طلاق؛ ایران چهارم جهان، تهران اول
آمار طلاق در ایران سیری بحرانی را سپری می کند. در نظامی که مدعی دین مداری و رعایت حرمت خانواده است، روابط زنان و مردان به شکلی روزافزون مخدوش می شود. گزارش های مختلف، مبتنی بر آمارها و داده های مراجع رسمی، بازتاب دهنده ی بخشی از نابسامانی اجتماعی و به‌هم ریختگی مناسبات در جامعه ای است که با تنگناهای معیشتی دست به گریبان است، تورم و گرانی افسارگسیخته را تجربه می کند، و وضع کار و اشتغال و تولید و صنعت و کشاورزی در آن، به شکلی پرخطر نگران کننده است. آمارهای رسمی طلاق البته مستقل از واقعیتی است که در درون خانواده های ایرانی جریان دارد: طلاق عاطفی. برخی کارشناسان و ناظران اجتماعی معتقدند آمار طلاق عاطفی دو برابر طلاق حقوقی و رسمی است. ارزیابی‌ای که چشم اندازهای اجتماعی و وضع نهاد «خانواده» را در ایران ناگوارتر می کند.
گزارش های نگران کننده ی رسمی
چند ماه پیش، رئیس سازمان ثبت اسناد کشور با بیان بخشی از آمار و ارقام ثبت شده در سال ۹۰ اعلام کرد که در سال گذشته ۱۴۰ هزار طلاق در دفترخانه‌ها ثبت شده که رشدی ۷ درصدی داشته است.
احمد تویسرکانی خبر داد که مطابق آمارهای ثبت احوال، تنها در دی ماه سال ۹۰ حدود ۱۲ هزار و ۸۵۵ واقعه طلاق به ثبت رسیده که نسبت به ماه قبل از آن یک هزار و ۳۲۶ مورد افزایش داشته است.
به گزارش مهر، براساس آمارهای سازمان ثبت احوال، استان تهران به جهت طلاق در صدر استانهای کشور قرار دارد.
استانهای خراسان رضوی، فارس، اصفهان و خوزستان در رده های بعدی استانهای پر طلاق قرار دارند.
استان های ایلام، چهارمحال بختیاری، خراسان جنوبی، کهکیلویه و بویر احمد، و یزد نیز به ترتیب کمترین آمار طلاق را داشته اند.
براساس آمارها، بیشترین طلاق ثبت شده، مربوط به مردان گروه سنی ۲۹-۲۵ ساله با زنان ۲۴-۲۰ ساله بوده است.
مدیر کل آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال کشور نیز گزارش می دهد: حدود ۱۵ درصد طلاق‌هایی که به ثبت رسیده به زیر یک سال زندگی مربوط می‌شود و ۵۰ درصد از طلاق‌ها به ۵ سال زندگی مشترک رسیده که این موضوع نشان‌دهنده ورود یک فرهنگ غلط در جامعه است.
رتبه ی جهانی تهرانی ها در طلاق
درحالى که آمار طلاق در کشور روز به روز افزایش مى یابد، دبیر کمیته سلامت شوراى شهر تهران خبر داده که بر اساس آمار قوه قضائیه روزانه ۲ هزار نفر به مراکز قضایى خانواده مراجعه مى‌‌کنند که از این تعداد مراجعه، ۵۰۰ پرونده قضایى با موضوع طلاق تشکیل مى‌‌شود.
معصومه آباد در جلسه شوراى شهر پایتخت گزارش داده که یران رتبه چهارم را در عرصه طلاق در جهان دارد و کلان‌شهر تهران نیز بالاترین رتبه طلاق را در کشور کسب کرده است.
در شمال شهر تهران آمار طلاق بیشتر از نقاط جنوبی شهر بوده است. در شمیران از هر سه ازدواج در سال گذشته دو مورد به طلاق منجر شده است، این در حالی است که در مناطق جنوبی پایتخت از هر ۳/۴ ازدواج یکی به طلاق منجر شده است.
یزد؛ یک مورد قابل تأمل
استان یزد ازجمله نقاطی است که همچنان باورهای مذهبی و فرهنگی و سنت های قدیمی، رواج معنادار دارد یا دست کم به این صفت در کشور مشهور است. هرچند یزد در طیف استان هایی دسته بندی می شود که آمار طلاق پایین تری نسبت به دیگر نقاط کشور دارد اما قابل توجه است که آمارها از افزایش طلاق در این استان نیز خبر می دهند.
خبرگزاری دانشجو به نقل از یک مقام ارشد قضایی استان یزد خبر داده که «افزایش آمار طلاق به یک روند و معضل مهم اجتماعی تبدیل شده و روز به روز افزایش می یابد، امروزه شاهد از هم گسیختن بسیاری از پیوندهای زناشویی هستیم.»
معاون عمومی و انقلاب دادستان یزد افزایش آمار طلاق در استان یزد در سال های اخیر را بسیار نگران کننده توصیف کرده و گفته: «متأسفانه در دارالعباده یزد که انتظار می رود با توجه به فرهنگ غنی و مذهبی مردم کمتر شاهد این پدیده شوم و خانمان برانداز باشیم در سال های اخیر افزایش نگران کننده ای در آمار طلاق مشاهده می شود که در این میان شهرهای اردکان و طبس در رتبه های نخست قرار گرفته اند.»
شاهد معنادار دیگر
استان کهگیلویه و بویراحمد نیز ازجمله استان هایی است که آمار طلاق در آن ـ به دلایل مختلف (به خصوص فرهنگی و اجتماعی) ـ نسبت به استان های دیگر کمتر است؛ اما روند طلاق حتی در این استان نیز سیر صعودی دارد.
مدیرکل ثبت احوال کهگیلویه و بویراحمد خبر داده که در سال ۱۳۹۰ تعداد یک هزار و ۲۱ واقعه طلاق دراین استان ثبت شد که این میزان نسبت به سال ۸۹ حدود ۲۲.۴ درصد افزایش داشته است.
سیدرضا حسینیان در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران یاسوج همچنین گزارش داده که در سال ۱۳۹۰ بیشترین طلاق مردان ثبت شده بین گروه سنی ۲۵ تا ۲۹ سال و بیشترین طلاق زنان ثبت شده بین گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ سال بوده است.
طلاق پنهان
کارشناسان و ناظران اجتماعی اما معتقدند که در برابر هر یک طلاق رسمی و حقوقی، دو مورد طلاق پنهان وجود دارد. به عقیده ی آنان، طلاق پنهان در خانواده هایی رخ می دهد که همسران به دلیل ترس از پشیمانی در خصوص شرایط پس از طلاق، ترس از آینده فرزندان، هراس از نابسامانی وضعیت اقتصادی، مسائل حیثیتی و خانوادگی و حریم های مذهبی و باورهای فرهنگی که در ذهن دارند و نیز وضع روانشناختی طرفین، زندگی را تحمل می کنند و راضی به طلاق نمی شوند.
مسئولان مراکز مشاوره بهزیستی تصریح می کنند که بالاترین میزان تماس گیرنده ها با این مراکز مشاوره در خصوص مشکلات با همسر بوده است.
گرانی، بیکاری و طلاق
احمد مسجدجامعى، عضو کمیسیون فرهنگى – اجتماعى این شورا به بخشی از ریشه های اقتصادی طلاق اشاره کرده و گفته است: «در حال حاضر اقتصاد و وضعیت معیشتى به گونه‌اى شده که تاثیر بسیارى در ازهم پاشیدگى خانواده‌ها دارد.»
قابل توجه است که حتی رییس محاکم کرج، نیز هفته ی گذشته اعلام کرد که ۷۰ درصد طلاق‌ها ریشه اقتصادى دارد.
رئیس انجمن علمى مدکاران اجتماعى در ایران نیز تاکید کرده که تورم اقتصادى، فقر و گرانى از دلایل بالا رفتن آمار طلاق است. مصطفى اقلیما از اعطاى وام شش میلیون تومانى به منظور تشویق جوانان به ازدواج که در سال‌هاى اخیر رواج یافته، انتقاد کرده، آن را سیاست نادرست توصیف کرده و گفته است: «شاید بشود با وام شش میلیونى دولت ازدواج کرد اما زمانى که جوان پولى براى پرداخت هزینه مسکن و افزایش اجاره‌بها نداشته باشد، در نهایت این زندگى به طلاق منجر مى‌‌شود.»
رشد و پیچیدگی جوامع و رشد طلاق
افزایش رشد طلاق اگر با برخی مشکلات و بحران های اقتصادی در پیوند است، اما هم زمان با جرات زنان برای طلاق، آمادگی ذهنی و روانی آنان، افزایش سطح سواد نیز نسبت معنادار و مستقیم دارد. هم اکنون طلاق در میان زنان باسواد کشور حدود چهار و نیم برابر زنان کم سواد و بی سواد است.
محمدعلی نجفی، عضو شورای شهر تهران معتقد است که طلاق الزاما منفی نیست؛ به عقیده ی وی: «اینکه در ۴۰ سال گذشته زنان مجبور به تحمل بودند خوب نیست اینکه زنان نسبت به حقوق‌شان آگاه نبودند و مجبور به تحمل بودند؛ خوب نیست. خوشبختانه امروز زنان از قدرت و آگاهی برخوردارند و به حقوق خود واقفند و اجباری به تحمل ظلم ندارند. زنان وقتی به شعور و آگاهی دست یافتند؛ می‌توانند از حقوق خود دفاع کنند.«
وی تصریح کرده است: «در گذشته زنان ما مجبور بودند با هر ظلمی که به آنها می‌شد تا زمان مرگشان در خانه شوهرشان بمانند و این ظلمی به آنها بود. »
به باور برخی صاحب نظران: روابط افراد در عصر مدرن، تنها در رابطه جنسی، کودکان، عشق، ازدواج، و خانه داری خلاصه نمی شود بلکه مناسباتی چون کار، سیاست، اقتصاد، حرفه و شغل، و نابرابری نیز وارد ارتباطات زوج ها شده است.به بیان دیگر، مسائل پیش پاافتاده زوج های گذشته به مسائل پیچیده تری تبدیل شده است. بدین ترتیب کشمکش در زندگی زناشویی بعد وسیع تری می گیرد و آن را در اختلافات و رشد نرخ طلاق، می توان مشاهده کرد.
به تدریج با رشد فکری و اجتماعی جوامع، ازدواج از حالت اجبار با مقاصد اقتصادی، خانوادگی، دینی، به سمت اختیار و داوطلبانه پیش می رود.
وضعیت اقتصادی، ارزیابی ازدواج با سطح انتظارت و رضایت شخصی، اختلاف طبقاتی میان زوج ها، پیچیدگی های فرهنگی و اجتماعی عصر مدرن، کم رنگ شدن نفوذ اعتقادات دینی و سنت های خانوادگی، ازجمله عواملی هستند که در رشد نرخ طلاق در ایران موثر ارزیابی شده اند.
ندای سبز آزادی جمعه 10 اوت 2012 – 20 مرداد 1391
