالبه اي که نه خواست ۲۴ ميليون راي دهنده به روحاني بلکه مطالبه ۱۵ ميليون راي دهنده به رئيسي باشد و ۱۸ ميليون نفري که راي نداده اند».آذر منصوري سخنران پاياني اين مراسم بود. او در ابتدا بيان کرد: «خانم مولاوردي پيش از معاونت، هيچ يک از اين سطوح را نداشت اما عملکردش طوري بود که نشان داد زنان اگر مسئوليت بگيرند، مي توانند به بهترين شکل از عهده ايفاي مسئوليتشان برآيند و برنده شوند. آيا عناصر سقف شيشه اي ما قانون، دين و شرع، فرهنگ و تاريخ ماست؟ عناصر اين سقف شيشه اي چيست که اين قدر محکم است؟ ما توانستيم در اين سقف شيشه اي ترک ايجاد کنيم چون در هيچ يک از انتخابات گذشته به ميزاني که امروز مطالبه وزير زن مطرح مي شود، تاکنون مطالبه وزير زن مطرح نبوده است و انصافا من از اين جهت اميدوارم. اينکه آيا قانون منعي ايجاد کرده است يا دين و شرع و… منعي ايجاد کرده است؟ کجاي دين ما گفته است که زنان نمي توانند در مقدرات اساسي مملکت دخالت کنند؟».

نويسنده: شهرزاد همتي

 روزنامه شرق ، شماره 2928