هجوم مهاجران از شهرهای کوچک به کلانشهرها

نتایج یک تحقیق نشان می دهد در صورت ادامه روند مهاجرت داخلی، طی چند دهه، توزیع نابرابر جمعیت شدت می گیرد و توزیع فضایی جمعیت و فعالیت به شدت نامتعادل تر شده و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی بسیاری را به دنبال خواهد داشت. این گزارش که توسط بازوی پژوهشی قوه مقننه تهیه شده، می گوید تداوم روند فعلی مهاجرت در داخل کشور موجب می شود تا منابع پایه توسعه در معرض تخریب و نابودی قرار گرفته و نسل آینده از منابع ملی محروم شود. به گفته نویسندگان این پژوهش، حل مساله بی تعادلی در نظام توزیع جمعیتی در سطح ملی و منطقه ای که در واقع منشا بسیاری از مشکلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است، به یک برنامه جامع نظام اسکان جمعیت نیاز دارد و عنصر و عامل کلیدی در اجرای این برنامه نیز ایجاد تعادل و توازن بین قابلیت ها و پتانسیل های طبیعی و اقتصادی منطقه ای و ظرفیت های جمعیتی است.

تغییرات عجیب در شکل مهاجرت

مرکز پژوهش های مجلس در گزارش خود عنوان کرده که طی 30سال اخیر تغییرات قابل تاملی در مهاجرت کشور رخ داده است. چنانکه الگوهای مهاجرت از سمت مهاجرت های «روستا به شهر» به مهاجرت های «شهر به شهر» تغییر یافته و سهم زیادی از جابه جایی ها به حرکات جمعیتی بین دو نقطه شهری افزایش یافته است.

به گفته این پژوهش، در شرایط فعلی، مهاجرت از سمت روستا به شهر نیست، بلکه از مناطق شهری به سایر نقاط شهری است، مهاجرتی که عمدتا از سمت مناطق شهری کوچک تر به سمت شهرهای بزرگ و کلانشهرها در حال رخ دادن است. این در حالی است که چنین روندی پیامدهای منفی بسیاری دارد. افزایش جمعیت کلانشهرها، افزایش میزان آلودگی های این مناطق، گسترش حاشیه نشینی، افزایش قیمت مسکن و زمین از مهم ترین پیامدهایی این الگوی مهاجرتی در کشور است.

افزایش مهاجرت بین استانی

به گفته کارشناسان مرکز پژوهش ها، الگوهای مهاجرتی برحسب تقسیم بندی های کشوری نیز تغییراتی داشته است. چنانکه مهاجرت های بین استانی افزایش زیادی یافته و از سهم مهاجرت های درون استانی کاسته شده است. این موضوع بیش از هر چیز نشانگر جابه جایی جمعیت در فواصل بیشتر و درواقع کمرنگ شدن نقش «فاصله» در مهاجرت است. همچنین با توجه به توزیع فضایی جابه جایی و مهاجرت بین استانی، مهاجرت های داخلی از سمت مناطق کمتر توسعه یافته به سمت توسعه یافته در جریان است. استان های دارای سطح توسعه بالاتر، مهاجرپذیرتر و بالعکس استان های در حال توسعه، تراز مهاجرتی منفی دارند.

تاثیر عوامل اقتصادی در الگوی جدید مهاجرتی

این جریان و الگوی مهاجرتی در مطالعات بسیاری نشان داده شده است. مطالعات انجام شده از تاثیر توسعه یافتگی بر میزان مهاجرت در سطح استانی و شهرستانی می گویند و اینکه با توجه به تاثیر این عامل در مهاجرت، می توان علت مهاجرت را در عوامل اقتصادی جست وجو کرد. با این الگو، تداوم مهاجرت به مناطق توسعه یافته دیده می شود و سطح نابرابری های منطقه ای تشدید شده و چرخه مهاجرت همچنان تداوم پیدا می کند.

تغییر الگوی سنی و جنسی

یکی دیگر از مواردی که در سه دهه اخیر دیده شده، تغییر الگوی سنی و جنسی مهاجرت است. در واقع نتایج پژوهش نشان می دهد مهاجرین گروه تصادفی از جامعه نیستند، بلکه افرادی هستند با ویژگی هایی متفاوت از جمعیتی که مهاجرت نمی کنند. همین ویژگی ها می تواند زمینه را برای تغییرات ساختاری جمعیت هم در مبدا و هم مقصد فراهم کند.

اوج مهاجرت در 20 تا 34 سالگی

ضمن اینکه بررسی سنی مهاجران نشان می دهد الگوی سنی خاصی در میان مهاجران وجود دارد. مهاجرت در گروه های سنی زیر 5 ساله در سطح پایینی قرار دارد، اما با افزایش سن، رو به فزونی می رود. در سنین 20 تا 34 سالگی مهاجرت به اوج رسیده و بیشترین سطح خود را تجربه می کند و با افزایش سن از شدت و گستردگی آن کاسته شده و در سنین سالمندی به پایین ترین سطح می رسد.

با توجه به غلبه گروه های سنی جوان در مهاجرت باید توجه داشت که جمعیت گروه های سنی بیان شده افراد فعال اقتصادی هستند که به صورت بالقوه در آستانه تشکیل خانواده و ازدواج و باروری هستند. لذا مهاجرت این افراد می تواند علاوه بر تاثیر مستقیم بر حجم جمعیت هر یک از دو منطقه، با تحت تاثیر قرار دادن الگوی سنی و در نتیجه میزان ازدواج و باروری، جمعیت آتی را نیز متاثر سازد.

مهاجرانی که بچه دار نمی شوند

نکته قابل توجه در این ساختار سنی و نیز جنسی این است که با توجه به اینکه از یکسو عمده مهاجرت های داخلی از سمت استان های کمتر توسعه یافته به سمت استان های توسعه یافته انجام می شود و ازسوی دیگر، میزان باروری در استان های توسعه یافته کمتر است، بنابراین بر اساس تئوری انطباق، مهاجران وارد شده به مناطق توسعه یافته در جهت همنوایی با ساکنان مقصد، میزان باروری خود را کاهش می دهند که این امر در بلندمدت موجب کاهش میزان موالید کل کشور نیز می شود.

مهاجرت «زنانه» شده است؟

از دیگر الگوهای تغییر یافته مهاجرت ایران، افزایش مهاجرت زنان است. این تغییر به ویژه در دو دوره اخیر در سنین میانی بیشتر قابل مشاهده است، افزایش تعداد زنان در میان مهاجران به حدی است که بحث زنانه شدن مهاجرت مطرح شده است. افزایش سطح تحصیلات و اشتغال زنان، فراهم بودن شرایط شغلی و کار بهتر و همچنین وجود آزادی های اجتماعی و فرهنگی بیشتر برای زنان به ویژه به صورت مهاجرت به شهر تهران مشاهده می شود. در طول سال های 90 تا 95 مهاجرت زنان به سطح 48.4 درصد رسیده که در مقایسه با یک دوره 5ساله قبل، (85 تا 90) تقریبا یک درصد بالا رفته است. در گروه های سنی 20 تا 24 سال و 25 تا 29 سال اوج مهاجرت زنان رخ داده است.

تاثیر مخرب مهاجرت مردان

مهاجرت به دلیل گزینشی بودن در سن و جنس تغییرات زیادی را ایجاد می کند. مهاجرت مردان به ویژه مردان جوان ضمن کاهش نیروی کار در مبدا، تراکمی از نیروی کار در مقصد را ایجاد می کند که ماحصل آن چیزی جز افزایش نرخ بیکاری در مقصد، گسترش مشاغل غیررسمی و مسائلی از این دست نیست. با مهاجرت افراد جوان، روند سالمندی و نیز مضیقه ازدواج برای دختران (با توجه به برتری کمی مردان در مهاجرت) در مبدا افزایش پیدا می کند.

روزنامه اعتماد

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *